 |
|
اوستن هنری لایارد
فهرست مندرجات
- زندگی‌نامه
- کشف تمدن آشوری
- آثار
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
خاورشناسان غربی باستان‌شناسی بین‌النهرین
سر اوستن هنری لایارد (به انگلیسی: Sir Austen Henry Layard) (زاده‌ی ۱٨۱٧ م - درگذشته‌ی ۱٨۹۴ م)، جهانگرد ماجراجو، باستان‌شناس و یکی از دیپلمات‌های معروف انگلیسی بود، که بیشتر شهرت او به‌خاطر کشف کتابخانه آشوربانیپال در نینوا است.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
اوستن هنری لایارد، در ۵ مارس ۱٨۱٧ میلادی، در یک خانواده‌ی پروتستان که در سده‌های ۱٦ و ۱۷ میلادی، به‌نام «اوگنو» (Huguenot) نامیده می‌شد، در پاریس پایتخت کشور فرانسه زاده شد. پدرش، هنری پیتر جان لایارد (Henry Peter John Layard)، در مستعمره‌ی دولت انگلیس در سیلان (Ceylon Civil Service) خدمت می‌کرد و فرزند چارلز پیتر لایارد (Charles Peter Layard)، رئیس بریستول (Dean of Bristol)، و نوه‌ی دانیل پیتر لایارد (Daniel Peter Layard)، پزشک انگلیسی زنان بود.
هنری لایارد، از جانب مادرش، ماریان (Marianne)، دختر ناتانیل آستن (Nathaniel Austen)، بانکدار رامس‌گیت (Ramsgate) بود، که یک شهر ساحلی در منطقه ثانت در شرق کنت، انگلستان است. عموی او، بنجامین آستن (Benjamin Austen)، یکی از وکلای لندن و دوست نزدیک بنجامین دیزرائیلی (Benjamin Disraeli)، در دهه‌های ۱٨٢٠ و ۱٨٣٠ میلادی و برادرش ادگار لئوپولد لایارد (Edgar Leopold Layard)، پرنده‌شناس بود.
بنابراین، لایارد متعلق به یک خانواده‌ی سرشناس فرانسوی‌الاصل است که نیاکان او در قرون گذشته به انگلستان کوچ کرده‌اند و در خاور شهر کنت اقامت گزیدند و بعدها به فرمان ملکه الیزابت اول در کلیسای کونتربوری به‌خدمت اشتغال جستند.
پیتر، به‌علت عدم بضاعت مالی نتوانست فرزند خود را به یک آموزشگاه عمومی یا دانشگاه روانه نماید. به‌همین علت هم هنری لایارد موفق نشد تحصیلات خود را به‌طور کامل به‌پایان برساند. او در هشت سالگی هنر نقاشی را نزد پدرش که در صنعت پیکرتراشی و نقاشی دست داشت، به‌خوبی فراگرفت و از همان دوران کودکی گرایش و دل‌بستگی فراوانی به فرهنگ و تمدن مردم خاورزمین از خود نشان می‌داد.
بیشترین ایام بچگی لایارد در ایتالیا سپری شد، جایی‌که بخشی از آموزش‌هایی ابتدایی را فراگرفت و به فراگیری فن هنرهای زیبا پرداخت و عشق سفر در او پدید آمد. سپس او در انگلستان، فرانسه و سوئیس نیز آموزش دید.
در سال ۱٨٢۹، ماریان لایارد که در آن هنگام با شوهرش پیتر در فلورانس اقامت داشتند، موافقت کرد که هنری نزد برادر و زن برادرش سارا که تا آن موقع صاحب فرزندی نبودند به انگلستان برود و به تحصیلات خود ادامه دهد. هنری در سن ۱٢ سالگی به‌همین منظور از فلورانس راهی انگلستان شد ولی چندان رغبتی به‌تحصیل از خود نشان نداد و در سن ۱٦ سالگی در یک اداره به‌عنوان مشاور حقوقی به‌کار اشتغال جست.
