 |
|
اکادمی علوم افغانستان
فهرست مندرجات
- پیشینه‌ی تاریخی
- ساختار تشکیلاتی
- اهداف و فعالیت‌ها
- اعضا
- قوانین و مقررات
- نشرات
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
افغانستان‌شناسی نهادهای علمی افغانستان
اکادمی علوم افغانستان (به پشتو: د افغانستان اکادیمی؛ به انگلیسی: Academy of Sciences of Afghanistan)، یک مرکز تحقیقات علمی رسمی در افغانستان است، که در ۲ فروردین (حمل) ۱۳۴۹ خورشیدی، بنیاد گذاشته شد و با ریاست افتخاری شاه محمود خان آغاز به کار کرد. مقر فعالیت این نهاد پژوهشی علمی، در چهار محل، در شهر کابل موقیعت دارد: مرکز ریاست در چهارراهی سوادآموزی، دفاتر و ادارات اکادمی و هم‌چنین موزیم اِتنوگرافی (موزه‌ی مردم‌نگاری) در قصر قدیمی شاه‌بوبوجان در عقب وزارت داخله، ریاست نشرات و انسیتیوت مرکز زبان‌ها در ساختمان چهارراهی اکادمی، و مرکز تحقیقات بین‌المللی کوشانی، مرکز تحقیقات بین‌المللی زبان پشتو، و ریاست باستان‌شناسی در ساختمان واقع در قلعه فتح‌الله.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
 |
برای نخستین‌بار، نهادی به‌نام «پشتو مرکه» (انجمن ادبی پشتو)، در آبان (عقرب) سال ۱۳۰۱ خورشیدی (۱۹٢٢ میلادی)، در عهد سلطنت شاه امان‌الله، به‌ریاست مولوی عبدالواسع در برج شمالی ارگ کابل، در چهارچوب وزارت معارف (وزارت آموزش و پرورش) تاسیس گردید پشتو مرکه، در واقع، اولین مرکز علمی و اکادمیک در افغانستان شناخته می‌شود، که مطالعه و پژوهش در زمینه‌ی زبان‌شناسی، به‌ویژه زبان پشتو، را آغاز کرد. این نهاد، در زمان اغتشاش حبیب الله کلکانی، در سال ۱٣٠٧ خورشید، از بین رفت.
در سال ۱۳۰۹ خورشیدی، محمدنادرشاه، فرمان تأسیس انجمن ادبی کابل را صادر کرد و این انجمن، در سال ۱۳۱۰ خورشیدی (۱۹۳۱ میلادی)، با نشر «مجله‌ی کابل»، رسماً آغاز به‌کار نمود. نخستین رئیس این انجمن، محمدنوروزخان، سرمنشی محمدنادرشاه بود که سپس در آغاز سلطنت محمدظاهرشاه، نیز در سمت سرمنشی او و رئیس این نهاد باقی ماند. از سال ۱۳۱۱، انجمن ادبی کابل، «سالنامه‌ی کابل» را نیز تا شماره چهارم منتشر کرد. در همان‌سال، انجمن ادبی هرات و قندهار نیز ایجاد شدند. انجمن ادبی هرات هنوز هم فعالیت دارد و انجمن ادبی قندهار (د پشتو ادبی انجمن)، که در خزان سال ۱۳۱۱، به ریاست محمدعثمان خان بارکزی آغاز به فعالیت کرد، ارگان نشراتی آن، «مجله‌ی پشتو» بود که تا اکنون در چهارچوب اکادمی علوم افغانستان، از سوی مرکز بین‌المللی تحقیقات پشتو، به زبان‌های رسمی یونسکو نشر می‌شود. اما خود این انجمن، در سال ۱۳۱٦، با انجمن ادبی کابل ادغام شد و یک نهاد علمی و زبان‌شناسی به‌نام «پشتو ټولنه» (فرهنگستان زبان پشتو)، در چهارچوب وزارت معارف افغانستان، به‌وجود آمد و سردار محمدنعیم خان، وزیر معارف آن زمان، به‌عنوان رئیس افتخاری آن منصوب شد.
این نهاد که به‌نام «د پښتو اکادمی» و «د افغان اکادمی» نیز نامیده می‌شد، در سال ۱۳۱٨، پس از بنیان‌گذاری ریاست مستقل مطبوعات، به این ریاست جدیدالتشکیل پیوست. پشتو تولنه، از سال ۱۳۳٠ به بعد، در سطح بین‌المللی به‌عنوان، یک اکادمی علمی پذیرفته شد و فعالیت‌های آن مانند سایر نهادهای علمی و اکادمیک جهان معیاری گردید. هم‌چنین این نهاد، از همان‌سال، روابط خود را با سایر اکادمی‌های جهانی نیز آغاز کرد.
در سال ۱۳۳۳، اساسنامه‌ی پشتو ټولنه نگارش یافت و در سال ۱۳۳۴ (۱۹۵۵)، پس از تصویب محمدظاهر شاه منتشر شد. سپس، در سال ۱۳۳۵ (۱۹۵٦)، این نهاد از ریاست مستقل مطبوعات جدا گردید و دوباره به وزارت معارف پیوست.
در این زمان، طبق اساسنامه، برای کادر علمی اعضای پیوسته‌ی پشتو ټولنه، رتبه‌بندی زیر در نظر گرفته شد و پرداخت مزایای حقوقی هم در پی داشت:
| رتبه‌ی علمی | معادل فارسی | مزایا (افغانی) |
|
|---|---|---|---|
| پشتو ټولنه | دانشگاه | ||
| څېړونکی | پوهیالی | نامزد پژوهشگری | ۵٠٠ |
| څېړنيار | پوهنیار | دستیار پژوهشگر | ٨٠٠ |
| څېړنمل | پوهنمل | پژوهشگر | ۱٠٠٠ |
| څېړنوال | پوهندوی | پژوهشگر | ۱۵٠٠ |
| څېړندوی | پوهنوال | پژوهشگر | ٢٠٠٠ |
| څېړنپال | پوهاند | سر پژوهشگر | ٣٠٠٠ |
پشتو ټولنه، موفق به نشر مجله‌ی کابل و روزنامه‌های «زیری» و «هیواد» شد. هر چند چاپ روزنامه‌ی «زیری»، بر اساس تصمیم شورای وزیران، در سال ۱۳٦۵، متوقف گردید، ولی در سال ۱۳٨۱، دوباره به نشر آغاز کرد و تا کنون، همراه با مجله‌ی کابل، از سوی مرکز زبان‌ها و ادبیات اکادمی علوم افغانستان منتشر می‌شود. روزنامه‌ی «هیواد» بار اول، در سال ۱۳٢٨ (۱۹۴۹) به نشر رسید و صاحب امتیاز آن عبدالرووف بینوا بود. این روزنامه در سال ۱۳۳۳، (۱۹۵۴) از «پشتو ټولنه» جدا شد.
| ▲ | ساختار تشکیلاتی |
...
| ▲ | اهداف و فعالیت‌ها |
| ▲ | اعضا |
| ▲ | قوانین و مقررات |
| ▲ | نشرات |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ ...
