 |
|
ایران و افغانستان
بازخوانی دخالت آشکار سپاه پاسداران در افغانستان
فهرست مندرجات
◉ بازخوانی دخالت آشکار سپاه پاسداران در افغانستان
◉ يادداشت‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
.
بازخوانی دخالت آشکار سپاه پاسداران در افغانستان
لشکر فاطمیون از جمله نیروهای تحت نظر نیروی قدس سپاه پاسداران ایران است که از مهاجران افغان ساکن ایران تشکیل شده و نفرات آن برای جنگ به سوریه اعزام می‌شوند. این لشکر مورد حمایت دولت ایران، که سال ۱۳۹۴ از ادغام نیروهای تیپ ابوذر در زمان جنگ ایران و عراق و نیروهای مجاهد افغانستان زیر نظر سپاه ایران شکل گرفت[۱]، و در دوم مه ۲۰۱۳ میلادی در منطقه «زینبیه» سوریه اعلام موجودیت کرد. علی‌رضا توسلی مشهور به «ابوحامد» مهاجر افغان به‌عنوان بنیان‌گذار لشکر فاطمیون یاد می‌شود.
علی‌رضا توسلی مهاجر افغان که از قوم هزاره‌های افغانستان بود و در ایران کار ساختمانی می‌کرد، توسط دولت ایران به‌تاریخ دوم مه ۲۰۱۳ به جنگ سوریه فرستاده شد. او در ۲۸ فوریه ۲۰۱۵ در منطقه «تل قرین» در نزدیکی مرزهای فلسطین کشته شد و در مشهد ایران دفن گردید.[٢]
در سال ۱۳۹۶، زهیر مجاهد، مسئول فرهنگی لشکر فاطمیون، از کشته‌شدن دست‌کم دو هزار نفر و زخمی‌شدن هشت هزار افغان دیگر «در راه اسلام» خبر داد. این در حالی است که به‌گفته‌ی او نیروهای افغان که برای اسلام می‌جنگند، با تبعیض مواجه هستند تا جایی‌که حتی کشته‌های جنگ سوریه را هم با عنوان «شهید افغانی» یا «شهید ایرانی» از هم جدا می‌کنند.[٣]
براساس منابع اطلاعاتی، مهاجرین فقیر شیعه هزاره افغانستان، توسط دولت ایران به جبر و فشار برای جنگ سوریه فرستاده می‌شوند. یک جنگجوی سابق لشکر فاطمیون که از جنگ سوریه فرار و به اروپا مهاجرت نموده است، می‌گوید: «یک‌سال آن‌جا (ایران) بودم. آن‌ها ما را به‌زور به جنگ فرستادند. راضی نبودم. ما را به‌جرم افغان‌بودن چون مدرک نداشتیم، گفتند یا رد مرز می‌کنیم یا می‌فرستیم شما را زندان. در اردوگاه عسگرآباد و زخمی هم شدم». به‌گفته‌ی وی، جنگجویان افغان در سوریه در خط اول نبرد قرار داشتند.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر ۱ اکتبر ۲۰۱۷، اعلام کرد که ایران از کودکان مهاجر افغان که در این کشور زندگی می‌کنند برای جنگ در سوریه استفاده می‌کند و طبق قوانین بین‌المللی، استخدام کودکان زیر ۱۵ سال برای شرکت در جنگ، از جرایم جنگی به‌شمار می‌آید.[۴]
نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تحت فرماندهی قاسم سلیمانی از نیروهای غیردولتی و شبه‌نظامی خود در کشورهای خارجی حمایت می‌کند.[۵] از این دست گروه‌ها می‌توان از حزب‌الله در لبنان، حماس و جهاد اسلامی در مناطق فلسطینی‌نشین، شبه‌نظامیان شیعه در عراق، و یا شیعیان افغانستان مثال زد. حتی ارتباط نیروی قدس سپاه پاسداران با گروه‌هایی چون القاعده نیز گزارش شده است که حرف و حدیث درباره آن زیاد است.
