[پوشاک] [طراحان مُد]
گابریل بونور شانل (به فرانسوی: Gabrielle Bonheur Chanel) معروف به کوکو شانل (به فرانسوی: Coco Chanel) که به افسانه مُد نیز شهرت دارد (زادۀ ۱۸۸۳ م - درگذشتۀ ۱۹۷۱ م)، یک طراح مد پیشتاز فرانسوی بود که مواردی همچون توجه به رویکرد فلسفه مدرن، الهام گرفتن از مدل‌های لباس مردانه، و دنباله‌روی از طراحی‌هایی که در عین سادگی لوکس و گران‌قیمت بودند، از وی چهره‌ای مهم در عرصهٔ مد در قرن بیستم پدید آورد. او بنیان‌گذار شرکت معروفی به شمار می‌رود که با نام تجاری شانل شناخته می‌شود.[۱]
طرح‌های این زن فرانسوی تحولی را در سبک لباس پوشیدن زنان به‌وجود آورد. نفوذ و تأثیر فوق‌العادهٔ شانل در عرصهٔ مد به‌حدی بود که نام وی، به‌عنوان تنها فرد فعال در زمینه خیاطی و دوزندگی، در فهرست یک‌صد نفر مهم‌ترین افراد دنیا در قرن بیستم ثبت گردد. شانل همواره بر زنانگی تأکید داشت و به آن بها می‌داد.[٢]
[↑] زندگی‌نامه
گابریل بونور شانل، در ۱۹ اوت سال ۱۸۸۳ میلادی، از یک رابطۀ خارج از ازدواج، در شهر سومور، در شهرستان منه لوآر در ناحیه پیی دو للوآر کشور فرانسه به‌دنیا آمد[٣]. سال‌های اولیه زندگی کوکو شانل هیچ شباهتی با آنچه بعدها شد، ندارد. شانل دوران نوجوانی‌اش را در یک پرورشگاه گذراند و در جوانی به همراه خواهرش در کاباره‌ها آواز‌خوانی می‌کرد.[۴]
وقت‌هایی که در پرورشگاه خبری از درس و کار نبود، شانل زمان را در کارگاه‌های خیاطی آن‌جا به دوختن و بافتن سپری می‌کرد. عشق و علاقه به دوختن در همان ساعات فراغت پرورشگاه در او جان گرفت و همین عشق سال‌ها بعد به زندگی‌اش رنگ دیگر داد[۵]. او خود یک‌بار گفته بود: «من ۱۸ ساله بودم که برای اولین‌بار وارد دنیای مُد شدم. در آن‌زمان هنوز شاگرد راهبه‌های پرورشگاه بودم و هیچ چیزی به جز لباسی که خودم برای خودم دوخته بودم نداشتم. درست همان‌چیزی که موفقیت به‌حساب می‌آمد. همه سرشان را به‌طرف من بر می‌گرداندند. به‌خودم گفتم، اگر طرح‌های من این‌طور به مذاق مردم خوش می‌آید، پس می‌توانم آن‌ها را تولید کنم و بفروشم.»[٦]
شانل در سال ۱۹۱۰ با کمک مالی مردی که بزرگ‌ترین عشق زندگی‌اش بود، خیاط‌خانه کوچکی را به راه انداخت و در آن برای مشتریانش کلاه طراحی می‌کرد[٧]. با دریافت این کمک مالی قابل توجه، که ارتباطات اجتماعی فراتر از مسیر حرفه‌ی را برای شانل فراهم کرد، او توانست در سال ۱۹۱۳ نخستین فروشگاه خود را در پاریس افتتاح کند.[٨]
پس از آن با فروش کلاه‌ها و تأسیس شعبه محدودی از لباس، در شهر دیگری از دیوویل فروشگاه‌های شانل گسترش یافت، مشتریان اختصاصی او فزونی گرفت و به‌سرعت لباس‌های ورزشی و راحتی کاربردی او موفقیت بسیار زیادی پیدا کرد. بیشتر لباس‌های شانل از پارچه‌های کش‌باف تهیه می‌شد، پارچه‌ای که انتخاب آن‌هم غیرمعمول و غیرعادی بود و هم الهام بخش.[۹]
در سال ۲۰۰۹ فیلمی با نام «Coco avant Chanel» (کوکو پیش از شانل) با بازی اودری توتو در نقش کوکو شانل به‌روی پرده آمد. این فیلم ۲۸ سال ابتدای زندگی این طراح جاودان فرانسوی و چگونگی ورود وی به دنیای مُد را به تصویر می‌کشد.
