زمین کره‌ای است که تنها ذر آن وجود حیات ثابت شده است. این کره خاکی در ميان نه سیاره‌ی منظومه شمسی، سومین سیاره‌ی است که در فاصله‌ی حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتری از ستاره‌ی خورشید قرار گرفته است[۱] و مانند سایر سیارات در مداری به دور خورشید می‌گردد. فاصله‌ی زمین تا خورشید به گونه‌ای است که شرایط محیطی‌ی آن قابلیت زیستن را به موجودات زنده‌ی کربنی می‌دهد. افزون بر اين، زمین سیاره‌ای منحصر بفرد در منظومه شمسی است که در آن آب و اکسیژن و نیتروژن وجود دارد که برای حیات ضروری‌اند.[٢] 
مرتفع‌ترین نقطه بر روی خشکی‌های زمین کوه اورست نام دارد که نزدیک به نه کیلومتر از سطح دریا بالاتر است. عمیق‌ترین قسمت دریاها نیز در نزدیکی جزایر فیلیپین در اقیانوس آرام قرار دارد. عمق این ناحیه حدود ۱۱ کیلومتر پایین‌تر از سطح دریا است و به آن گودال یا درازگودال ماریانا گفته می‌شود.
حرکات چندگانه زمین
تاريخ زمين
تاريخ زمين در سنگهای پوسته آن ثبت شده است. اين سنگ‌ها از زمان تشکيل زمين تاکنون در حال شکل‌گيری، فرسايش و شکل‌گيری مجددند. به محصول فرسايش رسوب می‌گويند. رسوب در لايه‌هايی به نام استراتا تجمع می‌کند. استراتا‌ها حاوی مدارکی می‌باشند که به زمين‌شناسان در شناخت گذشته زمين کمک می‌کنند. اين مدارک حاوی ترکيب‌بندی استراتا، جهت رسوب استراتا و نوع فسيل‌های موجود در استراتا می‌باشند. کاوش‌های فضايی نيز فهم بشر را از زمين تا حد زيادی افزايش داده‌اند. تلسکوپ فضايی هابل نقش ستاره‌ها را در اجرای فرآيند سياره‌سازی مشاهده کرده است. از اواسط سال‌های ١٩٩٠ دانشمندان ستاره‌های ديگری را که دارای سياره می‌باشند کشف کرده‌اند. اين اکتشافات به دانشمندان کمک می‌کند که تئوری‌های خود درباره تشکيل زمين را گسترش و پيشرفت دهند.
سن زمين
دانشمندان فکر می‌کنند که احتمالا زمين همزمان با اجرام ديگر منظومه شمسی شکل گرفته است. آنها متوجه شده‌اند که سنگهای آسمانی کندريت، بازمانده‌هايی از تشکيل "منظومه شمسی" که دستخوش تغيير نشده‌اند، سنی معادل ۴/٦ بيليون سال دارند. دانشمندان بر اين باورند که زمين و ديگر سيارات نيز احتمالاً چنين سنی دارند. آنها سن سنگ‌ها را با اندازه‌گيری مواد راديواکتيو موجود در آنها مانند اورانيوم، تخمين می‌زنند. عناصر راديواکتيو با يک سرعت و روال مشخص به عناصر ديگر تبديل می‌شوند. برای مثال اورانيوم با از دست دادن تشعشع، به سرب تبديل می‌شود. دانشمندان زمانی را که برای اين تبديل لازم است، می‌دانند. آنها می‌توانند سن سنگ را با مقايسه نسبت اورانيوم به سرب تشخيص دهند.