فرماندهان نیروی قدس تاکید زیادی بر پشتیبانی از گروه‌های مورد حمایت خود دارند. اگر این جمله از قاسم سلیمانی را به‌یاد بیاوریم که: «ما دوستان خود را رها نمی‌کنیم»[٦]، می‌توانیم بهتر و بیش‌تر به‌عمق چرایی پشتیبانی سنگین ایران از این دست گروه‌های شبه نظامی پی ببریم. حمایتی که علاوه بر جنبه‌های عاطفی، جنبه استراتژیک هم دارد. براساس چنین درکی ست که فرماندهان سپاه پاسداران، سخت بر این باورند که باید آموزش، تسلیح و تامین بودجه حزب‌الله لبنان را ادامه داد[٧] و شبه نظامیان شیعه افغانستانی نیز به‌صورتی اغراق‌شده مورد حمایت و تقدیر قرار می‌گیرند و حتی شخص خامنه‌ای نیز به‌صورت مستقیم از شبه نظامیان شیعه افغانستانی حمایت می‌کند.[٨]
در واقع، نیروهای قدس به‌گروه‌های مشخص بر اساس فعالیت در کشور و یا منطقه‌ای خاص تقسیم شده‌اند. هئیت‌های ویژه‌ای برای کشورها مشخص شده است که می‌توان از حوزه‌های عراق، لبنان، فلسطین و اردن، افعانستان، پاکستان و هند، ترکیه و عربستان، کشورهای آسیای مرکزی و روسیه، کشورهای غربی (اروپا و آمریکای شمالی) و شمال آفریقا نام برد. نیروی قدس اردوگاه‌های آموزشی متفاوتی را در نقاط مختلف نیز تأسیس کرده است از جمله در استان‌های قم، تبریز، مشهد و در لبنان و سودان. این پایگاه‌ها عبارتند از اردوگاه النصر برای آموزش شیعیان عراق و کردهای ترکیه و عراق در شمال غرب ایران، و یک اردوگاه در نزدیک مشهد برای آموزش انقلابیون افغان و تاجیک.
| ▲ | پیشینه تاریخی |
جمهوری اسلامی ایران از دهه هشتاد میلادی روی نیروهای افغانستانی برای پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای خود حساب ویژه‌ای باز کرده بود. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹، ایران به‌برخی از گروه‌های افغان که با اشغال شوروی مبارزه می‌کردند کمک می‌کرد، و این امر نفوذ ایران را در افغانستان پس از خروج شوروی تضمین می‌کرد.
در اوایل ۱۹۸۶ نیز سپاه پاسداران «تیپ ابوذر» را که از شیعیان افغان - که عمدتاً مهاجران فقیر بودند - تاسیس کرد. و این تیپ در جنگ ایران و عراق و همچنین مقابله با شورشیان کردستان حضور داشتند. این تیپ چندین هزار عضو داشت که بنا به‌گفته مقامات دولتی ایران در طول جنگ ایران و عراق تقریباً سه‌هزار نفر کشته و زخمی شدند.[۹]
| ▲ | مقاطع اخیر |
در مقطع کنونی و متعاقب دخالت نظامی نیروی قدس سپاه پاسداران در سوریه برای حفظ حکومت بشار اسد در مقابل شورشیان و انقلابیون سوری، سپاه پاسداران، واحد «فاطمیون» - که از شیعیان افغانستان تشکیل شده است – را در سال ۲۰۱۳ برای جنگ در سوریه تأسیس کرد. این نیروی نظامی که تخمین‌زده می‌شود ۱۵ هزار عضو فعال دارد، یکی از ابزارهایی است که نفوذ ایران در افغانستان را نیز تضمین می‌کند.
اما سپاه پاسداران علاوه بر حمایت از این گروه‌ها، و در راستای سیاست‌های ضدآمریکایی خود، از دشمنان سابق خود در افغانستان نیز حمایت می‌کند؛ یعنی گروه «طالبان» در افغانستان. در سال ۲۰۰۷ وزارت خزانه‌داری آمریکا ضمن اعلام تحریم‌های اقتصادی علیه نیروی قدس و سایر سازمان‌های نظامی و مالی ایران ادعا کرد که نیروی قدس ابزاری است برای ایران تا از طالبان حمایت کند و این گروه از طریق تامین تسلیحاتی و حمایت مالی از طالبان از فعالیت‌های ضدآمریکایی و ضدائتلاف افغانستان حمایت می‌کند. ایران از سال ۲۰۰۶ مکرراً محموله‌هایی از سلاح‌های سبک و مهمات به‌طالبان می‌رساند؛ برای مثال راکت‌انداز یا خمپاره.
