- پیشینه‌ی تاریخی
- آثار
- نگارخانه
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[موزیم‌های افغانستان] [هرات]
موزۀ هرات یا موزیم ملی هرات (به انگلیسی: Herat National Museum)، بعد از موزه کابل، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین موزه‌ها در افغانستان است[۱] که به‌سال ۱۳۰۳ خورشیدی، در عهد سلطنت شاه امان‌الله گشایش یافت[٢]. این موزه، بیش از سه هزار اثر باستانی با قدمتی هفت هزار سال قبل از امروز و هم‌چنین مجموعه‌ای از گنجینه آثار تاریخی از دوره‌های باختری‌ها، هخامنشی‌ها، طاهریان، سامانیان، غزنویان، غوری‌ها، خوارزمشاهیان و تیموری‌ها را در خود جای داده است[٣]. هم‌اکنون عبدالغفور شیخ‌زاده مدیر این موزه است.[۴]
اَرگ هرات مشهور به قلعه اختیارالدین که اکنون موزۀ هرات در آن قرار دارد
[↑] پیشینه‌ی تاریخی
در ۲۴ میزان سال ۱۳۰۳ خورشیدی، در ایامی که شجاع‌الدوله[۵] در عصر پادشاهی شاه امان‌الله، رییس تنظیمیه هرات بود، از شاه دستور یافت تا موزۀ هرات را تأسیس کند. در آن زمان، این موزۀ از جانب دولت مدیریت می‌شد.[٦]
پس از سقوط دولت امانی، در زمان فرمانروایی کوتاه‌مدت حبیب‌الله کلکانی، این موزه - بر خلاف انتظار - مسدود نشد؛ اما آثار زیادی جابه‌جا شد. به‌عنوان مثال، سنگ هفت قلم که از گازرگاه به این موزیم انتقال یافته بود، واپس به گازرگاه برده و در جوار آرامگاه خواجه عبدالله انصاری جای داده شد و دیگ مسی (هفت جوش) به مسجد جامع بزرگ هرات منتقل گردید.
در این زمان، موزه هرات در نزدیکی ساختمان حکومتداری نایب‌الحکومه، در سمت شمال چارباغ، در خانه زرنگار قرار داشت و چارباغ در سمت غرب مسجد جامع هرات واقع بود، که در جریان توسعه شهر کهنه و خیابان‌کشی - در سال‌های ۱٣۱۵-۱٣۱٦ خورشیدی - به کلی از بین رفت و آثاری که در موزیم هرات باقی مانده بود، به انباردار مدیریت معارف تحویل داده شد. بهای بلیط ورودی (تکت ادخال) موزه، در آغاز دو پول و در سال‌های بعدی یک افغانی بود.
موزۀ هرات، در سال ۱٣۱٠، زیر پوشش شهرداری هرات قرار گرفت و در سال ۱٣۱٢، به هُتل پارک در شهر جدید نقل مکان کرد. در این زمان، بیشتر آثار تاریخی و باستانی، برای این موزه توسط شهرداری خریداری می‌شد. افزون بر این، در سال ۱٣٢۵، چند اثر بودایی از جانب موزۀ کابل به موزۀ هرات اهدأ شد. آثار این موزیم، شامل آثار مربوط به دوران مختلف پیش از اسلام، مانند آثار بودایی و کوشانی، و بعد از اسلام، مانند آثار طاهریان، غزنویان، غوری‌ها و تیموریان می‌شد.
در سال ۱٣٢٦ خورشیدی موزۀ هرات زیر نظر ریاست مستقل مطبوعات قرار گرفت و سپس، در سال ۱٣٣۹ به‌طور رسمی زیر پوشش مدیریت معارف درآمد و اشیای آن به ساختمان مدیریت قلم‌مخصوص (ارتباط خارجه) در جوار مجتمع اداری ولایت منتقل شد. پس از سال ۱٣۴٠، هنگامی که این موزه در ساختمان مدیریت ارتباط خارجه قرار داشت، دروازه‌ی نمایش آن به‌روی عموم بسته شد.