شکل‌گيری زمين
بيشتر دانشمندان بر اين باورند که منشا منظومه شمسی يک لايه ابر نازک در فضا بوده است. خود خورشيد نيز از همين ابر و قسمتی از آنکه ضخيم‌تر از بقيه بوده، به دنيا آمده است. گرانش اين ابر سبب انقباض آن و کشيده شدن ذرات و غبار به سمت مرکز آن شد. بيشتر اين ابر در مرکز آن برای تشکيل خورشيد جمع گرديد؛ اما حلقه بزرگی از مواد نيز در حال گردش دور آن باقی ماند. ذرات اين حلقه با يکديگر برخورد کرده و منجر به تشکيل اجرام بزرگتر شدند. اين اجرام نيز به نوبه خود باهم برخورد کردند و سيارات منظومه شمسی را طی فرآيندی با نام "رشد پيوسته" تشکيل دادند.
زمین در بدو پیدایش بصورت کره‌ای از مواد داغ و نیمه مذاب بود. به‌تدریج عناصر سنگین‌تر ته‌نشین شده و هسته فلزی را بوجود آوردند و در عین حال عناصر سبکتر به سطوح فوقانی آمده و جبه و پوسته را تشکیل دادند. پس از گذشت چند میلیارد سال، زمین سرد شد، سطح زمین جامد گشت، جو زمین شکل گرفت و اقیانوس بوجود آمدند. تکامل زمین هنوز هم ادامه دارد: پوسته زمین توسط فورانهای آتشفشانی در کف اقیانوسها نوسازی شده، دائما بر اثر زمین لرزه‌ها و حرکتهای قاره‌ای در حال تغییر و تحول است. تناسب گازهای مختلف در جو زمین نیز بر اثر دخالت‌های انسان به آرامی در حال تغییر است.
حرکت زمین به شکل یک پوسته سنگی متشکل از ١٢ صفحه مجزاست. هر یک از قاره‌ها روی یک یا چند صفحه قرار گرفته‌اند. این صفحات با سرعتی شبیه به سرعت رشد ناخنهای انسان در حال حرکت هستند. صفحه‌های جامد، روی سنگهای نیمه مذاب به حالت شناور هستند که خود این سنگهای نیمه مذاب توسط جریانهای داغی که از هسته فلزی زمین فوران می‌کنند، تکان خورده و باعث حرکت صفحه‌ها در سطح زمین می‌شوند.
پيشرفت‌های زمين
دانشمندان به اين تئوری دست يافته‌اند که زمين در آغاز جرمی سنگی، بدون آب و احاطه شده با گاز بوده است. مواد راديواکتيو در سنگ‌ها و فشار افزاينده درون زمين گرمای لازم را برای ذوب شدن داخل آن فراهم نمودند. عناصر سنگين مانند آهن، فرو رفتند. سنگهای سيليکات سبک نيز به سطح زمين آمده و پوسته اوليه آن را شکل داده اند. گرمای درون زمين باعث گرديد که مواد شيميايی ديگری از اعماق زمين به سطح آن برسند. بعضی از اين مواد شيميايی منجر به تشکيل آب شدند و بقيه گازهای جو زمين را به وجود آوردند. در سال ٢٠٠١ يک تيم بين‌المللی از دانشمندان، کشف کريستال‌های "زيرکن" (zircon) با قدمت ۴/۴ بيليون سال را اعلام کردند. "زيرکن" از عناصر زيرکنيوم، سيليکون و اکسيژن ساخته شده، بسيار سخت است و در برابر عوامل فرسايش بسيار پايدار و بادوام است. با آناليز شيميايی زيرکن، دانشمندان تشخيص دادند که در زمان تشکيل کريستال‌ها، در سطح زمين آب وجود داشته است. آنها نتيجه گرفتند که پوسته زمين و اقيانوس‌ها ٢٠٠ ميليون سال پس از شکل‌گيری سياره ايجاد شده‌اند. ستاره‌شناسان معتقدند که خورشيد در اوايل تشکيل زمين حدود ٣٠ درصد ضعيف‌تر از امروز بوده است. قديمی‌ترين سنگ‌ها گواه اين