فهرست مندرجاتبازشناسی قرآن
(جنين‌شناسی پزشكی و انطباق آن با آيات قرآن)
[قبل] [بعد]
مقالاتی که در قسمت پيوست‌ها ارائه می‌شود، آگاهی از ديدگاه‌های مختلف دربارۀ یک موضوع است. مسئوليت این ديدگاه‌ها به‌عهده نويسندۀ يا نويسندگان آن است و نشر اين ديدگاه‌ها در دانشنامه به منزله تأیید یا رد نظرات ارائه شده در آن‌ها نیست.[۱]
[↑] مقدمه
با كشف حقایق جدید در علم جنین‌شناسی، انسان در برابر اعجاز نهفته در قرآن كه به مراحل آفرینش جنین اشاره نموده سر فرود آورده، چرا كه این‌گونه مطالب در چهل و اندی آیه و ده‌ها حدیث شریف آمده و در طول پانزده قرن خطوط اصلی در زمینه این علم را ترسیم نموده و هم اكنون آن را علم جنین‌انسانی می‌نامند. هر قدر كه انسان در مطالعه‌ی آیات كریمه‌ی قرآن كه به علوم مختلف اشاره نموده، تعمق كند و آن را با حقایق ثابت علمی كه به‌تدریج كشف می‌شود مقایسه نماید، ایمان و یقین وی به خداوند و قرآن و آنچه رسول خدا (ص) از جانب خداوند آورده می‌شود. دكتر كیث‌‌مور استاد تشریح و جنین‌شناسی در دانشگاه اوتاوای كانادا بر این عقیده است كه: «هر چه انسان حقایق جدیدتری را كشف كند در واقع می‌بیند كه همان حقایق موجود در قرآن را تكرار كرده است.»[٢]
علم جنین‌شناسی مطالعه خلقت انسان از ابتدای تشكیل تخمك لقاح یافته با اسپرم تا انتهای تشكیل جنین و خروج آن از رحم مادرش بعد از نه ماه است.
تاریخ شروع این علم با چنین معنایی به قرن هفدهم بر می‌گردد، زمانی‌كه میكرسكوپ به دست دو دانشمند به‌نام‌های هام و هوك در سال ١٦٧٧ اختراع شد كه در خلال آن اسپرم مرد را كشف كردند. سپس دانشمندی به‌نام دوگراف، تخمك را كشف كرد كه نام وی را بر آن گذاشتند و فولیكول دوگراف نام گرفت. نقش اصلی تخمك و اسپرم، در اواخر قرن هفدهم شناخته شد و مراحل مختلف تكامل جنین و تفاصیل دقیق تشریحی آن در قرن بیستم آشكار شد و علم روز به روز در این زمینه مطالب جدیدتری را كشف می‌كند.
اگر بعضی از دانشمندان اسلامی را كه تكوین جنین را از طریق آیات كریمه و احادیث شریفه، شرح دادند استثنأ كنیم، بشر تا اواسط قرن هفدهم از این علم اطلاعات ناقص و غلطی داشت. ارسطو در قرن چهارم قبل از میلاد كسی بود كه نظرات و كتاب‌های وی تا قرن هفدهم میلادی در مجامع علمی، مقدس به‌شمار می‌رفت. وی عقیده داشت كه جنین از اتحاد منی با خون حیض تشكیل می‌شود و حال آن‌كه در قرآن كریم همین بس كه این‌گونه تذكر می‌دهد: «وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُواْ النِّسَاء فِي الْمَحِيضِ...»[٣]
پزشك انگلیسی به‌نام هاروی كه گردش بزرگ خون را كشف كرد (و قبل از وی دانشمندی به‌نام ابن النفیس گردش كوچك خون را كشف كرده بود) در سال ١٦۵١ عقیده داشت كه رحم، جنین را ترشح می‌كند. و حال آن‌كه این مطلب یك خطای فاحش علمی است. و طبق فرموده قرآن كریم، رحم قرار مكین برای نطفه است: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِينٍ، ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَّكِينٍ»[۴] و یا: «أَلَمْ نَخْلُقكُّم مِّن مَّاء مَّهِينٍ، فَجَعَلْنَاهُ فِي قَرَارٍ مَّكِينٍ»[۵]
