 |
|
منشأ جهان
فهرست مندرجات
- پیشینه‌ی تاریخی
- ویژگی‌ها
- ویژگی‌های تابلو
- تأثیرگذاری‌های اثر
- نگارخانه
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
تاریخ نقاشی هنر اروتیک
منشأ جهان (به فرانسوی: L'Origine du monde؛ به انگلیسی: The Origin of the World)، یک نقاشی رنگ روغن روی بوم، اثر هنرمند معروف اهل فرانسه، گوستاو کوربت است که در سال ۱۸٦٦ کشیده شده است. این نقاشی شامل یک نمایش کلوزآپ (نمای نزدیک - Close-up) از اندام تناسلی و شکم یک زن جوان برهنه - به‌نام جوانا هیفرنان (Joanna Hiffernan) - است که در بستر دراز کشیده و پاهای خود را گشوده است. در فریم (یا قاب - Frame) این تابلو، بدن برهنه‌ی جو، سر و بازوان او، و همین‌طور قسمت پایینی پاهایش خارج از مشاهدهٔ بیننده قرار دارد، امّا با این وجود، بر جنبهٔ جنسی و شهوانی موضوع تأکید گردیده است.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
در سال ۱۸٦٦ میلادی، هنگامی که در اروپا، ارزش‌های اخلاقی به‌شدت مورد پرسش قرار گرفته بودند، ژان دزیره گوستاو کوربت (Jean Désiré Gustave Courbet)، معروف به گوستاو کوربه، نقاش فرانسوی که رهبر جنبش رئالیسم یا واقعگرایی در نقاشی قرن نوزدهم فرانسه به‌شمار می‌آید، یک نقاشی رنگ روغن روی بوم، از نمای نزدیک اندام تناسلی و شکم یک زن برهنه که در بستر دراز کشیده و پاهای خود را گشوده است، به تصویر کشید. در آن زمان، مُدل مطلوب و مورد علاقه‌ی کوربت زن جوانی به‌نام جوانا هیفرنان (Joanna Hiffernan) بود، که به اختصار با نام «جو» خوانده می‌شد و معشوقه‌ی یک نقاش آمریکایی به اسم جیمز ویسلر (James Whistler) بود که شاگرد و دوست کوربت به حساب می‌آمد.
 |
با وجود این‌که موی سر جوانا هیفرنان به رنگ قرمز بود و در مقایسه با موهای ناحیه تناسلی که در تابلوی منشأ جهان، دیده می‌شود و رنگ تیره‌تری دارد، تا حدودی متفاوت به‌نظر می‌رسد، امّا، این فرضیه که هیفرنان، مُدل مورد استفاده در این نقاشی بوده است، کاملاً قابل پذیرش است. زیرا، در همان‌سال، کوربت نقاشی دیگری به‌نام «دختر خوشگل ایرلندی» (La belle Irlandaise) کشید که این تابلو با عنوان «پُرتره جو» نیز شناخته می‌شود و در این نقاشی نیز، مُدل همان جوانا هیفرنان است.
به‌طور کلی، کوربت در تمام طول زندگی حرفه‌ای خود، جمعاً ۴ پرتره از هیفرنان ترسیم نمود، که احتمالاً مدل‌شدن این زن برای یکی از این چهار تابلو، یعنی همان تابلوی «منشأ جهان»، ممکن است توضیحی برای جدایی خصمانه‌ی کوربت از شاگردش ویسلر (نقاشی که عاشق جوانا بود)، را در بر داشته باشد، واقعه‌ای که مدتی بعد اتفاق افتاد. ویسلر، مدتی پس از این اتفاق به آمریکا بازگشت، و معشوقه‌اش جوانا هیفرنان را مطابق میل او ترک کرد.