امر می‌باشند که زمين به اندازه‌ای گرم بوده که آب مايع در سطح آن وجود داشته است. دانشمندان همچنين بر اين باورند که اتمسفر زمين برای جذب گرما، ضخيم‌تر از زمان فعلی بوده است. طی ميليون‌ها سال رفته رفته آب در قسمتهای گود پوسته زمين جمع شده و اقيانوس‌ها را شکل داده است. پس از دوره اصلی شکل‌گيری سيارات، بيشتر اجرام باقيمانده در منظومه شمسی به سمت سيارات تازه شکل گرفته متمايل شدند. برخوردهای پی در پی سيارات با اين اجرام با انفجارهای زيادی همراه بود. همين برخوردها باعث ايجاد چاله‌های فراوان در سطح ماه، مريخ، ونوس و عطارد شده‌اند. زمين نيز در معرض اين برخوردها قرار گرفته است اما چاله‌های به وجود آمده در اثر برخوردها، در طی مرور زمان و به واسطه فرسايش و صفحات تکتونيک از بين رفته‌اند. زمين‌شناسان معتقدند که قسمت زيادی از پوسته قاره‌ای در ٣/۵ بيليون سال پيش شکل گرفته است. شواهدی وجود دارد مبنی بر اينکه صفحات تکتونيک از ٢ بيليون سال پيش فعال شده‌اند. بعضی از دانشمندان باور دارند که جو اوليه زمين شامل هيدروژن، هليوم، متان و آمونياک، شبيه به جو کنونی سياره مشتري، بوده است. بعضی ديگر از دانشمندان معتقدند که جو اوليه حاوی مقادير زيادی دی اکسيدکربن، مانند جو فعلی ونوس، بوده است. چيزی که همه دانشمندان آن را باور دارند اين است که در جو اوليه زمين مقدار ناچيزی اکسيژن وجود داشته است. دانشمندان تشخيص داده‌اند که در حدود ٢بيليون سال پيش، تغيير شديدی در جو زمين پديد آمده است. دليل اين ادعا اين است که تشکيل نوعی خاص از سنگ آهن که در شرايط کمبود اکسيژن ايجاد می‌شود، در آن تاريخ متوقف شده است. در عوض مقادير زيادی رسوب سنگ ماسه قرمز شروع به شکل‌گيری نمود. رنگ قرمز به دليل واکنش آهن با اکسيژن و ايجاد اکسيدآهن يا زنگ آهن ناشی می‌شود. وجود سنگ ماسه مدرکی برای وجود مقداری اکسيژن در جو زمين است. هوا در آن موقع قابل استنشاق نبود اما حدود ١ درصد حاوی اکسيژن بود. بيشتر اکسيژن فعلی موجود در هوا توسط گياهان و ارگانيزم‌های ميکروسکوپی تامين می‌شود. اين ارگانيزم‌ها، دی اکسيدکربن هوا را استفاده کرده و در روندی به نام "فتوسنتز"، اکسيژن توليد می‌کنند. به اينصورت مقدار اکسيژن موجود در هوا افزايش پيدا نموده و با پيشرفت ارگانيزم‌های توليدکننده اکسيژن، اين گاز در هوا به حد وفور رسيده است.
شکل‌گيری قاره‌ها
- ٢۵٠ میلیون سال پیش، سه تکه بزرگ خشکی بهم نزدیک شدند و یک خشکی بزرگ بنام پانجیا را بوجود آوردند. بعد از مدتی دریای تتیس این خشکی عظیم را به دو قسمت لوراسیا و گندوانلند تقسیم کرد. ١٢٠ میلیون سال پیش اوراسیا از هم شکافت و آمریکای شمالی از اروپا جدا شد. گنوانلند نیز شکافته شد و در نتیجه هندوستان به سمت جنوب آسیا حرکت کرد. قاره‌ها همچنان به حرکت خود ادامه داده و به این شکل کنونی که می‌بینیم در آمدند. ظرف چند میلیون سال آینده قاره آمریکا به حرکت خود در سمت غرب ادامه داده و قاره آفریقا به اروپا و آسیا ملحق خواهد شد.