با توافق هسته‌ای که بین ایران و ۵+۱ صورت گرفت، ایران سیاست‌های رادیکال و هژمونیک خود را در منطقه از سر گرفت. حمایت سپاه پاسداران از طالبان زمانی بیش‌تر آشکار شد که «ملا اخترمحمد منصور»[۱٠] در مه ۲۰۱۶ با حمله آمریکایی‌ها کشته شد. این زمانی بود که او به‌تازگی از ایران بازگشته بود. «جهان‌نیوز» یکی از رسانه‌های زیرنظر سپاه پاسداران، تایید کرد که او قبل از کشته‌شدن، دو ماه در ایران بود و با مقامات ایرانی دیدار داشت. پیش از آن و در ماه می ۲۰۱۵ نیز یکی از وب‌سایت‌های خبری نزدیک سپاه پاسداران، گزارش داد که هیئتی از طالبان از ایران دیدار کردند و چندین سرمقاله برای توجیه حمایت ایران از طالبان در رسانه‌های حکومتی منتشر شد.[۱۱]
«آصف ننگ» فرماندار ولایت «فراه» درباره‌ی رابطه‌ی جمهوری اسلامی ایران و طالبان می‌گوید: «خانواده تعدادی از رهبران عالی‌رتبه‌ی طالبان در ایران اقامت دارند، آن‌ها در استان‌هایی مانند یزد، کرمان و مشهد زندگی می‌کنند و برای فعالیت‌های خرابکارانه به‌افغانستان باز می‌گردند.» «جمیله امینی» رییس شورای ولایتی فراه نیز ادعا می‌کند ۲۵ نفر از طالبان که اخیراً در این ولایت کشته شده‌اند، عضو سپاه پاسداران ایران بودند و سربازان سپاه پاسداران ایران در صفوف گروه طالبان در این ولایت فعالیت دارند.[۱٢]
اما با این‌حال، ایران این اتهامات را رد کرده است و ادعا می‌کند که با دولت افغانستان روابط نزدیکی دارد، روابط برادرانه با کابل بر اساس منافع متقابل است و گزارش‌ها از حضور طالبان در ایران بی‌اساس است. حتی وقتی سخنگوی طالبان در گفتگویی، فاش کرد که طالبان با ایران در ارتباط است تا از این طریق بتواند به‌آمریکا صدمات بیش‌تری وارد کند، «بهرام قاسمی» – سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران – اظهارات سخنگوی طالبان را «یک دروغ آشکار، بی‌ربط و نادرست» دانست.[۱٣]
اما واقعیت آن است که شواهد برخلاف نظر آقای قاسمی کاملاً ارتباط بین طالبان و سپاه پاسداران ایران را تایید می‌کنند. از این‌رو پرسش این است که چرا جمهوری اسلامی از طریق سپاه پاسداران خود با طالبان ارتباط دارد و از این گروه حمایت تسلیحاتی می‌کند؟
واقعیت آن است، زمانی‌که طالبان در سال ۱۹۹۰ پدید آمد، ایران جنبش طالبان را یک تهدید ایدئولوژیک می‌دانست اما پس از حمله‌ی آمریکا به‌افغانستان و سقوط این گروه از حکومت افغانستان (که ایران هم در آن با آمریکا همکاری داشت[۱۴]) کم کم، نگاه ایران به‌این گروه تغیر چشمگیری پیدا کرد تا جایی‌که حتی به‌طالبان فراری از آمریکا نیز پناه داد و این شامل کمک‌های نظامی هم شد.
«فاطمه امان» - تحلیل‌گر امور ایران و جنوب آسیا - می‌گوید: «با وجود این‌که ایران و طالبان دشمن یکدیگر بودند، اما ایران از تأمین مهمات و مواد منفجره طالبان دریغ نکرد، تا اجازه ندهند نیروهای آمریکایی از افعانستان برای پایگاهی به‌منظور حمله به‌ایران استفاده کنند.»[۱۵] بنا به‌گزارش وزارت خارجه دولت ایالات متحده آمریکا، از سال ۲۰۰۶ ایران محموله‌های تسلیحاتی به‌طالبان ارسال کرده است، از جمله سلاح‌های سبک، مهمات، راکت‌انداز، خمپاره، موشک و مواد منفجره پلاستیکی. ایران به‌منظور افزایش نفوذ خود در یکی از مهم‌ترین ایالت‌های افعانستان یعنی قندهار، تعداد زیادی از این تسلیحات را به‌آن‌جا ارسال کرده است.[۱٦]