هنری در ۱۷ سالگی، در سال ۱٨٣۴، پدر خود را از دست داد و رسماً سرپرست خانواده گردید. هنری به پیشنهاد عمویش بنجامین آستن، كه وكیل دادگستری و مقیم سیلان بود، تصمیم گرفت كه به آن كشور برود و در دارالوكاله وی به‌عنوان وكیل دعاوی به‌كار بپردازد. او به‌خاطر انجام این مسافرت امتحانات رشته‌ی حقوق و مثلثات را گذراند و با اعضای انجمن پادشاهی جغرافیایی دیدار کرد و با چارلز فیلوز باستان‌شناس معروف (کاشف شهر قدیمی یونان در آسیای صغیر) و بایلی فریزر نویسنده‌ی نامدار انگلیسی، که بارها به ایران و کردستان مسافرت کرده بود، مشورت نمود و هم‌چنین از جان مگنایل، وزیر مختار پیشین انگلیس در تهران که پس از قطع رابطه‌ی سیاسی ایران و انگلیس بر سر قضیه هرات در لندن اقامت داشت، دیدن کرد و اطلاعات مورد ضرورت را از وی کسب کرد.
او که وسوسه شده بود تا انگلیس را به مقصد سریلانکا (سیلان) ترک کند و انتظار داشت تا در آن‌جا منصبی در بخش خدمات کشوری به‌دست آورد، پس از نزدیک به شش سال کار در دفتر عمویش، از سال ۱٨٣۹، به سفر در سراسر آسیا پرداخت.
هنری لایارد در ژوئیه ۱٨٣۹، همراه با یک مسافر ماجراجوی انگلیسی دیگر به‌نام میتفورد که مدتی در مراکش به شغل تجارت اشتغال داشت و اینک می‌خواست به سیلان برود تا به کشت و پرورش قهوه بپردازد، انگلستان را به‌مقصد ایران و هندوستان ترک گفتند.
این دو مسافر از طریق بلژیک، آلمان، عثمانی و آسیای‌صغیر وارد شامات و فلسطین شدند و خود را به بغداد رسانیدند و در خانه‌ی کلنل تایلور، نماینده‌ی سیاسی انگلیس منزل نمودند و مدت دو ماه در بغداد توقف کردند و با شاهزادگان فراری قاجاری از ایران که در بغداد اقامت داشتند و مدعی سلطنت بودند، ملاقات کردند.
لایارد و میتفورد از طریق بغداد وارد ایران شدند و در همدان با میرزا آقاسی صدراعظم و میرزا مسعود خان وزیر امور خارجه دیدار کردند و تقاضا داشتند که با اجازه دولت ایران از طریق یزد و کرمان و سیستان به‌قصد افغانستان و هندوستان مسافرت نمایند.
میرزا آقاسی صدراعظم، به‌بهانه‌ی عدم امنیت راه‌ها با مسافرت این دو نفر انگلیسی که تصور می‌رفت مأموریت سیاسی دارند، از طریق کرمان و سیستان به افغانستان و هندوستان مخالفت ورزید. ولی با یاری و استعانت، بارون دبد، منشی سفارت روس در تهران به‌آنان اجازه داده شد که میتفورد از طریق مشهد به هرات برود و لایارد نیز جهت دیدن آثار باستانی به بختیاری مسافرت نماید.
بین سال‌های ۱٨۴٠-۱٨۴٢، در جنوب ایران مشغول یک سلسله فعالیت‌های سیاسی بود و چندین‌بار از خوزستان به بغداد مسافرت کرد و در غائله‌ی بختیاری و شورش محمدتقی‌خان دست داشت و اولین کسی بود که طرح گشتی‌رانی در کارون را به دولت انگلیس پیشنهاد کرد و برای انجام این مقصود دو بار با کشتی از بغداد به محمره (خرم‌شهر) مسافرت کرد که یک‌بار در معیت ناوبان سلبی با کشتی آشور از طریق رودخانه‌ی کارون خود را به شوشتر رسانید و اطلاعات مورد نیاز را راجع به‌نحوه‌ی کشتی‌رانی در این رودخانه، در اختیار کلنل تایلور کنسول انگلیس در بغداد نهاد.