چندين بار در تاريخ زمين، برخورد بين قاره‌ها منجر به ايجاد قاره‌های بزرگ گرديده است. گرچه پوسته قاره‌ای ضخيم است اما به مراتب آسان‌تر از پوسته اقيانوسی شکسته می‌شود آنگونه که قاره‌های بزرگ سريعا شکسته شده و به قاره‌های کوچک تبديل شده‌اند. مواد موجود در جبه قسمتهای خالی را پر می‌کند و پوسته‌های جديد اقيانوسی را بوجود می‌آورد. هنگامی که يک قاره شکسته و قسمت‌ها از هم جدا می‌شوند، حوزه‌های جديد اقيانوسی در بين آنها ايجاد می‌گردد. حدود يک سوم از سطح زمين را پوسته قاره‌ای پوشانده است، بنابراين اين تکه‌ها نمی‌توانند بدون برخورد حرکت نمايند. وقتی دو قاره به هم برخورد می‌کنند، يک حوزه قديمی اقيانوسی از بين می‌رود. فرآيند جدا شدن قاره‌ها و پيوستن آنها به يکديگر به نام زمين‌شناس کانادايی "جان ويلسون" که برای نخستين‌بار اين پديده را توضيح داد، "چرخه ويلسون" نام گرفت. قاره‌ها احتمالاً از حدود ٢ ميليارد سال پيش تاکنون در حرکت بوده‌اند، با اين حال زمين‌شناسان تنها مدارکی در دست دارند که بيان کننده حرکت قاره‌ها از ٨٠٠ ميليون سال پيش است. بيشتر پوسته‌های اقيانوسی قبل از اين تاريخ دچار "سابداکشن" شده و در جبه زمين فرو رفته‌اند. زمين‌شناسان تعيين نموده‌اند که حدود ٨٠٠ ميليون سال پيش، قاره‌ها بصورت يک قاره بسيار بزرگ به نام "ردينيا" بوده‌اند. آنچه ما اکنون بعنوان آمريکای شمالی می‌شناسيم، زمانی مرکز "ردينيا" بوده است. جريان مواد در جبه باعث شکسته شدن و تقسيم "ردينيا" به قسمتهای کوچک شد. اين قسمت‌ها بين ۵٠٠ ميليون تا ٢۵٠ ميليون سال پيش به يکديگر برخورد کردند. برخورد بين آنچه اکنون آمريکای شمالی، اروپا و آفريقا ناميده می‌شود، منجر به ايجاد کوهستان "آپالاچين" در آمريکای شمالی شد. برخورد بين قسمتی از سيبری کنونی و اروپا نيز کوهستان اورال را ايجاد کرد. در ٢۵٠ ميليون سال پيش، قاره‌ها با برخورد با يکديگر ابرقاره ديگری را با نام "پانژه آ" شکل دادند. در آن هنگام تنها يک اقيانوس که همه زمين پيرامون "پانژه آ" را احاطه می‌نمود به نام "پانتالاسا" وجود داشت. حدود ٢٠٠ ميليون سال پيش، "پانژه آ" شروع به شکستن و تکه تکه شدن نمود. اين ابرقاره به دو قسمت بزرگ به نام‌های "گوندوانا لند" و "لوراسيا" تقسيم شد. به مرور زمان "گوندوانا لند" تقسيم شده و قاره‌های آفريقا، آنتارکتيکا، استراليا، آمريکای جنوبی و شبه قاره هند را بوجود آورد. "لوراسيا" نيز در نهايت تقسيم شد و يوراسيا و آمريکای شمالی را ايجاد نمود. هنگامی که صفحه‌های قاره‌ای از يکديگر جدا می‌شوند، پوسته اقيانوسی جديدی در بين آنها ايجاد می‌گردد.