در رمانی به‌نام «من سرمنشأ جهان بودم» (J’étais l’origine du monde)، که در سال ۲۰۰۰ میلادی و در فرانسه منتشر شده است، نویسندهی رمان یعنی کریستین اوربان، جوانا هیفرنان را روایتگر داستانی نموده است که طی آن، جوانا شرح می‌دهد که چگونه شیفته و عاشق گوستاو کوربت ِنقاش شده و چطور بدن خود را به‌عنوان مُدل در اختیار او قرار داده است. بدین ترتیب، این رمان به شرح مفصلی از نحوه‌ی خلق این نقاشی معروف پرداخته است. هم‌چنین برنارد تیسدره، در رمان دیگری به‌نام «رمان اصلی» (Le roman de l’origine) از منظر دیگری به‌همین موضوع نگریسته و شخصیت اصلی رمان خود را، نقاشی قرار داده که به جوانا هیفرنان پیشنهاد کرده بود که مدل این نقاشی او باشد.
به‌هر حال، مالکیت این اثر نیز در گذر زمان، دچار فراز و نشیب‌های شده است. کمیسیونی که به تحقیق و بررسی درباره‌ی این اثر نقاشی پرداخته‌اند، اعتقاد بر این دارند که نخستین مالک تابلوی «منشأ جهان»، یک دیپلمات ترک به‌نام خلیل بیگ بوده، که سفیر سابق امپراتوری عثمانی در آتن و سن‌پترزبورگ به‌شمار می‌آمده است. وی مدت کوتاهی پس از آن‌که به پاریس نقل مکان کرد، توسط یک منتقد ادبی به‌نام ساینت بوو Sainte - Beuve به کوربت معرفی شد. وی پس از آشنایی با کوربت به وی سفارش داد که جهت او یک نقاشی برای افزودن به مجموعه‌ی شخصی‌اش تهیه نماید. کلکسیون شخصی خلیل بیک ِتُرک، مشتمل بر برخی نقاشی‌های شهوانی و جنسی بود و از جمله تابلوی مشهور «حمام ترکی» (Le Bain turc) که از مشهورترین آثار ژان اگوست دومینیک انگر است و نیز نقاشی دیگری از کوربت، به‌نام «خوابیده‌ها» (Les Dormeuses) را در بر می‌گرفت. در تابلوی خوابندگان، یکی از دو زن کاملاً برهنه‌ای که در حال خوابیدن به‌چشم می‌خورند، نیز جوانا هیفرنان، مُدل نقاشی منشأ جهان است.
|
. |
خوابیده‌ها (به فرانسوی: Le Sommeil)، عنوان یک تابلوی نقاشی رنگ و روغن روی بوم اثر هنرمند مشهور فرانسوی گوستاو کوربت است که در سال ۱۸۶۶ ترسیم شده است. این نقاشی لزبینیسم یا دفع شهوت یک زن با زن دیگر را در شرایطی نشان می‌دهد، که انجام چنین کاری به‌صورت علنی تا سال ۱۹۸۸ میلادی تحت هیچ شرایطی مجاز نبود.
با این حال، پس از آن‌که وضعیت مالی خلیل بیگ بر اثر باخت‌های مکرر او در قمار خراب شد، وی ناچار به فروش کلکسیون خصوصی خویش گردید؛ بنابراین، نقاشی منشأ جهان نیز متعاقباً از طریق برخی دیگر از مجموعه‌داران خصوصی تصاحب شد. نخستین‌بار و در جریان فروش مجموعه‌ی شخصی خلیل بیگ در سال ۱۸٦۸، این تابلو نخستین اثر از کلکسیون خلیل بیگ بود که توسط یک نفر فروشنده‌ی عتیقه به‌نام آنتوان د لا نارده خریداری گردید. پس از آن، در سال ۱۸۸۹ ادموند د گانکورت، نویسنده، ناشر و منتقد ادبی فرانسوی، روزی این اثر برجسته‌ی هنری را در یک مغازه عتیقه‌فروشی پیدا کرد، آن‌هم در حالی‌که این تابلو در پشت چندین قاب چوبی مزین به نقاشی‌های مختلف، اعم از قلعه یا کلیسا یا چشم‌انداز برفی و... پنهان شده بود. بنا به گفته‌ی رابرت فرنیر، بعد از این، در سال ۱۹۱۰، یک کلکسیونر (مجموعه‌دار) اهل مجارستان، به‌نام «بارون فرنک هاتوانی»، اقدام به خرید این تابلو از گالری برنهایم ژون (Bernheim - Jeune) نمود و آن را با خود به بوداپست منتقل کرد.