اما جدای از انگیزه‌های ضدآمریکایی، حضور داعش در افغانستان از دیگر انگیزه‌های ایران برای حمایت از طالبان است؛ «فریدون آژند» – تحلیل‌گر روزنامه «۸ صبح» افغانستان – در این باره می‌نویسد: «با شکل‌گیری نخستین هسته‌های گروه داعش در شرق و غرب کشور، نگرانی ایران از نفوذ این گروه در میان اقلیت سنی‌مذهب ایران که بخشی از آنان در مناطق هم‌مرز با افغانستان زندگی می‌کنند، بیش‌تر شد. ایران به‌خوبی می‌داند که گروه‌های بلوچ مخالف دولت ایران ظرفیت هم‌سو شدن با داعش را دارند. به‌همین دلیل دولت ایران به‌یک‌باره، حمایت‌های خود از گروه‌های طالبان در غرب کشور را افزایش داد و آنان را تشویق کرد که به‌طرفداران گروه داعش در ولایت فراه حمله ببرند. با حمایت ایران طالبان در فراه توانستند تمامی اعضای گروه داعش در این منطقه را قلع و قمع کنند. پس از این بود که نفوذ ایران در میان طالبانی این منطقه روز‌به‌روز بیش‌تر شد. تا جایی‌که حالا اجساد طالبان که در جنگ با دولت افغانستان کشته می‌شوند به‌ایران انتقال داده شده و برای آنان مراسم سوگواری گرفته می‌شود.»[۱٧]
در تأیید این ادعا نیز رحمت‌الله نبیل رییس پیشین اداره‌ی امنیت ملی افغانستان تأکید می‌کند که گروه طالبان افغانستان تحت حمایت مالی و تسلیحاتی ایران است.[۱٨] وی معتقد است بیش‌ترین حمایت ایران از جنگجویان طالبان در مناطق غربی کشور است تا جلو گسترش نفوذ داعش را بگیرد.[۱۹]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- مسئول لشکر فاطمیون در ایران: نیروهای افغان دو هزار کشته داده‌اند، وب‌سایت بی‌بی‌سی: ۶ ژانویه ۲۰۱۸ - ۱۶ دی ۱۳۹۶.
[٢]- لشکر فاطمیون؛ ایران حمایت می‌کند و افغان‌ها قربانی می‌دهند، سایت العربیه، ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۸
[٣]- مسئول لشکر فاطمیون در ایران: نیروهای افغان دو هزار کشته داده‌اند، پیشین.
[۴]- پیشین، سایت العربیه.
[۵]- پوریا ماهرویان، کابوس دشمن یا مداخله‌جو؛ چرا قاسم سلیمانی مشهور شد؟، وب‌سایت بی‌بی‌سی: ۱۶ مارس ۲۰۱۹ - ۲۵ اسفند ۱۳۶۷.
[٦]- Maysam Behravesh, But really, why is Iran still backing Assad? A psychological analysis, 11 February 2017.[٧]- محمود علوی، علل موفقیت ایران در تأسیس و بهره‌وری حزب‌الله، Libaniran، کامل‌ترین پایگاه مستقل اطلاع‌رسانی مسائل لبنان: ۱۲ تیر ۱۳۹۳.
[٨]- در دیدار با خانواده فرمانده شهید فاطمیون مطرح شد؛ نظر حاج قاسم سلیمانی درباره فاطمیون، پایگاه خبری-تحليلی مشرق نيوز: ۱۲ مرداد ۱۳۹۵
به گزارش گروه جهاد و مقاومت مشرق، غیور مردان فاطمیون حالا آوازه‌ای جهانی دارند. مردان ساده‌پوش و ساده‌زیستی که شهرت حماسه‌آفرینی‌شان کم از رهبران، مردان تراز اول و شماره یک جبهه مقاومت اسلامی نیست. بار دیگر افغانستانی‌های مظلوم بی‌مزد و منت، داوطلبانه راهی دفاع از مظلومی دیگر در گوشه‌ای دیگر از این دنیای سفاک شدند. حلقه چند نفره‌ای که روزی با محوریت رزمندگان جهاد افغانستان به‌صورت داوطلبانه شکل گرفت و حالا با خون شهدایی از همان حلقه‌ی کوچک اما بزرگ، به «لشگر ویژه‌ی فاطمیون» مشهور شده است، خط مقدم جبهه‌های نبرد با شقی‌ترین و وحشی‌ترین ساخته‌های دشمنان انسانیت را تشکیل می‌دهد. قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: «مجاهدت‌های رزمندگان فاطمیون خاک مظلومیت را از چهره‌ی افغانستانی‌ها زدود. مجاهدت‌های رزمندگان فاطمیون هم در جبهه‌های نبرد خیلی اثرگذار است هم تأثیرات فراتری داشت. فاطمیون منشأ تحول در جامعه‌ی ما هم شدند.» قاسم سلیمانی، در دیدار با