تغییرات آب و هوایی زمین
در خلال تاريخ، آب و هوای زمين بار‌ها دستخوش تغييرات اساسی شده است. بين ٨٠٠ تا ٦٠٠ ميليون سال پيش در طی دوره‌ای به نام "پيش کامبريان" (Precamdrian)، زمين تغييراتی فراوانی را با عنوان عصر يخبندان تجربه کرده است. آب و هوا به شدت سرد شده است و دانشمندان معتقدند که بخش عمده و يا همه زمين چندين بار يخ زده است. زمين‌شناسان تخمين می‌زنند که زمين تاکنون ۴ بار يخ زده است. بيشتر اوقات، زمين بدون يخ بوده است. دو دوره يخبندان جزئی حدود ۴۵٠ ميليون سال پيش و ٢۵٠ ميليون سال پيش رخ داده‌اند. در چند ميليون سال اخير دمای زمين سرد شده است. از حدود ٢ ميليون سال پيش، با شروع دوره‌ای به نام "پليستوسن" يا دوره چهارم زمين‌شناسي، تجمع و انباشته شدن يخ در قاره‌ها آغاز گرديد. آخرين دوران کامل يخبندان حدود هفتادهزار سال پيش آغاز شد و گسترش آن تا ١٨ هزار سال پيش بطول انجاميد. توده‌ها و لايه‌های عظيم يخ به بيرون از بستر درياچه‌های بزرگ آمده و مسير رودخانه‌ها بسته شدند. رودخانه‌های "می سی سی پی"، "ميسوری" و "اهايو" کاملا دگرگون شدند. اين دوران يازده هزار و پانصد سال پيش به پايان رسيد. اغلب دانشمندان معتقدند که زمين هم اکنون در دوران بين دو عصر يخبندان بسر می‌برد و عصر جديد يخبندان در راه است.
چرا دوران یخبندان به وقوع می‌پیوندد
دانشمندان علت واقعی اين پديده را به طور کامل در نيافته‌اند. اغلب آنان بر اين باورند که تغييرات جزئی در مدار و زاويه محور طولی زمين در اثر تاثير گرانش سيارات ديگر، باعث می‌شود که ميزان انرژی دريافتی از خورشيد تغيير کند و عصر يخبندان آغاز شود. برخی دانشمندان نيز معتقدند که تغييرات مقدار "دی اکسيدکربن" در جو زمين عامل وقوع تغييرات طولانی مدت در آب و هوای زمين می‌شود. دی اکسيدکربن، يک گاز گلخانه‌ای، گرمای خورشيد را به دام انداخته و جو زمين را گرم می‌کند. بيشتر دی اکسيدکربن موجود در زمين در سنگهای کربناتی مانند سنگ آهک حبس شده‌اند. آب و هوای امروز زمين می‌توانست بسيار گرم‌تر باشد اگر دی اکسيد محبوس در سنگهای آهک در جو زمين آزاد می‌شد. وقتی کوهستان‌هايی با سيليکات فراوان در اثر فرسايش تجزيه می‌شوند، کلسيم و منيزيم از سنگ‌ها آزاد می‌شوند. اين عناصر با آب شسته شده و به دريا می‌رسند يعنی جايی که ارگانيزم‌های زنده برای ساخت صدف‌های کربنات محافظ، اين مواد شيميايی را جذب می‌کنند. اين ارگانيزم در نهايت مرده و به کف دريا می‌رود و در آنجا با تجمع و رسوب در تشکيل سنگهای آهکی شرکت می‌کند. اين فرآيند که چرخه کربنات سيليکات نام دارد، دی اکسيدکربن موجود در هوا را جذب می‌کند. با کم شدن دی اکسيدکربن در هوا، گرمای خورشيد در زمين باقی نمی‌ماند در نتيجه هوا آنقدر سرد می‌شود که می‌تواند يک دوران يخبندان را آغاز کند. سنگ آهک پس از فرسايش، دی اکسيدکربن را به هوا پس می‌دهد و به اينصورت گرما را در زمين توزيع می‌کند. بعلاوه قسمتی از اين سنگ‌هابر اثر "سابداکشن" به درون جبه فرو می‌روند. در آنجا به سبب گرما و فشار زياد به مگما تبديل می‌شوند. دی اکسيدکربن موجود در مگما می‌تواند از طريق فورانهای آتشفشانی به هوا باز پس داده شود. تئوری پردازان می‌گويند در خلال دوران "پيش کامبريان" آتشفشان‌ها مقادير زيادی دی اکسيدکربن را به جو زمين فرستاده‌اند. اين گاز به دليل تاثيرات گلخانه‌ای هوای زمين را گرم و باعث ذوب شدن يخ‌های عصر يخبندان شده است.
