واژگان علمی

از: دانشنامه‌ی آریانا

واژه‌نامه‌ی علمی

  ب  

جستجو			آ	ا	ب	پ	ت	ث	ج	چ	ح
خ	د	ذ	ر	ز	ژ	س	ش	ص	ض	ط	ظ
ع	غ	ف	ق	ک	گ	ل	م	ن	و	ه	ی

• يادداشت‌ها
  
• پيوست‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  
• پيوند به بيرون
  
  

[واژه‌نامه]

[بعد]

فرهنگ واژگان علمی، فرهنگ اصطلاحات علمی یا واژه‌نامه‌ی علمی، مجموعۀ است که در آن معانی واژه‌های علمی، به‌طور عمومی در رشته‌های مختلف دانش بشری با توضیحات مربوط به آن‌ها، به ترتیب حروف الفبا به‌زبان فارسی دری گردآوری شده است.

ب	واژگان ردهٔ  « ب »

	بارآوری	Fertilisation
	بارآوری یا لِقاح (به انگلیسی: Fertilisation)، به عمل جفت شدن یا آمیزش گامت نر با گامت ماده برای پدید آوردن اندامگان جدید (تشکیل تخم یا زیگوت) گفته می‌شود و به سخن دیگر، ترکیب سلول‌های جنسی نر و ماده است که منجر به تشکیل سلول یاخته تخم می‌شود. تخم اولین سلول جاندار جدید است که با تقسیم‌های پی‌درپی و تغییراتی که پیدا می‌کند، و در نهایت جانداری مشابه به والدین ایجاد می‌کند. در حیوانات فرایند لقاح جفت‌شدن اسپرم با تخمک است که سرانجام به روییدن رویان می‌انجامد. بسته به گونه حیوان این عمل می‌تواند در درون بدن ماده انجام بگیرد که به آن بارورسازی درونی (لقاح داخلی) گفته می‌شود و یا ممکن است در بیرون از بدن صورت بگیرد که بارورسازی بیرونی (لقاح خارجی) نام دارد. به‌هر حال، به فرایند کلی ایجاد یک موجود زندۀ جدید از راه بارورسازی، تولید مثل یا زادآوری گفته می‌شود و این فرایند ضامن بقای گونه‌ها و تنوع جانداران است.

	بارداری	Pregnancy
	بارداری یا حاملگی (به انگلیسی: Pregnancy)، به وضعیتی گفته می‌شود که زن در رحم خود دارای رویان یا جنین باشد. به دوران بارداری «دورهٔ آبستنی» نیز گفته می‌شود؛ این دوره با به دنیا آمدن نوزاد (زایمان) به پایان می‌رسد. در انسان دورهٔ بارداری طبیعی حدود ۳۸ هفته از زمان بارور شدن طول می‌کشد. اگر طول این دوره از آخرین قاعدگی فرد باردار محاسبه شود، مقدار طبیعی آن تقریباً ۴۰ هفته خواهد بود. نطفه در حال رشد انسان در هفته‌های اول بارداری رویان و پس از این دوره، تا پایان بارداری، جنین نامیده می‌شود.

	بازيافت	...
	بازيافت، عبارت است از جمع‌آوری ‌مواد زايدی ‌كه قابل استفاده مجدد هستند و عمل‌آوری ‌دوباره آ‌ن‌ها برای ‌توليد محصولی ‌جديد، شيشه، فلزات، كاغذ، پلاستيك و مصالح ساختمانی ‌كه سالم از كار بيرون آورده شده باشند قابل بازيافت هستند.

	بورس تحصیلی	Scholarship
	بورس تحصیلی[۴] (به انگلیسی: Scholarship؛ به فرانسوی: Bourse d'étude): کمک هزینه‌ای است که دانشگاه‌ها و مراکز علمی یا موسسات خیریه به دانشجویان مستعد اعطا می‌کنند. این بورس‌ها معمولاً برای دوره‌های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترا) در نظر گرفته می‌شود. امروزه یکی از راه‌های تامین نیروی انسانی در کشورهای توسعه یافته (که معمولاً با کاهش جمعیت روبرو هستند) اعطای بورس تحصیلی است. یکی از مهم‌ترین این بورس‌ها، بورس تحصیلی اراسموس ماندوس است. (رجوع شود به: سکالرشب)

	بورسیه	...
	بورسیه[۵]، به دریافت‌کننده بورس تحصیلی «بورسیه» می‌گویند. در فارسی گاه به اشتباه به بورس تحصیلی «بورسیه» نیز گفته می‌شود.