در اواخر جنگ جهانی دوم، این نقاشی توسط نیروهای ارتش سرخ شوروی سابق به تاراج رفت؛ اما پس از جنگ، هنگامی که در جریان انجام یک مراسم فدیه (خریدن و آزاد کردن یا همان اعتاق عربی)، بارون هاتوانی که به شوروی مهاجرت کرده بود، اجازه یافت تا تنها یک اثر هنری را به همراه خود ببرد، او تنها همین تابلو «منشأ جهان» را برگزید و آن را با خود به پاریس باز گرداند.
در سال ۱۹۵۵ تابلوی منشأ جهان، در جریان یک حراج به قیمت ۱،۵ میلیون فرانک فروخته شد. مالک جدید آن یک روانکاو به‌نام ژاک لاکان بود. این روانکاو به همراه همسر خود، سیلویا بتایله که یک بازیگر فرانسوی بود، تابلوی یادشده را در منزل شخصی خود که در منطقه‌ای از فرانسه به‌نام گیترانکورت (Guitrancourt) واقع بود، نصب نمودند. ژاک لاکان هم‌چنین از نابرادری خود، آندره میسون که یک نقاش بود، خواست که به‌منظور حفظ این تابلوی نفیس، برای آن یک قاب دو جداره بسازد و هم‌چنین از وی درخواست نمود که نسخهی دیگری از روی این تصویر تهیه نماید. میسون یک نسخهی سوررئالیستی که به‌طور تلویحی به تابلو منشأ جهان اشاره داشت، از آن تهیه کرد.
پس از درگذشت ژاک لاکان (روانکاوی که آخرین مالک این اثر بود) در سال ۱۹۸۱، وزیر اقتصاد و امور مالی فرانسه در مورد انتقال این تابلو به موزه اورسی (موزه نقاشی و مجسمه‌سازی پاریس)، به حل و فصل مسایل موجود با خانواده‌ی لاکان پرداخت و در نهایت با توجه به لایحه مالیات بر ارث که در قانون فرانسه از طریق انتقال آثار هنری هم انجام می‌پذیرد، با خانواده این روانکاو به توافق رسید و بدین ترتیب روند انتقال تابلو «منشأ جهان» به موزه اورسی، در سال ۱۹۹۵ نهایی گردید.
در سال ۱۹۸۸ و در جریان یک عرضه‌ی عمومی آثار نقاشی در نیویورک، فرصتی برای تحسین همه جانبه‌ی این اثر منحصربه‌فرد ایجاد شد. در این سال، یک نمایش عمومی از آثار کوربت در موزه‌ی بروکلین نیویورک صورت پذیرفت. هم‌چنین در سال ۲۰۰۸ نیز این نقاشی در نمایشگاهی که از آثار گوستاو کوربت در موزه‌ی هنری متروپولیتن برگزار گردید، به نمایش گذاشته شد و مورد تحسین قرار گرفت.
| ▲ | ویژگی‌های تابلو |
مهم‌ترین فعالان نقاشی که در طول قرن ۱۹ میلادی، از طریق نمایش بدن برهنه در آثارشان انقلابی در این عرصه برپا نمودند، کوربت و مانه بودند. کوربت ضمن ارائهٔ نقاشی‌های آکادمیک و دانشگاهی‌پسند، بر ارائه‌ی شکلی صریح و هموار از نوعی برهنگی آرمان‌گرا تأکید نمود، اما هم‌چنین او در عین حال در آثار خویش به‌طور مستقیم کنوانسیون‌ها و قراردادهای اجتماعی ریاکار مربوط به امپراتوری دوم فرانسه که در آن‌ها تمایلات جنسی و آثار پورنوگرافی حتی در نقاشی‌های اساطیری و مربوط به خدایان قابل قبول بودند را دوباره در نقاشی‌های خود به‌کار گرفت.