زندگی در زمین
- اولین موجودات زنده حدود ٨/٣ میلیارد سال پیش و اولین دایناسورها حدود ١۵٠ میلیون سال پیش در زمین ظاهر شدند. حدود ٦۵ میلیون سال پیش نسل داینوسورها از بین رفت (انقراض دایناسورها). یکی از عوامل انقراض داینوسورها برخورد یک شهاب سنگ به زمین و پر شدن جو زمین از غبار بود. در چنین شرایطی نور و گرما به زمین نرسیده و یک دوره کوتاه یخبندان باعث مرگ داینوسورها بر اثر سرما و گرسنگی شده است. اگر همه تاریخچه زمین را در ٢۴ ساعت خلاصه کنیم، نخستین انسانها در ٢ ثانیه مانده به نیمه شب ظهور کردند.
سنگهای زیادی وجود دارند که دارای فسیل می‌باشند. فسیلهایی بیانگر تاریخ حیات در زمین. یک فسیل ممکن است بدن یک حیوان یا یک دندان و یا قسمتی از استخوان آن باشد. یا حتی می‌تواند اثر برجای مانده از یک گیاه بر روی سنگ، از زمانیکه آن سنگ رسوبی نرم بوده است، باشد. فسیلها به دانشمندان کمک می‌کنند تا آنها متوجه شوند که چه نوع جاندارانی در زمانهای گذشته بر روی زمین می‌زیسته‌اند.
خیلی از دانشمندان براین باورند که حیات در روی زمین به محض به وجود آمدن شرایط آن، پدید آمده است. مدارکی وجود دارند که در آنها مواد شیمیایی ساخته شده توسط موجودات زنده در ٨/٣ بیلیون سال پیش پیدا شده است. همچنین در استرالیا و کانادا فسیلهای بر جای مانده از جانواران میکروسکوپی که حدود ۵/٣ بیلیون سال پیش می‌زیسته‌اند کشف شده است.
در بیشتر تاریخ زمین، حیات تنها به شکل موجودات ریز تک سلولی بوده است. قدیمی‌ترین فسیلهای به دست آمده از موجوداتی که دارای چندین سلولند، مربوط به دوره پیش کامبریان در حدود ٦٠٠ میلیون سال پیش می‌باشند. بیشتر این موجودات با همه گونه‌های فعلی حیات تفاوت داشته‌اند.
دوره اول زمین‌شناسی یا دوره پالئوزوئیک (Paleozoic)
از سنگهای کامبریان در حدود ۵۴۴ تا ۵٠۵ میلیون سال پیش، فسیلهای فراوانی به دست آمده است. به این افزایش چشمگیر گونه‌های زنده در زمین، انقلاب کامبریان می‌گویند و آن را آغاز دوره پالئوزوئیک می‌دانند. انقلاب کامبریان در واقع طی دهها میلیون سال به وقوع پیوست اما فسیلهای به دست آمده این انقلاب را به صورت ناگهانی نشان می‌دهند. قدیمی‌ترین انبوه فسیلها تنها مختص به چند نوع ارگانیزم می‌باشند. با گذشت صدها میلیون سال، تنوع فسیلها افزایش تدریجی گونه‌های حیات را نشان می‌دهد.
بیشتر فسیلهای دوره پالئوزوئیک مربوط به جانوران بی‌مهره مانند مرجان‌ها، حلزون‌ها و خرچنگ‌ها می‌باشند. ماهی‌ها، نخستین جانوران مهره‌دار بر روی زمین، حدود ۴۵٠ میلیون سال پیش به عرصه پیوستند. نخستین گیاهان بزرگ در خشکی نیز ۴۴٠ میلیون سال پیش به وجود آمدند و دوزیستان ٣٨٠ میلیون سال پیش به دنیا آمدند.