	بوزون	Boson
	بوزون[٦] (انگلیسی: Boson) در «فیزیک ذرات»، بوزون‌ها ذرات «زیر اتمی» هستند که از «آمار بوز-اینشتین» تبعیت می‌کنند. بوزون‌ها بر اساس نام «ساتیندرا بوز» و «آلبرت اینشتین» نام‌گذاری شده‌اند. در مقابل آن‌ها «فرمیون‌ها» هستند که از «آمار فرمی-دیراک» تبعیت می‌کنند. از آن‌جایی که چندین بوزون می‌توانند حالت کوانتومی مشابهی را اشغال کنند، بوزون‌هایی با انرژی یکسان نیز می‌توانند مکان مشابهی را در فضا اشغال نمایند. بنابراین بوزون‌ها اغلب ذراتی هستند که حاملین نیرو هستند، در حالی‌که فرمیون‌ها معمولاً بخش اصلی ماده می‌باشند. بوزون‌ها ممکن است ساده و بنیادی باشند مثل «فوتون‌ها» یا مرکب باشند مثل «مزون‌ها». همهٔ بوزون‌ها دارای «اسپین صحیح» هستند؛ بر خلاف «فرمیون‌ها» که دارای «اسپین نیمه صحیح» هستند. این با «قضیه اسپین-آمار» مطابقت دارد که بیان می‌دارد: در «تئوری میدان کوانتوم نسبیتی» ذرات با اسپین صحیح بوزون هستند و ذرات با اسپین نیمه صحیح فرمیون هستند. بیشتر بوزون‌ها ذرات مرکب هستند. در مدل استاندارد ۵ بوزون وجود دارد که مقدماتی هستند: چهار بوزون شاخص («گلوئن»، «فوتون»، بوزون‌های دبیلو و زد) (g، γ، W± و Z)، و یک بوزون هیگز (H).

	بوزون پیمانه‌ای	Guage Boson
	بوزون پیمانه‌ای (به انگلیسی: Guage Boson)، در فیزیک ذرات بنیادی، یک حامل نیرو است، ذره‌ای بوزونی که انواع برهمکنش‌های بنیادی بین ذرات بنیادی را حمل می‌کند.[٧] این برهمکنش‌ها توسط نظریه پیمانه‌ای توصیف می‌شوند. ذرات بنیادی از طریق تبادل بوزون‌های پیمانه‌ای با یکدیگر برهمکنش دارند. (رجوع شود به: بوزون‌های شاخص)

	بوزون‌های دبیلو و زد	W and Z bosons
	بوزون‌های دبیلو و زد (به انگلیسی: W and Z bosons) بوزون‌های تبادلگر نیروی ضعیف هستند (واکنش آن‌ها از نوع ضعیف می‌باشد) که موجب واپاشی هسته‌اتم‌ها می‌شوند. جرم بوزون‌های Z در حدود ٠.٠٠٢۱±۹۱٫۱۸۷۶ (‌‌‌الکترون‌ولت = GeV/C2) و نوع W آن ۰.۰٢۵±۸۰٫۳۹۸ (الکترون‌ولت = GeV/C۲) می‌باشد. هردوی آن‌ها دارای اسپین ۱ هستند و از خانوادهٔ بوزون‌های شاخص می‌باشند.

	بوزون‌های شاخص	Gauge Bosons
	بوزون‌های شاخص (به انگلیسی: Gauge Bosons)، ذرات بوزونی هستند که حامل نیروهای بنیادین طبیعت می‌باشند. بوزون‌های شاخص خود ۳ دسته‌اند: فوتون‌ها – بوزون‌های دبیلو و زد (بوزون‌هایی که بدون بار الکتریکی هستند را با Z نشان می‌دهند و آن دسته‌ای را که نیروهای ضعیف هسته‌ای دارند با W) و گلوئن‌ها.