در سال ١٦٧۵ میلادی، پزشكی به‌نام مالپیگی عقیده داشت كه جنین به‌شكل بسیار كوچكی در داخل تخمك قرار دارد و اسپرم وظیفه‌ای جز فعال كردن تخمك ندارد. و دانشمندانی به‌نام هام وهوك كه كاشف میكرسكوپ و اسپرم بودند، عقیده داشتند كه جنین به‌شكل بسیار كوچكی در داخل اسپرم قرار دارد و تخمك وظیفه‌ای جز تغذیه و فعال كردن آن ندارد. تا این‌كه در قرن هجدهم دو دانشمند به‌نام‌های ولف و اسپالانزانی آمدند و ثابت كردند كه جنین از نطفه زن و مرد به‌طور یكسان تشكیل می‌شود؛ همان حقیقت علمی كه امروزه شناخته شده است و مسلمانان از زمان نزول قران كریم، آن را در كتاب خدا می‌خوانند و همین حقیقت باعث خضوع و خشوع و یقین آن‌ها هر روز بیشتر از روز قبل می‌شود: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى»[٦] یا «إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًاً»[٧]
در همان زمانی كه یك شخص یهودی از پیامبر درباره خلقت انسان می‌پرسد و پیامبر (ص) در جواب می‌فرماید: «یا یهودی من كلِّّّ یخلق، من نطفه الرجل و نطفه المرأه»[٨]
در سال ١٨٣٩ دو دانشمند به‌نام‌های شوآن و اشلیدن، كشف كردند كه بدن انسان مجموعه‌ای از سلول‌ها است و جنین از سلول واحدی تشكیل یافته كه همان تخمك لقاح یافته است كه تقسیم و تكثیر می‌شود. یعنی در واقع جسم انسان كه تقریباً از صدها میلیارد سلول تشكیل شده، از یك سلول به‌نام سلول تخم نشأت گرفته است. قرآن هم تكثیر سلولی را اساس تكثیر حیات می‌داند:
- «إِنَّ اللّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَى يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَمُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ذَلِكُمُ اللّهُ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ»[۹]
تقسیم سلولی كه تمایز سلولی (یا انفلاق سلولی) عبارت بهتری برای آن است، به‌معنی تقسیم و تمایز سلول به دو قسمت مساوی است و این یك عمل اصلی فیزیولوژی است كه بواسطه آن موجودات زنده تكثیر می‌شوند لذا خداوند تعالی از خودش با صفت «برب الفلق» یاد كرده یعنی سبب زندگی و تكثیر آن و سوره‌ای را با نام «فلق» نامگذاری كرده است.
تا اواسط قرن بیستم، نقش تخمك و اسپرم در تعیین جنسیت ژنتیكی جنین در انسان شناخته نشده بود اما پس از كشف كروموزم‌های جنسی توسط دانشمندانی به‌نام‌های «ون وینوانتر» و «پانتر» و «تئولیدان» این پدیده شناخته شد. یونانی‌ها معتقد بودند كه تعیین جنسیت با اسپرم مرد است، اگر اسپرم از بیضه راست خارج شود، جنس نوزاد مذكر می‌شود و اگر از بیضه چپ خارج شود نوزاد مونث می‌شود. و بعضی دیگر گمان داشتند كه اگر جنین در سمت راست رحم رشد كند مذكر می‌شود و اگر در سمت چپ رشد كند مؤنث می‌شود. ارسطو هم كه معتقد بود فرزند مذكر مربوط به‌هیجان روحی مرد هنگام آمیزش است و اگر فاقد آن باشد، فرزند مؤنث می‌شود. در قرآن كریم به‌وضوح اشاره شده كه نطفه (چه نطفه مرد باشد چه زن) اساس تعیین جنسیت جنین است كه مذكر شود یا مؤنث: «وَأَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَالْأُنثَى، مِن نُّطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى»[۱٠] مراحل اساسی تكامل جنین از مرحله‌ی نطفه امشاج تا مرحله‌ی علقه، مضغه، عظام و لحم (كه قرآن كریم این نام‌های علمی را به آن‌ها داده) در واقع با شكل و خصوصیات میكروسكپی آن‌ها مطابقت دارد با توجه به این‌كه در طول همه این مراحل جنین از چند میلی‌متر تجاوز نمی‌كند و علم جنین‌شناسی كه در نیمه دوم قرن بیستم پدید آمد، چنین وصف قرآنی را از طریق میكروسكوپ تأیید نمود.