لایارد از طرف سر استراتفورد کانینگ (Sir Stratford Canning)، سفیر انگلیس در دربار عثمانی مأموریت یافت تا طرحی در مورد حل اختلافات مرزی ایران و عثمانی (مرزهای جنوبی ایران) تهیه نماید. چون طرح تنظیمی وی به‌سود دولت عثمانی و به زیان دولت ایران بود، مورد موافقت لرد ابردین (Lord Aberdeen)، وزیر امور خارجه انگلیس که در آن موقع با نظریات و عقاید روس‌ها هم‌آهنگی نشان می‌داد، قرار نگرفت.
هنگامی‌که سر استراتفورد کانینگ او را به‌عنوان نماینده‌ی دولت انگلیس در کنفرانس ارزنةالروم معرفی نمود، لرد ابردین به‌خاطر جلب‌نظر روس‌ها (به این اعتقاد که لایارد از ترک‌ها حمایت خواهد کرد) با این انتخاب مخالفت کرد و به‌جای اوکلنل فن‌ویک ویلیامز و ربرت کرزن به آن کنفرانس اعزام شدند.
لایارد با کمک مالی سر استراتفورد کانینگ - در حدود ۱٦٠ لیره انگلیس - به‌سال ۱۸۴۵ در موصل شروع به‌حفاری نمود و در سن ٣۵ سالگی به‌خاطر کشف نینوا از شهرهای آشور شهرت جهانی یافت. این شهرت پست‌دوم معاونت وزارت خارجه انگلستان را در سال ۱۸۵٢ برای او به ارمغان آورد، در حالی‌که هشت‌سال از انگلستان دور بود و از سیاست اطلاعی نداشت.
بعداً از طرف حزب لیبرال به‌نمایندگی پارلمان انتخاب گردید و مبارزات شدیدی را غلیه حکومت لرد ابردین به‌خاطر سؤتدبیر او در اداره‌ی جنگ‌های کریمه آغاز کرد.
لایارد از میدان نبردهای عظیم جنگ‌های کریمه بازدید نمود و هنگام شورش به هندوستان سفر کرد و جنبش بزرگی را که به‌منظور کاستن نفوذ مالکان بزرگ در کنترل پارلمان و اداره‌ی کشور آغاز شده بود در انگلستان رهبری کرد.
عده‌ای کثیری انتظار داشتند که او به‌مقام وزارت خارجه برسد ولی او دشمنان سیاسی زیادی برای خود به‌وجود آورد که در میان این عده سیاستمدار معروف انگلیس گلادستون بود.
لایارد در موقعی‌که سیاست حکومت محافظه‌کار دیزرائیلی را نسبت به روس‌ها با عقاید خود هم‌آهنگ دید، دشمنی و تنفر دوستان سابق لیبرال و رادیکال‌ها را غلیه خود برانگیخت. او در سال‌های ۱۸٦۹ تا ۱۸٧٧ یعنی سال‌هایی که کشور اسپانیا با حوادث و بی‌نظمی‌های فراوانی دست به گریبان بود، به‌مدت هفت‌سال در سمت نمایندگی کشور خود در مادرید انجام وظیفه می‌کرد و در سال ۱۸٧٧ به‌سمت سفیر انگلیس در قسطنطنیه منصوب گردید و اولین کسی بود که مدیریت بانک عثمانی را به‌عهده گرفت.
در سال ۱۸٦۹، لایارد در سن ۵٢ سالگی با خانم انیدگست فرزند هشتم خانم چارلت که تقریباً ٢۵ ساله بود، ازدواج کرد و تا آخرین روزهای زندگی از این ازدواج رضایت داشت و روزهای خوش و آرامی را در کنار همسرش به پایان رسانید. لایارد آخرین سالروز ازدواج خود را با حضور همسر و سایر دوستانش در مارس ۱۸۹۴ در شهر و نیز جشن گرفت، جایی‌که دوران بازنشستگی خود را در آن‌جا می‌گذراند. او در آوریل همان‌سال جهت ملاقات و مذاکره با سر هنری تامسون به انگلستان سفر کرد و در خیابان شماره یک کوئین‌آن لندن اقامت گزید.
او از دیرباز به‌یک نوع بیماری مزمن ورم پا مبتلا بود و هنگام ورود به لندن این بیماری شدت یافت و او را بستری کرد. دوستان زیادی مانند سر هنری تامسون و سر جیمز پاگت از وی عیادت نمودند. ملکه ویکتوریا و پرنس فردریک وسیله‌ی روزنامه‌ی رسمی و پرنس والز تلگرافی وی را مورد تفقد قرار داده و احوال‌پرسی نمودند.
