سنگ‌نبشته‌

از: دانشنامه‌ی آریانا

سنگ‌نبشته

فهرست مندرجات

• واژه‌شناسی
  
• پیشینه‌ی تاریخی
  
• گونه‌های کتیبه
  
• سنگ‌نبشته‌های مهم جهان
  
• کتیبه و کتیبه‌نگاری
  
• يادداشت‌ها
  
• پيوست‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  
• پيوند به بيرون
  
  

[باستان‌شناسی]

[کتیبه‌شناسی]

سنگ‌نوشته‌ یا سنگ‌نبشته‌ یا کتیبه (به انگلیسی: Inscription یا Epigraph برگرفته از واژه‌ی یونانی: ἐπιγραφή با تلفظ «اپی‌گراف»)، به تخته سنگ، کاشیکاری یا سطح دیگری گفته می‌شود که معمولاً واقعه‌ای تاریخی بر روی آن کنده‌کاری یا نوشته شده باشد. معمولاً کتیبه به‌نوشته‌ای اطلاق می‌شود که بر روی سنگ، در حاشیه سردر ساختمان‌ها؛ یا گوشه‌های پارچه‌های خاص نظیر پرده، سفره، و بیرق؛ و یا بر صفحه‌های کتاب نگارش می‌یابد. روشی که برای بازخوانی یا مطالعه‌ی این سنگ‌نبشته‌ها به‌کار می‌رود، «اپی‌گرافی» (به انگلیسی: Epigraphy) نامیده می‌شود.

▲	واژه‌شناسی

در فرهنگ‌ها مترادف واژه‌ی «کتیبه» - در زبان انگلیسی: Inscription - و در زبان فارسی نبشته یا نوشته‌ای است که بر بالای در یا دیوار عمارت، روی سنگ یا کاشی نقش شده باشد. واژه‌ی «نوشته» متاسفانه بسامد واژه «کتیبه» را که یک واژه عربی فارسی شده است، در نام‌گزاری بر نوشته‌های کهن ندارد چرا که واژه‌ی کتیبه را معمولاً بر آنچه که روی سنگ، فلز، گل، چوب، استخوان، پارچه و هر شیء قدیمی نوشته شده باشد به‌کار می‌برند؛ در صورتی‌که واژه «نوشته» یا «نبشته»، در زبان فارسی نو، بر آنچه که بر همه این‌ها به‌علاوه همه نوع مکتوبات روی کاغذ و کتاب نوشته یا نقر می‌شود به‌کار می‌رود. وجه تمایز بسیار ظریف و دقیق این دو واژه در به‌کارگیری آن‌ها به‌صورت «کتیبه» برای نوشته‌های قدیمی، «نوشته» برای نوشته‌های جدید در همین نکته نهفته است که از این‌روی، عملاً نمی‌توان واژه «کتیبه» را برای نوشته‌های بر فرض مثال روزنامه یا کتاب به‌کار برد و از سوی دیگر به‌کارگیری واژه‌ی «نوشته» یا «نبشته» علی‌رغم کهن بودنش به‌خاطر کاربری جدیدش دیگر آن وقار و سنگینی معنایی کهن را به ذهن متبادر نمی‌کند. شاید به‌همین دلیل است که به‌کارگیری واژه‌ی «کتیبه» را برای همه نوشته‌های قدیمی بر سنگ، فلز، چوب، استخوان، پارچه و پاپیروس بر واژه «نوشته» یا «نبشته» ترجیح داده‌اند.

▲	پیشینه‌ی تاریخی

▲	گونه‌های کتیبه

معمولاً کتیبه‌ها را به دو گونه‌ی منقول و غیرمنقول رده‌بندی می‌کنند و از لحاظ تاریخی می‌توان آن‌ها را به سه دوره‌ی باستانی، میانه و جدید تفکیک کرد.

▲	سنگ‌نبشته‌های مهم جهان

▲	کتیبه و کتیبه‌نگاری

[▲] يادداشت‌ها

[▲] پيوست‌ها

...
...

[▲] پی‌نوشت‌ها

لغت‌نامه دهخدا، ج ۱۱، ذیل «کتیبه»

رسول بشاش، «کتیبه»، مرکز مطالعات کتیبه‌شناسی ایران

[▲] جُستارهای وابسته

□

[▲] سرچشمه‌ها

□

[▲] پيوند به بیرون

□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]

رده‌ها: │ باستان‌شناسی │ آثار باستانی │ نوشتن