خانواده فرمانده شهید فاطمیون، علی‌رضا توسلی با نام جهادی ابوحامد افزود: «هر زمان او (ابوحامد) را می‌دیدم، تماشایش یک شعف مضاعفی درون من ایجاد می‌کرد. برای ما حیف شد. زود از میان ما رفت. زود به آرزویش رسید. به معبود فکری خودش رسید و نائل شد.» همو با بیان این‌که، نقش شهید توسلی در یادگاری که به‌نام فاطمیون گذاشت، ماندگار است، گفت: «فاطمیون یک کوثر، یک خیر ارزشمند نه تنها برای مسلمانان در این‌جا، بلکه برای کل جهان اسلام است. این اقدام اثر فوق‌العاده‌ای داشت که در حال حاضر برخی تأثیر این نیرو را نمی‌فهمند اما بعداً تأثیر آن‌را در دفاع از جهان اسلام متوجه می‌شوند. مجاهدت های رزمندگان فاطمیون خاک مظلومیت را از چهره‌ی افغانستانی‌ها زدود. مجاهدت‌های رزمندگان فاطمیون هم در جبهه‌های نبرد خیلی اثرگذار است هم تأثیرات فراتری داشت و کار از این مجاهدت‌ها هم جلوتر رفت. فاطمیون منشأ تحول در جامعه‌ی ما هم شدند.» او با بیان این‌که مجاهدت فاطمیون، نگرش‌ها را تغییر داد، خاطرنشان کرد: «امروز الحمدلله به مردم افغانستان با یک نگاه دیگر، یک احترام دیگر، توجه می‌شود. قبور شهدای افغانستانی، مانند امامزاده‌ها شده است و مردم توجه ویژه‌ای به آنان پیدا کرده‌اند. هیچ‌چیزی به اندازه‌ی این مجاهدت فاطمیون و این‌گونه دفاع از آرمان‌ها و شهادت در این مسیر نمی‌توانست این‌قدر بر نوع مواجهه بخشی از جامعه‌ی ایران با خانواده‌های افغانستانی اثر بگذارد. یک احترام فوق‌العاده‌ای در جامعه ایرانی به‌وجود آمده است... از هر بعدی به رشادت‌های فاطمیون نگاه بشود باید گفت که مجاهدت‌های آنان، اثر فوق‌العاده ارزنده و ارزشمندی به‌جا گذاشته است که در این باره قبل از هر چیز باید خدا را شکر کرد و بعدهم باید این توفیق و این اثرگذاری را به‌شما و خانواده‌های فاطمیون تبریک گفت. الحمدالله که شهید ابوحامد خودش عزتمند است، خانواده شما را عزتمند کرده، مردم را عزتمند کرده و ان‌شأالله که خودش هم با رسول معزز اسلام و همگی اولیأ خداوند محشور باشد. یک‌بار دیگر عرض می‌کنم، خوش به‌حال شما.»[۹]- Hassan Dai, Analysis: Iran’s game plan in Afghanistan, Special to Al Arabiya English: Tuesday, 17 January 2017.[۱٠]- ملا اخترمحمد منصور کیست؟، سایت رادیو فرانسه (آر اف آی): ۷ ژوئیه ۲۰۱۵.
[۱۱]- حسین دایی، پیشین
[۱٢]- Masood al-Zahid, Is Iran now working with Afghan Taliban?, AlArabiya: Thursday, 29 December 2016.[۱٣]- سخنگوی وزارت خارجه حمایت ایران از طالبان را تکذیب کرد، خبرگزاری ایسنا: ۱۰ آبان ۱۳۹۵.
[۱۴]- تاثیر ظهور داعش در افغانستان بر مواجهه تهران با طالبان، خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی: شنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۵
[۱۵]- Noor Zahid, Afghan Lawmakers to Investigate Growing Ties Between Taliban, Russia and Iran, December 5, 2016.[۱٧]- فریدون آژند، روسیه و ایران حامیان جدید طالبان، رورنامه هشت صبح: شنبه ۱۱ جدی ۱۳۹۵
[۱٦]- Country Reports on Terrorism 2012, U.S. State Department.
[۱٨]- نبیل: ایران از طالبان حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند، رورنامه هشت صبح: یکشنبه ۲۳ عقرب ۱۳۹۵
[۱۹]- حمیدرضا ظریفی‌نیا، بازخوانی دخالت آشکار سپاه پاسداران در افغانستان، تایمز اسرائیل: ۱۳ مارس ۲۰۱۷
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت تایمز اسرائیل
