ویتامین آ

از: دانشنامه‌ی آریانا

فهرست مندرجات

• تاریخچه
  
• ساختار شیمیایی
  
• منابع
  
• عملکرد متابولیک
  
• خواص درمانی
  
• يادداشت‌ها
  
• پيوست‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  
• پيوند به بيرون
  
  

[علوم تغذیه]

[ویتامین]

ویتامین‌های آ یا رتینول (به انگلیسی: Vitamin A) با نام تجاری «Aquasola» و فرمول مولکولی C₂₀H₃₀O، یکی از ویتامین‌های محلول در چربی است[۱]. این ویتامین با نام شیمیایی رتینول، یک الکل محسوب می‌شود[٢].


[↑] تاریخچه

نخستین ویتامینی که شناخته شد، ویتامین آ نام گرفت[٣]. احتمال دارد که تاریخ کشف این ویتامین به‌سال ۱٨۱٦ میلادی باز گردد، زمانی که «ماجندی» (Magendie)، فیزیولوژیست، مشاهده کرد که سگ‌ها به‌سبب محرومیت از غذا دچار زخم قرنیه و میزان مرگ‌ومیر بالا می‌شوند[۴]. در سال ۱۹۱٢ میلادی، فردریک گولاند هاپکینز (Frederick Gowland Hopkins)‏ زیست‌شناس انگلیسی، دریافت که مواد ناشناخته موجود در شیر، پروتئین، چربی و دیگر از کربوهیدرات‌ها برای رشد موش‌ها ضروری هستند. وی، به‌خاطر این کشف، در سال ۱۹۲۹ میلادی، برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی شد[۵].

در سال ۱۹۱٧، یکی از این مواد به‌طور مستقل توسط «المر مک‌کولوم» (Elmer McCollum) در دانشگاه ویسکانسین مدیسون، و «لافایت مندل» (Lafayette Mendel) و «توماس بور آزبورن» (Thomas Burr Osborne) در دانشگاه ییل، که نقش چربی در رژیم غذایی را مورد مطالعه قرار داده بودند، به‌دست آمد.

سرانجام این مواد ناشناخته، ابتدا در سال ۱۹۱٨، «محلول در چربی» (fat soluble) و سپس در سال ۱۹٢٠، ویتامین آ نامیده شد.

در سال ۱۹۱۹، «هری ستین‌بوک» (Harry Steenbock)، از دانشگاه ویسکانسین، یک رابطه بین رنگدانه‌های گیاهی زرد (بتا کاروتن) و ویتامین آ را پیشنهاد کرد و در سال ۱۹٣۱، «پل کارر» (Paul Karrer)، شیمیدان سوئیسی، ساختار شیمیایی ویتامین آ را بیان داشت.[٦]

ویتامین آ برای اولین‌بار در سال ۱۹۴٧، توسط دو شیمیدانان هلندی، به‌نام‌های «دیوید آدریان فان دورپ» (David Adriaan van Dorp) و «جوزف فردیناند آرنس» (Jozef Ferdinand Arens) سنتز شد[٧].


[↑] ساختار شیمیایی

از نظر شیمیایی ویتامین آ یک الکل نوع اول «پلی‌اتیلنیک» است. زنجیر کربنی آن دارای ۴ اتصال دوگانه است که به یک حلقه شش ضلعی به‌نام «بتا یونون» منتهی شده است. این حلقه دارای یک اتصال دوگانه بین کربن‌های آلفا و بتا نسبت به زنجیر کربنی می‌باشد. ویتامین آ از مشتقات کربورهای ترپنی است و این کربورها خود از پلیمریزه‌شدن «هیدروکربور» سیر نشده به‌نام «ایزو‌پرن» حاصل می‌شوند. این ویتامین دارای تعداد زیادی ایزومرهای هندسی «سیس» و «ترانس» است، اما همگی ایزومرهای فوق در طبیعت وجود ندارند و حتی از طریق مصنوعی نیز تولید نشده‌اند[٨].

ویتامین آ از ترکیباتی به‌نام «رتینوئیدها» ساخته می‌شود که فرم‌های فعال ویتامین آ هستند و در طبیعت به چند صورت موجود می‌باشند. در طبیعت موادی به‌نام پیش‌سازهای ویتامین آ وجود دارد که «بتا کاروتن» از آن جمله است. «بتا کاروتن» ترکیبی است که در بدن شکسته شده و به ویتامین آ تبدیل می‌شود[۹].


[↑] منابع

جگر، قلوه، زردۀ تخم مرغ، پنیر، میوه‌ها و سبزیجات رنگی مانند هویج و ففل دلمه‌ای، کلم بروکلی، گوجه فرنگی، خربزه، گیلاس، موز، خرما، پرتقال، زردآلو و هلو دارای ویتامین آ فراوان هستند[۱٠]. این ویتامین به شکل اصلی‌اش فقط در مواد غذایی حیوانی موجود است. در جگر (جگر گوساله، جگر گاو و جگر مرغ) به مقدار زیاد وجود دارد. در تخم مرغ میزان محدودی از آن یافت می‌شوند و شیر و لبنیات منابع خوب ویتامین آ هستند. پیش‌سازهای ویتامین آ یعنی کاروتنوئیدها که در بدن به ویتامین آ تبدیل می‌شوند، در سبزیجات با رنگ سبز تیره مثل سبزی‌خوردن (به‌ویژه جعفری، کاهو و شاهی) و اسفناج، در سبزیجات نارنجی رنگ مثل هویج[۱۱] و کدو حلوایی و میوه‌های به‌رنگ نارنجی مثل پرتقال و گرمک وجود دارد[۱٢].

