[چهره‌های فرهنگی ایران] [پان ترکیسم]
دکتر حسین فیض الهی وحید (زادۀ ۱٣٣۱ خ - ) كه با تخلص «ح. اولدوز» نیز شهرت دارد، از چهره‌های فرهنگی و ادبی آذربایجان ایران است كه اشتیاق و تلاش او برای نشر آثارتاریخی و ادبی، ثمره‌ای در حدود سی و اندی كتاب چاپ‌شده به‌زبان تركی آذربایجانی می‌باشد[۱]. نوشته‌های او به شدت تحت تأثیر اندیشه‌های پان‌ترکیستی است.[٢]
[↑] زندگی‌نامه
حسین فیض الهی وحید، به‌سال ۱٣٣۱ خورشیدی، در تبریز، یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی زاده شد[٣]. پدرش، عاشقْ‌علی (زادۀ ۱٢٧٨ - درگذشتۀ ۱٣٧۴ خورشدی)، از خنیاگران نام‌آور آذربایجان بود كه با ساز و شعرش، حضوری مستمر در صفوف انقلابی مردم در مبارزه علیه رژیم سلطنتی پهلوی داشت[۴]. از تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی او اطلاعاتی در دست نیست.[۵]
وی، در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی، به‌جرم مبارزاتش در جهت احقاق حقوق ملی مردم آذربایجان از جمله حق تدریس و تحصیل به زبان مادری، به ده سال زندان محكوم گردید و در هفتمین سال زندان‌اش، با وقوع انقلاب اسلامی آزاد شد.[٦]
دكتر فیض الهی وحید كه فردی معتقد به اصول و مبانی اسلام است، با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تلاش‌های خود را به نشر آثار كلاسیك و فولكلوریك ادبی ترکی آذری معطوف كرده و سبك و سیاق‌اش طوری است كه كتاب‌های او را برای عامه و خواص، جذاب کرده است. شاید بتوان گفت كه وی از جمله نویسنده‌ها و محققان آذربایجانی است كه آثار تألیفی و تدوینی وی به زبان ترکی آذری، تاكنون بیشترین تیراژ و تعداد چاپ را بعد از انقلاب اسلامی داشته است. به‌خاطر همین توفیق‌ها و فعالیت‌هایش در جهت ترویج زبان ترکی آذری نیز بوده كه آكادمی آفرینش‌های ملی جمهوری آذربایجان، در ٣٠ دسامبر ۱۹۹٢ میلادی با اهدای دكترای افتخاری، به تجلیل از وی پرداخت.[٧]
[↑] آثار
آثار تألیفی و تدوینی دكتر فیض الهی وحید، اغلب به زبان ترکی آذری است که در آن‌ها سعی در شناساندن چهره‌های ادبیات كلاسیك ترکی، موضوعات تاریخی و هم‌چنین آثار فولكلوریك داشته است[٨]. از جمله آثار وی می‌توان به کتاب‌های «سَغْرَق خان» و «یغْنَق خان» اشاره کرد که در كنار متن تركی، ترجمه‌ی فارسی آن‌ها نیز آورده شده است.
در حماسه‌ی «سغرق خان»، یكی از قهرمانان قصه كه «اغْرَق خان» است برای كسب نام‌آوری به اردوی دشمن حمله می‌بَرَد و بعد از دستگیری و ۱٦ سال اسارت، برادرش سغرق خان از واقعه باخبر شده و درست در شب عروسی و پیش از زفاف، با یارانی از قوم اوغوز، راهی دیاری پُرخوف و خطر می‌گردد كه سرانجام، با شكست دشمن، برادرش را نجات داده و وقتی به قبیله‌ی خود باز می‌گردند، عروسی هر دو برادر، یكجا برگزار شده و با ساز و آوای پیر خنیاگر «دده قورقود»[۹]، جشن آن‌ها شكوهی دیگر می‌یابد.[۱٠]
در حماسه‌ی «یغنَق خان» نیز كه مثل حماسه‌ی «سغرق خان»، نوعی رزمنامه و آمیخته با مضامین اسطوره‌ای می‌باشد. در این حماسه «قاضلیق قوجا» با یاران خود به قلعه‌ی «دوزمورد»، واقع در ساحل دریای سیاه یورش می‌برد و پس از جنگ و اسیری‌اش به‌دست كفار، بعدها فرزند او «یغنق خان» به آزادی و رهایی وی بر می‌خیزد[۱۱]
از آخرین كتاب‌های منتشر شده‌ی وی مجموعه داستان‌هایی است كه وی از «كتاب دده قورقود» - قدیمی‌ترین اثر مكتوب ترکی كه بیانی حماسی و اسطوره‌ای دارد - اقتباس كرده و به‌زبانی ساده و شیرین برای گروه سنی نوجوانان نوشته است.[۱٢]
در كارنامه‌ی ادبی دكتر فیض الهی وحید، جدا از سری كتاب‌های چون «ستارگان كلاسیك ادبیات آذربایجان» و سری آثار مربوط به «داستان‌های حماسی دده قورقود»، رمان كوتاه «آیدین سردار» نیز به‌چشم می‌خورَد كه با داشتن تمی عرفانی و تاریخی، از نثری یكدست و پاكیزه برخوردار است. وی مدیر مسؤول و سر دبیر نخستین مجله‌ی تركی در تبریز بوده كه بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با عنوان «كوراوغلی» انتشار یافته است.[۱٣]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: دکتر حسین فیض الهی وحید، نام ايران را مغولان بر اين سرزمين نهادند
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]- سایت آذرگشنسپ، حسین فیض الهی وحید را دکتر قلابی و نویسنده‌ی پان ترکیست خوانده است.
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