فسیلهای به دست آمده پدیدار گشتن جنگلها و مرداب‌ها بر روی زمین در حدود ٣٠٠ میلیون سال پیش را به اثبات رسانده‌اند. امروزه توده‌های رسوبی زغال سنگ در ایالات متحده، کانادا، انگلستان و دیگر نقاط دنیا بازمانده همان جنگلها به شمار می‌روند. به دلیل این حجم فراوان رسوب زغال سنگ، به این دوره زمانی دوره زغال زایی می‌گویند.
اولین فسیلهای به دست آمده از خزندگان در دوره زغال‌زایی به وجود آمده‌اند. بر خلاف دوزیستان، خزندگان از بدن فلس‌دار که باعث حفظ رطوبت و جلوگیری از خشک شدن بدن می‌شوند، برخوردار و تخم‌گذار بودند. این خصوصیات به آنها کمک کرد تا بتوانند همه عمر خود را در خشکی و خارج از آب بگذرانند. در اواخر دوره پالئوزوئیک و در دوران پرمیان (Permian) فسیلهای خزندگان نشانه‌ها و خصوصیاتی از پستانداران را نیز در خود داشت.
چندین بار در تاریخ زمین انقراض‌های بزرگ گونه‌های حیاتی پدید آمده است. شدیدترین نوع این پدیده که انقراض پرمیان نام دارد حدود ٢۵٠ میلیون سال پیش رخ داد. تقریبا ٩٠ درصد از گونه‌های حیاتی در مدت نسبتاً کوتاهی منقرض شدند. دلیل این انقراض همچنان به صورت یک راز باقی مانده است. البته بعضی از دانشمندان گمان می‌کنند که ممکن است فورانهای عظیم آتشفشانی در محل سیبری کنونی سبب تغییر آب و هوا و در نتیجه از بین رفتن ارگانیزم‌ها شود.
دوره مززوئیک (Mesozoic)
به دنبال انقراض پرمیان، اطلاعات ثبت شده در فسیلها نشان می‌دهند که حیوانات خزنده حکمفرمایان روی زمین بوده‌اند. مهمترین این خزندگان، دایناسورها بودند. دوره مززوئیک را گاهی عصر دایناسورها نیز می‌نامند اما پستانداران و پرندگان نیز در فسیلها و بر سنگهای ٢٠٠ تا ١۴٠ میلیون سال پیش ثبت شده‌اند.
فسیلها نشان می‌دهند که دو گروه عمده از گیاهان در دوره مززوئیک وجود داشته‌اند. گیاهان بازدانه و گیاهان نهان دانه. گیاهان بازدانه دانه‌هایی بدون محافظ دارند و بیشتر گیاهان مخروطیند. آنها شامل انواع کاجها، شجرالمعبد یا ژنگو‌ها و سرخس‌ها بودند. گیاهان بازدانه در اواخر دوره پالئوزوئیک نمو نمودند و در اوایل دوران کرتاسه (Cretaceous) حکمفرما بودند. گیاهان نهان دانه، دانه‌های خود را می‌پوشانند و شامل گیاهان گلدار می‌باشند. این نوع از گیاهان در طی دوران کرتاسه حکفرمایی نموده و نسل خود را تا به امروز ادامه داده اند.
دایناسورها در پی یک انقراض بزرگ حدود ٦۵ میلیون سال پیش از بین رفتند. بیشتر دانشمندان بر این باورند که برخورد یک سنگ آسمانی با زمین منجر به انقراض دایناسورها شده است. این برخورد احتمالا غبار زیادی را وارد جو کرده است طوری که محیط برای ماه‌ها تاریک و سرد شده است. در نتیجه گیاهان و جانورانی که از آنها تغذیه می‌کردند نابود شدند. بسیاری از دانشمندان معتقدند چاله منطقه یوکاتان در مکزیک، که چیکشولوب (Chicxulub) نام دارد، مکانی است که سنگ آسمانی مذکور به آن اصابت نموده. ذرات باقیمانده از این برخورد همه جای دنیا یافت شده اند و رسوبات به وجود آمده توسط موجهای عظیم دریا که بر اثر برخورد به وجود آمده بودند در قسمتهای مختلفی از خلیج مکزیک کشف شده‌اند.