به‌هر حال، در دهه‌های ٣٠ و ۴٠ خورشیدی، در توسعه و رشد این موزه، شخصیت‌های معروف هرات، چون: فکری سلجوقی مورخ و شاعر، محمدسعید مشعل میناتوریست و محمدعلی عطار هروی خوش‌نویس سهم ارزنده داشتند. در این میان، محمدعلی عطار هروی، در سال ۱۳۴۵ از طرف محمدعثمان صدقی، وزیر اطلاعات و فرهنگ وقت افغانستان، رئیس موزه هرات شد و چند سالی در این سمت باقی ماند.
بین سال‌های ۱٣٧٢-۱٣٧۵، در زمان حکمروایی اسماعیل خان بر هرات، آثار موزه هرات به قلعه اختیارالدین منتقل شد. در این زمان، این آثار، حدود ٣٠۱٧ اثر شامل مسکوکات، کتب و نسخه‌های خطی، پارچه‌های سفالی و اشیای فلزی بود[٧] که چندین‌بار، شماری از این آثار به تاراج رفت و تا هنوز، اثری از آن‌ها پیدا نشده است[٨].
سپس، در دوران حاکمیت طالبان، در حدود ۱۱٠ مجسمه به شدت آسیب دید و ٢٨ سکه طلا، ٨٢٦ سکه نقره، ٨۱۱ سکه مسی مربوط به دوره ساسانی و قاجاری، ۵٢ مینیاتور و تابلوی‌های نقاشی، از جمله یک پرتره‌ی امیر عبدالرحمان‌خان و یک قبضه تفنگ ساخت هرات از زمان تیموری‌ها، نابود شد و در روزهای آخر حکومت آنان، ۴۵ نسخه دست‌نویس گرانبها نیز به سرقت رفت.
در سال ۱٣٨٣، آثار موزۀ هرات به‌دستور اسماعیل خان به ساختمان نوساخت کتابخانه عامه منتقل شد. در این زمان، در حدود یک‌هزار اثر باستانی در موزۀ هرات موجود بود، که شامل ٢۵٠ نسخۀ خطی و کتب و بعضی اشیای دیگر می‌شد و در سال ۱٣٨۴، این موزه در قلعه اختیارالدین راه‌اندازی شد.[۹]
موزه ملی هرات اکنون در داخل قلعه اختیارالدین واقع است و از آن به‌شکل مناسبی توسط نیروهای امنیتی مراقبت می‌شود.[۱٠]
[↑] آثار
بیشترین آثار موزه هرات را ظروف قدیمی تشکیل می‌دهد[۱۱]. در این میان، بیش از سه هزار اثر، از هفت هزار سال قبل از امروز، در این موزه وجود دارد[۱٢]. با وجود این، تعداد زیادی آثار باستانی توسط باندهای مافیا در طول چند سال گذشته از افغانستان خارج شده است[۱٣]، اما از سال ۱٣۸۷ خورشیدی به این سو، بیش از ۱۵۰۰ اثر باستانی به آثار موزه هرات افزوده شده است[۱۴]. در حال حاضر، یک تیم تخصصی از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، برای یافتن و شناسایی آثار باستانی در هرات مشغول جستجو و کاوش است.[۱۵]
[↑] نگارخانه[۱٦]
| آثار باستانی موزۀ هرات | ||
|---|---|---|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- فرهاد تمنا، موزه هرات با آثاری از هفت هزار سال پیش، وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش عکس‌ها): دوشنبه ٠۱ سپتامبر ٢٠۱۴ - ۱٠ شهریور ۱٣۹٣
[٢]- اسدالله تیموری، موزیم ملی هرات ساختمان ندارد، وب‌سایت روزنامۀ ٨صبح: دوشنبه ٦ جوزا ۱۳۹۲؛ اما محقق نیک‌سیر، سال تأسیس این موزه را ۱٣٠٢ خورشیدی یاد کرده است. رجوع شود به: محقق نیک‌سیر، موزیم ملی هرات، وبگاه تاریخ و ادبیات.
[٣]- فرهاد تمنا، پیشین
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
