جرس: احمدشاه مسعود به شیر دره پنجشیر ملقب است، جایی که نه روس‌ها و نه طالبان تا زمانی که "آمر صاحب" زنده بود نتوانستند بر آن استیلا یابند. احمدشاه مسعود چهره اول مبارزه با قوای شوروی و پیش کسوت مجاهدت در راه آزادی افغانستان است. مسعود از فرماندهان مبارز تاجیکی‌نژاد افغان بود که در میان بخش قابل توجهی از افغان‌ها، سمبل وحدت و وفاق ملی و نیز آزادگی و مبارزه افغانستان است. مسعود در نهم سپتامبر سال ٢٠٠١ درست ۴٨ ساعت قبل از انفجار برج‌های دوقلوی نیویورک، در عملیات انتحاری در ولایت تخار افغانستان توسط دو تروریست عرب که خود را خبرنگار معرفی کرده بودند ترور شد.
در سالگرد شهادت این مجاهد افغان با برادرش احمدضیا مسعود، کنشگر سیاسی گفتگو کردیم. احمدضیا معاون حامد کرزای رئیس جمهور افغانستان است. وی در کارنامه سیاسی و مبارزاتی خود فرماندهی مجاهدین افغان در پنجشیر، مشاور دولت برهان‌الدین ربانی و سفیر افغانستان در کشورهای روسیه، گرجستان، ارمنستان و بلاروس را ثبت کرده و هم اینک معاون دولت کرزای است. گفتگوی جرس با احمدضیا مسعود را در پی می‌خوانید.
[↑] گفت‌وگو با احمدضیا مسعود
احمدشاه مسعود نه تنها در افغانستان بلکه در ایران هم چهره‌ای محبوب و مبارزی شناخته شده محسوب می‌شود. اگر ممکن است برای خوانندگان سایت جرس بفرمایید احمدشاه مسعود چه نقش کلیدی داشت که درست چهل و هشت ساعت قبل از ١١ سپتامبر ترور شد؟
□ مطمئنم تفاوت‌های زیادی بین احمدشاه مسعود با دیگر فرماندهان افغانی و مبارزان هست. از نقطه نظر قدرت روحی و گروهی با دیگران متفاوت بود. او ژرف‌نگر بود و معتقد بود به آنچه می‌گفت، و به باورهایش عمل می‌کرد. این فرقی نمی‌کرد در سیاست و اخلاق، اخلاق برای او پیشتر از سیاست بود. برعکس برخی دولتمردان که سیاست را بر اخلاق ترجیح می‌دهند.
او را به شهادت رساندند تا اندیشه او را از بین ببرند، مسعود را حذف فیزیکی کردند اما اندیشه او همچنان پا برجاست و هر سال بیشتر تقویت شده است.
به اخلاق سیاسی مسعود اشاره کردید به نظر می‌رسید که مسعود از مسئولیت‌های سیاسی گریزان بود؛ آیا صرفا یک چهره نظامی بود یا قابلیت‌های سیاسی نیز داشت؟
□ اگر در زندگی مسعود دقت کنیم، می‌بینیم او از نظامی گری تنفر داشته است و سعی کرده با افکار فلسفی خود در خلوت باشد تا بتواند که خودش هم ثمر بگیرد. اما شرایط افغانستان او را وادار به جنگ کرد. او اگر مسئولیت دولتی را نمی‌گرفت دلیلش نتوانستن نبود، بلکه او افتخارات را به دیگران می‌بخشید و مشکلات را خودش قبول می‌کرد. در زندگی او می‌بینیم که همواره وقتی افتخاری نصیب جبهه مقاومت و جهاد می‌شود می‌گفت که این کار را بچه‌ها کردند. در حالی که مشکلات را متوجه خودش می‌کرد. کسی بود که پیروزی را با دیگران تقسیم می‌کرد و نه این‌که چون نظامی بود نمی‌توانست کار سیاسی کند. مقابله با ابر قدرت شوروی هوش سیاسی می‌خواست.
به‌هر حال احمدشاه مسعود پیش کسوت مجاهدت در راه آزادی افغانستان محسوب می‌شود. چرا در حکومت مجاهدین بعد از آزادی افغانستان، مسعود به اعتباری بازنشسته شد و مجاهدین چندان مجالی به ایشان برای ورود به سیاست ندادند؟
□ مسعود از بزرگان مجاهدت در طول تاریخ افغانستان است و افغانستان را برای افغانستان می‌خواست و زمانی که حکومت کمونیستی را شکست داد، همسایه‌ها قدرت را گرفتند و دخالت کردند. مسعود اولین رهبر ملی بود که قدرت را بی‌دخالت خارجی گرفت، اما کشورهای منطقه و همسایه‌های دور و نزدیک، فکر می‌کردند که او در کشور نفوذ دارد و بعد از این‌که در کابل مستقر شد مورد حملات کشورهای منطقه قرار گرفت. زمانی که از پست وزارت دفاع بنابر مصلحت کشور کنار رفت باز هم اقتدار را داشت و موضع بازنشستگی نگرفت و می‌خواست افغان‌ها به تفاهم برسند اما کشورهای بیگانه و گروه‌ها مجال ندادند.