	بوزون هیگز	Higgs boson
	هیگز بوزون یا بوزون هیگز (به انگلیسی: Higgs boson) یا سازوکار BEH به‌غلط معروف به ذرّهٔ خدا، یک ذره بنیادی اولیه فرضی دارای جرم است که وجود آن توسط مدل استاندارد فیزیک ذرات پیش‌بینی شده‌است.. مشاهده تجربی این ذره ممکن است بتواند درباره چگونگی جرم‌دار شدن ماده توسط ذرات بنیادی بدون جرم دیگر، توضیح دهد. به‌طور خاص، بوزون هیگز، احتمالاً می‌تواند دلایلی برای تفاوت‌های بین فوتون که بدون جرم است و «بوزون‌های دبیلو و زد» که نسبتاً پرجرم هستند، ارائه کند. جرم ذرات بنیادی، تفاوت‌های بین الکترومغناطیس (که توسط فوتون‌ها ایجاد می‌شود) و نیروی هسته‌ای ضعیف (که توسط بوزون‌های W و Z ایجاد می‌شود) در ساختار میکروسکوپیک (و به‌طبع ماکروسکوپیک) ماده مؤثر هستند؛ بنابراین، بوزون هیگز یک مؤلفه بسیار مهم در دنیای ماده‌ است.

	...	...
	...

[▲] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.

[▲] پيوست‌ها

پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:

[▲] پی‌نوشت‌ها

[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]- دیپارتمنت خدمات محصلان پوهنتون (دانشجویان دانشگاه) جوزجان اصطلاح «بورس تحصیلی» را به‌طور خلاصه «بورس» نامیده و آن را چنین تعریف کرده است: «هر نوع تعلیم، تحصیل، تحقیق، تتبع، ستاِژ و توسعه‌ی معلومات است که زمینه‌ی کسب آن در خارج از کشور برای متعلمان، محصلان، معلمان، استادان و سایر کارکنان ادارات دولتی، مهیا می‌گردد.» (برنامه‌ی تقویت تحصیلات عالی، وبگاه غیر رسمی پوهنتون جوزجان)
[۵]-دیپارتمنت خدمات محصلان پوهنتون (دانشجویان دانشگاه) جوزجان اصطلاح «بورسیه» را چنین تعریف کرده است: «محصل بورسیه، شخصی است که با استفاده از یکی از بورس‌های مندرج مقرره «شورای علمی پوهنتون» به خارج از کشور اعزام می‌گردد.» (برنامه‌ی تقویت تحصیلات عالی، وبگاه غیر رسمی پوهنتون جوزجان)
[٦]- بوزون (Boson): ذراتی هستند که داری اسپین صحیح هستند. اکثر بوزون‌ها می‌توانند ترکیبی باشند اما گروه بوزون‌های شاخص (Gauge Bosons) از نوع ترکیبی نیستند.

در مدل استاندارد بوزون‌ها ذراتی برای انتقال نیرو هستند که شامل فوتون‌ها (انتقال‌دهندهٔ الکترومغناطیس) و گراویتون (انتقال‌دهندهٔ گرانش) نیز می‌شوند.

اتم‌ها نیز می‌توانند بوزون باشند. برای مثال هلیم –۴ یک بوزون با اسپین گویا است.

در کل تفاوت زیادی بین استاتیک فرمیونی (اسپین نیمه صحیح) و بوزونی وجود ندارد مگر در مورد اجرام با چگالی بالا که این مورد نیز پیرو استاتیک ماکسول – بولتزمن می‌باشد.

بر همین مبنا هم بوزون‌ها و هم فرمیون‌ها ذراتی کلاسیک شناخته می‌شوند.

[٧]- رجوع شود به:

□ Gribbin, John (2000). Q is for Quantum – An Encyclopedia of Particle Physics. Simon & Schuster. ISBN 0-684-85578-X.
□ Clark, John, E.O. (2004). The Essential Dictionary of Science. Barnes & Noble. ISBN 0-7607-4616-8.

[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-

[▲] جُستارهای وابسته

□
□
□

[▲] سرچشمه‌ها

□
□
□
□

[▲] پيوند به بیرون

□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]