پیش از این‌که این طراح استفاده از پارچه‌های کش‌باف را شروع کند، این نوع پارچه معمولاً در لباس‌های زیر مردانه استفاده می‌شد. شانل در سال‌های نخستین فعالیت خود در حرفه طراحی، به‌خاطر موقعیت مالی وابسته و نامناسب خود، پارچه‌های کش‌باف را به‌دلیل قیمت پایین آن خریداری و استفاده می‌کرد. ویژگی‌ها و کیفیت این پارچه باعث شد تا شانل پس از این‌که در کار خود موفق شد و شغل او سودآور و پُردرآمد شده بود، بازهم استفاده ازآن را ادامه بدهد. این پارچه به‌خوبی تزئین می‌شد، تا می‌خورد، چین می‌خورد و با طرح‌های شانل که ساده، کاربردی و اغلب الهام گرفته از لباس‌های مردانه بود - خصوصاً یونیفورم‌هایی که در زمان شروع جنگ جهانی در سال ۱۹۱۴ رایج بود - مناسب و هماهنگ بود.[۱٠]
عطر شماره ۵ نخستین عطری است که کوکو شانل در سال ۱۹۲۱ روانه بازار کرد. این عطر به عنوان موفق‌ترین عطر زنانه تمام دوران شناخته می‌شود و شهرتی جاودانی کسب کرده است. عطر شماره ۵ شانل تا به امروز همواره در میان ده عطر پرفروش در سراسر جهان جای داشته است.[۱۱] کوکو خود دربارۀ این عطر می‌گفت: «این تنها یک عطر شیرین و زیبا نیست بلکه خون من و میلیون‌ها رویای شکسته در آن نهفته است.»
دو مانکن فرانسوی در سال ۱۹۳۵ که لباس و کلاه طراحی شانل را بر تن دارند. در مزون خیاطی شانل کلاه‌های پردار و بزرگ که مُد به جامانده از قرن ۱۹ به‌شمار می‌آمد، تبدیل به کلاه‌هایی ساده و شیک شدند که هیچ نشانی از زرق و برق پیشین روی آن‌ها دیده نمی‌شد.
شانل در طول دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ به فعالیت خود ادامه داد تا بتواند لباس‌های موفقی را برای زنان خلق کند. در سال ۱۹۲۶، مجله آمریکایی وگو «پیراهن مشکی کوتاه» شانل را به فورد تشبیه کرد و به محبوبیت و شهرت نسبتاً جهانی او در فشن اشاره کرد. در حقیقت این نوع پیراهن که مناسب استفاده در روز و شب بود، هم به طرح و بخشی اصلی در مجموعه فصل‌های بعدی شانل بدل شد و هم به‌عنوان لباسی کلاسیک در پوشش زنان قرن بیستم پذیرفته شد. این طراح در طرح‌های روز خود، از پارچه‌های ابریشمی نازک و توری طرح‌دار رنگارنگ زنانه نیز استفاده می‌کرد. مجموعه لباس‌های شب به‌شکل خطی باریک و بلند بود که شانل به استفاده از آن شهرت داشت، البته او از تور، نوار و عناصر زینتی نیز در آن‌ها ترکیب می‌کرد، که ظاهر کلی لباس را رومانتیک، دلچسب و زیبا می‌ساخت.[۱٢]
طرح‌های شانل انقلابی را در سبک لباس پوشیدن زنان ایجاد کرد؛ طرح‌هایی که برخلاف مد مرسوم آن زمان تماماً بر سادگی و زنانگی طبیعی تأکید داشتند و به دور از هر تجملی بودند. این ویژگی‌ها تبدیل به اصلی‌ترین مشخصه‌های مارک شانل شدند.[۱٣]
شانل علی‌رغم موفقیت بسیار زیاد خود، هنگامی که فرانسه در سال ۱۹۳۹ به آلمان اعلام جنگ کرد، سالن خود را تعطیل کرد. سایرین سالن‌های خیاطی زنانه فرانسه را ترک کردند، اما شانل جنگ پاریس و آینده نامعلوم خود را تحمل کرد. به‌دنبال پایان خصومت‌ها و حل برخی از مشکلات شخصی، شانل دریافت که نمی‌تواند زمان را به بطالت و بیکاری بگذراند. او موفقیت اولیه کریستین دیور و غالب شدن نظریه «نگاه جدید» او در دوره پس از جنگ را مشاهده کرد. هنگامی که بسیاری از افراد اهمیت و احترام دیور به زنانگی و نمایش دامن‌های پُف کرده و حجیم و کمرهای باریک او را تحسین کردند؛ شانل احساس کرد که طرح‌های او دیگر نه مدرن هستند و نه برای زنان آزادی که با پذیرفتن نقش‌های فعال اجتماعی جنگ را سپری کرده بودند، مناسب است. او درست همانند زمان جنگ جهانی اول، به تقویت و تجدید نیروی فشن زنان مشغول شد.[۱۴]