در داروخانه‌ها ویتامین آ به‌شكل كپسول، قرص، قرص‌های جویدنی، قطره خوراكی و تزریق در دسترس است.


[↑] عملکرد متابولیک

ویتامین آ یکی از ویتامین‌های بسیار مهم است و در بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن نقش دارد[۱٣]. از آن جمله: این ویتامین در رشد و ترمیم استخوان‌ها دخالت دارد و در کودکی و نوجوانی موجب سرعت گرفتن مراحل رشد می‌شود[۱۴]. به‌علاوه، در کیفیت بینایی، در حفظ بافت‌های مخاطی بدن (مثل لایه‌های مخاطی اندام‌های گوارشی)، و در دستگاه ایمنی بدن و در تولید مثل مؤثر است[۱۵].

از آن‌جا که یکی از نقش‌های اساسی ویتامین آ در بینایی است، کمبود آن منجر به عارضه‌ای به‌نام شب‌کوری می‌شود و[۱٦] اگر کمبود خیلی شدید شود فرد نابینا خواهد شد[۱٧]. در شبکیه چشم ویتامین آ به‌شکل «آلدئیدی» یعنی «رتین» و یا «رتینال» وجود دارد. «رتینال» به کمک یک واکنش آنزیمی احیا گردیده و به «رتینول» تبدیل می‌شود و به‌عکس «رتینول» در اثر اکسیداسیون قابل تبدیل به «رتینال» است[۱٨]. بر اثر کمبود این ویتامین فرد دچار ضخامت و خشک شدن قرنیه چشم می‌شود که به این بیماری «گزروفتالمی» (xerophthalmia) گویند[۱۹].

افزون بر این، کمبود آن در بدن، منجر به اختلال در رشد استخوان‌ها می‌شود، ایمنی در برابر عفونت کاهش می‌یابد و کم‌خونی عارض می‌شود. همچنین، به‌دلیل تأثیر آن در تولید مثل، کمبود ویتامین آ منجر به عدم رشد مناسب جنین و سقط خود به‌خود می‌شود[٢٠].


[↑] خواص درمانی

ویتامین‌های آ یا رتینول برای بهبود بینایی افراد در نور کم مثل شب و حفظ سلامتی سطح چشم، دفاع از بدن و سلامتی پوست است.

ویتامین آ در زخم‌های پوست، جوش‌ها و سایر عوارض پوستی چون دارویی، اثری درمانی داشته و کمبود آن موجب دیر درمان شدن زخم می‌شود.

این ویتامین، در زگیل یا دانه‌های پوستی موجب درمان شدن بوده و به نظر می‌رسد کمبود این ویتامین موجب بروز این دانه‌ها و یا زگیل می‌شود.

ویتامین آ در عوارض و صداهای گوش در دوران سالمندی موجب درمان و رفع آن عوارض شده و مصرف آن از به وجود آمدن این عوارض و صداهای مختلف در گوش جلوگیری می‌نماید.

ویتامین آ در جلوگیری از پیری زودرس و نگهداری سلول‌های بدن و شادابی آن‌ها تاثیر شایسته‌ای دارد و امروز در درمان‌های ژرونتولژی و جلوگیری از نابودی و مرگ اعضای بدن از ویتامین «آ» استفاده درمانی می‌شود.

ویتامین آ در بیماری‌های دستگاه تنفسی و سلول‌های مخاطی آن نقش درمانی داشته و کمبود آن موجب عوارض و آتروفی بافت‌های مخاطی بینی می‌گردد.

همچنین، ویتامین آ در دوران بیماری‌ها و عفونت‌های مختلف در بدن مقاومت بدن را زیاد و عوامل ضد بیماری و میکروب را تقویت می‌نماید و موجب رفع بیماری شده و به سلامت بدن کمک می‌نماید.


[↑] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.

[↑] پيوست‌ها

پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:

[↑] پی‌نوشت‌ها

[۱]-
[٢]- احمدیان‌راد، سیمین، ویتامین آ چیست؟، سایت اینترنتی صفر بیست
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]- تأثیر تغذیه بر طول قد، مجلۀ کانون خانواده، سال پانزدهم، شمارۀ ٢٨٠، نیمۀ اول آبان ۱٣۹٠، ص ۵٠
[۱۱]- در هویج ماده‌ای به‌نام کاروتن وجود دارد که بدن آن را تبدیل به ویتامین آ می‌کند
[۱٢]- ویتامین آ، دانشنامۀ رشد
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]- و این به‌علت نقش مهمی است که این ویتامین در شبکیه چشم و خصوصاً در عمل بینایی در غروب آفتاب و در تاریکی به‌عهده دارد.
[۱٧]- ویتامین آ، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۱٨]-
[۱۹]- پیشین، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٢٠]-

[↑] جُستارهای وابسته

□
□
□

[↑] سرچشمه‌ها

□
□
□
□

[↑] پيوند به بیرون

□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]