افغانستان مجموعه‌ای از نژادهای ازبک و تاجیک و هزاره و پشتون است، با این حال مسعود به چهره‌ای برای وفاق ملی افغان‌ها تبدیل شده، اخیرا هم سالروز شهادت ایشان را به‌عنوان هفته شهید انتخاب کردند، سیره عملی مسعود چگونه بود که می‌توانست بین این قومیت‌های متفاوت پیوند ایجاد کند؟
□ یکی از شعار‌های بسیار روشن مسعود این بود که کسی که مسائل اختلافی بین قومیت‌ها را دامن می‌زند هر کس که باشد به آسیاب دشمن آب می‌ریزد. او سعی می‌کرد تفاهم عمومی بین مردم به وجود آورد. البته بعد از حکومتی که آمد یک مقدار مسائل قومی افغانستان حل شد اما در دوره مقاومت، مسعود تمام تلاشش این بود که احزاب مختلف افغانستان را کنار هم قرار دارد و یک مقاومت ملی ایجاد کند. در سخت ترین شرایط افغانستان مسعود شهید از قندهار کسانی را می‌آورد و از ازبک و شیعیان اقوام را می‌آورد و مقاومت ملی را پایه‌ریزی می‌کند و در آخر طالبان را شکست دادند. مسعود نمونه‌ای از هم‌گرایی ملی بوده است.
اگر درپی واقعه یازده سپتامبر، آمریکا به افغانستان حمله نمی‌کرد و طالبان را ساقط نمی‌کرد، مجاهدین باز هم می‌توانستند بر کابل مستولی شوند؟ نظر شما در مورد ساقط کردن طالبان از سوی آمریکا چیست؟
□ اگر این اتفاق نمی‌افتاد مطمئن هستم که با ترور مسعود و نبود رهبر مقاومت، درابتدا نیروهای مقاومت تضعیف می‌شدند، در این شکی نیست. اما در عین حال مسعود یک شخص نبود، یک اندیشه و تاریخ و ملت بود و اندیشه و راهکارش علی‌رغم حذف فیزیکی باقی می‌ماند و در انتها آن اندیشه موفق می‌شد. امروز ما مصمم هستیم که اگر دخالت خارجی برود، مردم افغان همان اندیشه را پیروی کنند. ما بارها گفته‌ایم که نیروهای خارجی را در جنگ نیاوریم و ما نیرو داریم و فقط پشتیبانی شما داشته باشیم، طالبان را شکست می‌دهیم.
مسعود یک مبارز مسلمان بود قرائت مسعود از اسلام چه تفاوت بنیادینی با نگاه طالبان داشت؟
□ مسعود معتقد به اعتدال بود و بارها می‌گفت که طالبان از اسلام یا چیزی نمی‌فهمند یا افراطی عمل می‌کنند و دشمن اسلام هستند.
به نظر می‌رسد که طالبان همچنان پایگاه اجتماعی در افغانستان دارد چرا افغانستان هنوز مستعد پرورش طالبان است؟
□ متاسفانه افغانستان در طول تاریخ نتوانسته که یک کشور موفق باشد و این دلیلش رقابت بین نخبگان بوده و در نتیجه نهادها ساخته نشده و پای بیگانگان به افغانستان باز شده و به لشگرکشی‌های جهانی انجامیده است. متاسفانه زمانی که پاکستان طالبان را ایجاد کرد و می‌خواست ژاندارم منطقه شود رقابت نخبگان این زمینه را ایجاد کرد و این به ضرر مردم افغان بوده و هست. باید که مردم افغان با خودآگاهی نگذارند که پای بیگانگان به این کشور باز شود و این تحولات فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی را می‌طلبد.
فکر می‌کنید با اتحاد استراتژیکی که بین نیروهای غربی و دولت افغانستان به وجود آمده امکان پاکسازی طالبان و ریشه کنی آنها در افغانستان وجود دارد؟
□ ببینید این پیمان‌ها اولین باری است که به‌طور مشخص بین افغانستان و آمریکا امضا می‌شود و افغانستان سیاست بی‌طرفی را همیشه اعمال کرده است. این بی‌طرفی افغانستان باید حفظ شود و باید بسیار محتاط باشیم. تا افغانستان میدان کشاکش‌ها نشود مثل زمان جنگ سرد.
نقش جمهوری اسلامی را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
□ نقش دولت ایران بر اساس همه اعترافات دولت افغانستان مثبت بوده است؛ به‌ویژه در قیاس با پاکستان که نقش مضری در افغانستان دارد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدی خراسانی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- فرزانه بذرپور، احمدضیا مسعود: احمدشاه مسعود قدرت را بی‌دخالت خارجی‌ها گرفت، جنبش راه سبز (جرس): ۱۹ شهریور ۱۳۹۰,
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ سایت جنبش راه سبز (جرس)