بیماری روز به‌روز شدت یافت تا سرانجام در روز پنجم ژوئیه ۱۸۹۴ در سن ٧٧ سالگی چشم از جهان فروبست.
| ▲ | کشف تمدن آشوری |
در سال ۱۸۴۵ میلادی، آستن هنری لایارد، پس از سفرهایی که به ایران و ترکیه کرد، در استانبول به تشویق سر استراتفورد کانینگ، سفیر بریتانیا به مناطق باستانی آشور در نزدیک موصل رفت و به حفاری و شناسایی آثار باستانی پرداخت. در همان‌سال، قصر آشوربانیپال که به قصر شمال غربی نیز مشهور است، اولین‌بار توسط او حفاری شد. در همین حفاری‌ها مجسمه‌های گاوهای نر بالدار به‌دست آورد که اکنون در موزه‌ی بریتانیا نگهداری می‌شوند. هنری لایارد تعداد زیادی از تخته‌سنگ‌های دیواره‌ی سالن‌ها و حیاط درونی کاخ‌ها را نیز کشف کرد. این تخته‌سنگ‌های منقش همه از سنگ آهک موجود در منطقه ساخته شده و تصاویری از پادشاه در ضیافت‌های رسمی، شکار شیر و یا صحنه‌هایی از جنگ و مناسک مذهبی روی آن‌ها کنده‌کاری شده است.
در این ایام، موصل شهری آرام و از مناطق عقب افتاده قلمرو امپراطوری عثمانی بود که به‌مرور رو به زوال می‌رفت. در سال ۱۸۴۵، لایارد با جوانی به‌نام هرمزد رسام که هنوز ۱۹ سال داشت، آشنا شد و این سرآغاز تغییر بزرگی در زندگی او و تاریخ آشوریان بود.
هنری لایارد که یک جهانگرد ماجراجو بود، حوالی ۱۸۳۰ با پول فراوان و دو ششلول کمری وارد خاورمیانه شد. او قبل از این‌که به شهر موصل برسد معبد پترا در اردن امروزی و بعلبک در لبنان را دیده بود و مدتی را هم در شهرهای دمشق و حلب سپری کرده بود. ولی در نهایت، گنجینه‌های باستانی حفاری نشده در شمال عراق بود که توجه او را جلب کرد.
بالاخره پس از سال‌ها مذاکره با مقامات حکومت عثمانی، هنری لایارد در تابستان ۱۸۴۵ اولین کلنگ‌ها را در تپه‌ی نمرود، واقع در ۳۵ کیلومتری جنوب شهر موصل، به زمین زد. به این ترتیب کشف تمدن آشوری آغاز شد. در فاصله سه تا چهار سال، لایارد آثار تمدنی را از زیر خاک بیرون کشید که تا آن‌زمان تنها اطلاع از آن چند اشاره مختصر در متن انجیل بود. آثار این تمدن به‌سرعت به موزه‌ی بریتانیا منتقل شد و کتابی که با عنوان «نینوا و بازمانده‌های آن» در سال ۱۸۴۹ به‌قلم لایارد چاپ شد و به‌زودی به‌یک اثر پرفروش بدل شد.
| ▲ | آثار |
اوستن هنری لایارد، در آثار نقاشان ایتالیا صاحب‌نظر بود و کلکسیونی از آن گرد آورده بود که آن را به گالری ملی انگلیس اهدأ کرد. افزون بر این، آثاری چند، از جمله سه اثر کلاسیک خود را به‌نام‌های: ماجراهای اولیه در ایران، نینوا و باقی‌مانده‌هایش و نینوا و بابلیون را به‌رشته‌ی تحریر درآورد.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
در شرح حال او که در کتاب «سفرنامه‌ی لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران» آمده، چنین نگاشته شده است: «هنگامی‌که پیتر لایارد و همسرش مارین در پاریس اقامت داشتند، اولین فرزند آنان به‌نام هنری در تاریخ پنجم مارس ۱٨۱٧ میلادی قدم به‌عرصه‌ی وجود نهاد.»
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ زندگی‌نامه │ خاورشناسان غربی