کوربت بعدها به تاکید و اصرار بر این نکته پای فشرد که هرگز در نقاشی‌های خود دروغ نگفته است، و رئالیسم و واقعگرایی خاص او صرفاً محدود به تمام آن‌چیزی می‌شود که به‌چشم می‌آید و قابل عرضه است. در واقع کوربت با خلق تابلوی «منشأ جهان»، اثری پدید آورده است که جنبه‌ی تحریک‌کنندگی جنسی آن [در فرهنگ غربی]، حتی بیش از تحریکات جنسی است که از مشاهدهی نقاشی صریح و واقع‌گرایانه‌ی المپیا اثر مانه حاصل می‌شود. ماگزیم دو کمپ، در جریان سخنرانی طولانی و شدیداللحن خود، که حاوی گزارشی از ملاقات‌هایش با خریداران این تابلو بود، نظر صریح خود در مورد این نقاشی را چنین بیان نمود: «این اثر در عرصهٔ رئالیسم، حرف آخر را می‌زند.»
 |
بنابراین، تابلوی منشأ جهان، در عصری خلق گردید که ارزش‌های اخلاقی به‌شدت مورد پرسش قرار گرفته بودند. این تابلو با وجود ماهیت واقعی و رئالیستی که دارد، و با توجه به این‌که به‌گونه‌ای عریان بر تمایلات جنسی و شهوانی دست نهاده است، نقاشی‌ای است که هنوز هم قدرت شوکه‌کنندگی خود را حفظ کرده است. چنان‌که، در ۲۳ فوریهٔ سال ۲۰۰۹، نسخه‌های تعداد کمی از یک کتاب، به نام «پورنوکراتای» (Pornocratie)، نوشته‌ی کاترین بریلات (Catherine Breillat) که تابلوی «منشأ جهان» به‌عنوان طرح روی جلد آن برگزیده شده بود، توسط پلیس منطقهٔ براگا واقع در پرتغال، به‌عنوان نمونه‌ای از اشاعه‌‌ی «پورنوگرافی عمومی» توقیف گردید. این اقدام پلیس که بروز جنجال بسیاری را موجب گردید، با توجیه ضرورت حفظ نظم عمومی صورت پذیرفت.
| ▲ | تأثیرگذاری‌های اثر |
 |
صراحت و رک‌گویی تصویر «منشأ جهان»، ممکن است به‌عنوان نوعی الهام‌بخش، بر شکل‌گیری برخی آثار دیگر نیز تأثیر گذاشته باشد. تأثیرگذاری که البته گاهی سرراست نبوده یا با نوعی طنز و شوخی همراه بوده است. برای نمونه آخرین کار بزرگ مارسل دوچامپ (۱۹۴٦-۱۹٦٦) موسوم به donnés Étant، خلق تصویر زنی است که به پشت دراز کشیده است و در حالتی که چراغی در دست دارد، پاهای خویش را به‌گونه‌ای شبیه به اثر کوربت گشوده است.