او در این تلاش با چالش‌هایی مواجه بود: تأمین سرمایه، فراهم آوردن و جمع کردن کارمندان جدید، جستجوی پارچه‌های جدید و در سن هفتاد سالگی با نسل جدید طراحان رقابت کردن. مجموعه بازگشت و رجعت شانل، در سال ۱۹۵۳ آغاز به‌کار کرد. اگرچه این کار یک موفقیت مهم و شاخص نبود، اما شانل استقامت به خرج داد. او در مدت سه فصل توانست از احترام و اعتبار جدیدی برخوردار بشود.[۱۵]
تصویری از خانه مُد شانل در شهر پاریس
شانل معتقد بود که زنان زمانی قوی هستند که به زنانگی‌شان بها دهند. از همین رو نیز با شلوار چندان میانه‌ای نداشت: «من مخالف شلوار هستم. طبیعتاً در مزارع می‌توان شلوار به پا کرد اما نمی‌فهمم چرا باید مثل یک مرد لباس پوشید و در خیابان‌ها به راه افتاد. شلوار زنان را نازیبا می‌کند. اکنون زمانی است که باید به زنانگی بها داد.»[۱٦]
او نمونه‌های قدیمی و کلاسیک خود را به‌شکل امروزی و مطابق روز درآورد، طرح‌های فاستونی و راه راه مردانه کلاسیک را بازسازی کرد، تا این‌که جمعیتی از زنان ثروتمند و افراد مشهور دوباره به سالن نمایشگاه او روی آوردند. کت دامن شانل، تهیه شده از پارچه فاستونی، با دامن کوتاه و بالاتنه بدون یقه تزئین‌شده با نوار و دکمه‌های طلایی، جیب‌های وصله شده و یک زنجیر طلایی که در حاشیه دوخته شده بود و از شانه‌ها آویزان بود؛ به نشانه و نماد نسل جدید تبدیل شد. شانل بار دیگر کیف‌های زنانه، جواهرات و کفش‌ها را به بازار عرضه کرد که در فصل‌های بعدی با موفقیت بسیاری همراه شد.[۱٧]
در سال ۲۰۰۹ فیلمی با نام «ایگور استراوینسکی و کوکو شانل» در جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد که روایتگر داستان رابطه عاشقانه این دو بود.
با این‌که شانل معشوق‌های فراوانی داشت و همواره مردان زیادی ستایشگرش بودند، هیچگاه ازدواج نکرد و بچه‌دار نشد.[۱٨]
شانل تا سال‌های آخر عمر دست از کار نکشید. او در یک روز یکشنبه، ۱۰ ژانویه سال ۱۹۷۱ در آپارتمانش در شهر پاریس چشم از جهان فروبست. در مراسم تشییع پیکر این طراح جاودانه دنیای مد، چهره‌های سرشناسی از جمله ایو سن لوران شرکت داشتند.[۱۹]
[↑] میراث شانل
پس از مرگ شانل در سال ۱۹۷۱، چند نفر از معاونین و دستیاران او برای شعبه‌های «آماده پوشیدن» و خیاطی زنانه سطح بالای او طراحی کردند، تا این‌که کارل لگرفلد، در سال ۱۹۸۳ مسئولیت طراحی بخش خیاطی زنانه سطح بالا و در سال ۱۹۸۴ بخش «آماده پوشیدن» این سالن را برعهده گرفت.
در ژانویه سال ۱۹۸۳ کارل لاگرفلد، طراح مد آلمانی، به عنوان مدیر هنری به خانه مد شانل پیوست. یک سال بعد او به عنوان طراح ارشد مارک شانل معرفی شد که این سمت را تا کنون حفظ کرده است.
لگرفلد مانند مجموعه‌های زمان بازگشت شانل، به طرح‌های پیشین نگاه کرد. در طرح‌های او جزئیات منحصر به مارک شانل از قبیل پارچه‌های فاستونی و راه راه مردانه، رنگ‌ها، زنجیرهای طلایی و چرم‌های کوک‌خورده ترکیب شده است و بر روی آن علامت CC دیده می‌شد.
طرحی از کارل لاگرفلد به سال ۲۰۰۵ که کوکو شانل را در حال کار روی یک لباس نشان می‌دهد. شانل در فرانسه یک چهره ملی به شمار می‌آید و این نام در دنیای مد مترادف با جذابیت، زیبایی، زنانگی و سادگی است.
در مجموعه‌های بعدی، لگرفلد گستاخ‌تر شد و برخی از مدل‌ها و ظاهرهای زنانه دهه ۱۹٦۰ شانل را بازسازی کرد. با توجه به این‌که پارچه کش‌باف محبوب شانل، در قرن بیستم به‌عنوان لباس زیر مردانه استفاده می‌شد، او حتی از تی شرت‌های مردانه نیز در طرح‌های خود استفاده کرد. با این وجود، توانایی لگرفلد در استخراج مستمر از بایگانی شانل، اهمیت سهم کوکو شانل در فشن زنان قرن بیستم را تصدیق می‌کند.[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