احادیث شریفه‌ای نیز بعضی از این آیات كریمه را در مورد جنین توضیح می‌دهد، مانند تعیین مدت زمانی كه در آن اعضای جنین تشكیل می‌شود در اواخر قرن بیستم توسط علم جنین‌شناسی این مطلب كشف شد كه لحم و عظام و سمع و بصر و اعضای جنسی از هفته هفتم بارداری شروع به تشكیل شدن نموده و تا ماه ششم كامل می‌شود. و این مصداقی است برای قول رسول اكرم (ص) كه فرمود:
«اذا مرّ بالنطفه اثنتان و أربعون لیله بعث الله الیها ملكاً فصوّرها و خلق سمعها و بصرها و جلدها و لحمها و عظامها. ثم قال یا رب أذكر أم أنثی؟ فیقضی ربّك ماشاء و یكتب الملك»[۱۱]
هر گاه چهل و دو شب از انعقاد نطفه بگذرد خداوند فرشته‌ای را مأمور می‌كند تا آن را صورت‌نگاری كرده و گوش و چشم و پوست و گوشت و استخوان آن را بیافریند، سپس می‌گوید پروردگارا، او مرد باشد یا زن؟ و خداوند آنچه را كه بخواهد حكم می‌دهد و فرشته می‌نویسد.
بنابراین در بسیاری از آیات قرآن اعجاز طبی در زمینه جنین‌شناسی پزشكی به‌خوبی مشهود است. در اینجا به بررسی این‌گونه آیات پرداخته و پس از آوردن نظرات متفاوت در این زمینه، به نقد و بررسی آن‌ها پرداخته و نظر معتدل بیان خواهد شد. برخی از این‌گونه آیات به‌خوبی نشانگر اعجاز طبی قرآن بوده و برخی دیگر، در چارچوب تعریف اعجاز قرار نمی‌گیرند فلذا می‌توان از آن‌ها به‌عنوان «شگفتی‌های آفرینش انسان در قرآن» یاد كرد.
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- توضیح مدیر دانشنامۀ آریانا
[٢]- من علم الطب القرآنی، ص ٣٢.
[٣]- سورۀ بقره، آیۀ ٢٢٢؛ در این آیه آمده است که: «از تو در باره عادت ماهانه [زنان] مىپرسند بگو آن رنجى است پس هنگام عادت ماهانه از [آميزش با] زنان كناره‌گيرى كنيد و به آنان نزديك نشويد تا پاك شوند پس چون پاك شدند از همان جا كه خدا به‌شما فرمان داده است با آنان آميزش كنيد خداوند توبهكاران و پاكيزگان را دوست مىدارد.»
[۴]- سورۀ مؤمنون، آیات ١٢ و ١٣؛ در این آیات آمده است: «و بهيقين انسان را از عصارهاى از گل آفريديم، سپس او را [بهصورت] نطفهاى در جايگاهى استوار قرار داديم»
[۵]- سورۀ مرسلات، آیات ٢٠ و ٢١. در این آیات چنین بازگو شده است: «مگر شما را از آبى بىمقدار نيافريديم، پس آن را در جايگاهى استوار نهاديم.»
[٦]- سورۀ حجرات، آیۀ ١٣؛ ترجمۀ آیه: «اى مردم ما شما را از مرد و زنى آفريديم»
[٧]- سورۀ انسان، آیۀ ٢. در اینجا قرآن متذکر می‌شود که: «ما انسان را از نطفه مختلطى آفريديم و او را مىآزماييم بدين جهت او را شنوا و بينا قرار داديم»
[٨]- مسند احمد بن حنبل
[۹]- سورۀ انعام، آیۀ ٩۵؛ معنی آیه: «خدا شكافنده دانه و هسته است زنده را از مرده و مرده را از زنده بيرون مىآورد چنين است خداى شما پس چگونه [از حق] منحرف مىشويد»
[۱٠]- سورۀ نجم، آیات ۴۵ و ۴٦. در آیات آمده است که : «و هم اوست كه دو نوع مىآفريند نر و ماده، از نطفهاى چون فرو ريخته شود.»
[۱۱]- من علم الطب
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ مريم شمس، جنين‌شناسی پزشكی و انطباق آن با آيات قرآن، خبرگزاری فارس: شماره : ٨٦۱٢۱٣٠٢٧۹؛ ۱٣٨٦/۱٢/۱٣؛ برگرفته از سايت پژوهه، القرآنی، ص ٣٦