وضعیت مشابهی آنچه، در فوریه ۲۰۰۹، در کشور پرتغال رخ داد و پلیس پرتغال نسبت به جمع‌آوری و مصادره کتاب پورنو کراتای، اثری از کاترین بریلات، اقدام نمود، در ماه فوریه سال ۱۹۹۴، یک رمان به‌نام عشق‌ورزی دایمی (Adorations perpétuelles) که توسط ژاک هنریک نوشته شده بود، از نقاشی «منشأ جهان» روی جلد خود استفاده کرد و بدین ترتیب آن را تکثیر نمود. اما پلیس فرانسه کتابفروشی‌هایی که این کتاب را در ویترین فروشگاه‌های خود و برای بازدید خریداران گذاشته بودند را وادار کرد که آن را از ویترین‌های خود بردارند. مالکان چند کتابفروشی از جمله کتابفروشی رم که در کلرمون فران واقع بود، حاضر به برداشتن کتاب‌ها نشدند، اما بقیهٔ کتابفروشی‌ها، مانند کتابفروشی لس ساندالیس امپدوکل واقع در بزانسون، از دستور پلیس پیروی کردند و به‌طور داوطلبانه نسبت به حذف کتاب از ویترین‌های فروش خود اقدام نمودند. نویسندهی این کتاب با مشاهدهی این رویدادها بسیار متاثر گردید و طی بیانیه‌ای اعلام کرد:
- تا چند سال پیش، کتابفروشی‌ها به‌عنوان یک اهرم ضد سانسور عمل می‌کردند و مثلاً هنگامی که وزارت کشور فرانسه، در سال ۱۹۷۰ کتاب پیر گویوتات با عنوان: بهشت، بهشت، بهشت را، قدغن نمود، کتابفروشی‌ها یکی از نقاط اصلی مقاومت در برابر این تصمیم بودند، امّا امروز و در مواجهه با کتاب من (عشق‌ورزی ابدی)، آن‌ها تن به سانسور داده‌اند.
در مجموع اگرچه استانداردهای اخلاقی و نتایج این استانداردها در طی حدود یک‌ونیم قرن که از آفرینش این تابلو می‌گذرد، تغییر کرده است و به‌ویژه به‌دلیل گسترش و پیشرفت عکاسی و سینما، تابوهای بسیاری در مورد نمایش هنری برهنگی شکسته شده است، امّا با وجود این موارد، نقاشی گوستاو کوربت هم‌چنان اغواگر و تحریک‌آمیز باقی مانده است. در واقع، تلاش برای انتقال و ورود آن به موزه اورسی پاریس را نیز، باید ناشی از هیجان بالایی دانست که هنوز هم بر اثر مشاهدهی این اثر به بیننده منتقل می‌شود.
یکی دیگر از اثزبخشی‌های این تابلو، کار تانجا استوویچ (Tanja Ostojić)، نقاش سبک هنر اجرا، اهل صربستان است، که بر مبنای این تابلو، در سال ٢٠٠۵ این پوستر را تهیه کرده است.
تابلوی «منشأ جهان» با توجه به فروش بسیار بالای کارت پستالی که به‌همین نام از روی آن تهیه شده است، محبوب‌ترین نقاشی موجود در موزه‌ی اورسی، پس از تابلوی معروف رنوار موسوم به رقص در مولن دلا گالت می‌باشد.
افزون بر این، این تصویر مرجع الهام‌بخش فیلمی است که کاترین بریلات در سال ۲۰۰۴ بر مبنای ساختمان و عملکرد دستگاه تناسلی زن ساخته است. این فیلم «آناتومی دوزخ» (به فرانسوی: Anatomie de l'enfer) نام دارد.
|
. |
هم‌چنین در سال ۲۰۱۰، آهنگساز انگلیسی، تونی هیماس یک سوئیت موزیکال (مجموعهٔ موسیقی) با عنوان «منبع یا سرچشمه‌ی دنیا» (De l'origine du monde) یا همان «منشأ جهان» تصنیف کرده است که به‌همین تابلو و هم‌چنین به روابط میان کوربت و کمون پاریس اختصاص دارد. این مجموعه‌ی موسیقی بر اساس متونی شکل گرفته است که توسط خود کوربت، چارلز بودلر، پیر دوپانت و کریستین تراتینگ نوشته شده بوده‌اند. در خلق پروژه‌‌ی مربوط به این مجموعه که توسط شرکت ضبط آثار موسیقی ناتو منتشر شده است، تصویرگرانی مانند دانیل کاکوالت، سایمون گوینارد فلیپوت، روکو، استفان کوروازیه، زو، الوئی والات، جین پوچول، بنجامین بوکت، سیلویه فونتاین، کلوئه کروچاودت، استفان لوالویس، ناتالی فرلوت، هریک در بخشی از این پروژه همکاری داشته‌اند.
| ▲ | نگارخانه |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ نقاشی │ فرهنگ برهنگی │ هنر اروتیک │ نقاشی‌های اروتیک