دوره سنوزوئیک (Cenozoic)
بخش عمده‌ای از گیاهان و حیواناتی که ما امروزه می‌شناسیم در دوره سنوزوئیک پا به عرصه حیات گذاشته‌اند. پستانداران از حوادثی که باعث انقراض دایناسورها شد، جان سالم به در برده و تا به امروز حکمفرمایان حیوانات روی زمین بوده‌اند. تاریخ تکامل پستانداران در فسیلهای دوره سنوزوئیک ثبت شده است.
ابتدا اجداد اسبها، کرگدن‌ها و شترها در اروپا و آمریکای شمالی پا به زندگی گذاشتند. پس از آن سگها و گربه‌ها در کنار اسبهای سه انگشتی که هر کدام اندازه یک گوسفند بودند پدیدار شدند. جثه پستانداران به تدریج بزرگتر و تنوع آنها بیشتر شد و به همان میزان نیز دشتها بر روی زمین گسترده تر شدند. بسیاری از پستانداران غول پیکر شدند. حیواناتی شبیه به فیل مثل ماموت‌ها و تنبل‌های عظیم الجثه در دشتهای پهناور و جنگلهای انبوه پرسه می‌زدند.
فسیل نخستین موجودات شبیه به انسان مربوط به ٢ میلیون سال پیش[۱]، یافت شده است. نخستین گونه ای که کاملا شبیه به انسان بوده است شاید کمتر از ٢٠٠٠٠٠ سال قدمت داشته باشد. قدمت پیدایش انسان بر روی زمین در مقایسه با بیلیونها سال عمر زمین، تنها مانند چند دقیقه کوتاه است.[٢]
زمین و عقاید
یونانیها که پیشروان علم بودند، در قرن ششم قبل از میلاد ، زمین را کروی و ثابت فرض می‌کردند و اکثر تمدنها معتقد بودند که زمین مرکز جهان است. ولی "بطلیموس" ستاره‌شناس یونانی بیشتر از سایرین بر این اندیشه معروف بوده است. او معتقد بود که زمین در مرکز عالم قرار داشته و خورشید و سیارات و ستارگان حول آن می‌گردند. سالها بعد معدودی از متفکران یونانی مخصوصاً "آریستار خوس" اندیشه زمین مرکزی بودن دنیا را زیر سوال بردند. ولی کتاب بطلمیوس المجسی بر علم آن زمان سیطره داشت و مانع از قبول نظر آریستارخوس شد. تا اینکه در سال ١۵۴٣ "نیکلا کپرنیک" ستاره‌شناس لهستانی، مرکزیت را از زمین گرفته و به خورشید داد.
[۲]- دانشنامۀ رشد، زير سرواژۀ "کره زمین"؛ زمین سیاره‌ای است سنگی با مقدار قابل توجه‌ای آب سطحی. جو زمین ترکیبی است از نیتروژن (حدود هشتاد درصد)، اکسیژن (حدود بیست درصد) و چندین گاز دیگر.
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]- امروزه باستان‌شناسان، بازمانده نمونه‌ی نخستين انسان‌نما را که متعلق به حدود ۵/٦ ميليون سال پيش است، بازيافته‌اند. رجوع شود به: دانشنامۀ موضوعی "GEO"، جلد ٢١، باستان‌شناسی، مانهايم-آلمان: ٢٠٠٧ صص ٣٧٢-٣٧٣ (مهديزاده کابلی)
جُستارهای وابسته
□
منابع
□
□
□
پيوند به بیرون
