 |
|
معاهده‌ی آب رود هیرمند
فهرست مندرجات
- متن معاهده‌ی آب رود هیرمند
- پروتکل شماره یک
- پروتکل شماره دو
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
روابط ایران و افغانستان رود هیرمند
معاهده‌ی آب رود هیرمند یا قرارداد میان دولتین ایران و افغانستان در مود رود هیرمند (به انگلیسی: The Helmand-River Water Distribution Agreement between Afghanistan and Iran)، پیمان‌نامه‌ی است پیرامون تقسیم آب رودخانه هیرمند میان دو دولت افغانستان و ایران و چگونگی بهره‌بردای از این رودخانه که منبع اصلی تامین آب در استان‌های هیلمند و زرنج افغانستان و استان سیستان و بلوچستان ایران است. این قرارداد، در سال ۱۳۵۱ خورشیدی میان ایران و افغانستان به امضا رسید و در مجلس ایران تصویب گردید.
محمدموسی شفیق، صدراعظم افغانستان و امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر ایران، در حال امضای معاهده‌ی تقسيم آب هیرمند ميان افغانستان و ايران
قانون معاهده راجع به آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی افغانستان (مصوب ۱٠ مرداد ۱٣۵٢ خورشیدی):
-
ماده واحده - معاهده راجع به آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت افغانستان مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده و دو پروتکل ضمیمه که در تاریخ بیست‌ودوم اسفندماه ۱٣۵۱ برابر سیزدهم مارس ۱۹٧٣ در کابل به امضأ رسیده است تصویب و اجازه مبادله اسناد تصویب آن داده می‌شود.
قانون فوق مشتمل بر یک ماده و متن معاهده‌نامه ضمیمه پس از تصویب مجلس شورای ملی در جلسه روز سه‌شنبه ٢٦ تیر ۱٣۵٢، در جلسه فوق‌العاده‌‌ی روز چهارشنبه دهم مرداد ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و دو شمسی به تصویب مجلس سنا رسید.
رییس مجلس سنا - جعفر شریف‌امامی
| ▲ | متن معاهده‌ی آب رود هیرمند |
معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (هلمند):
-
دولتین ایران و افغانستان با آرزومندی رفع دایمی کلیه اسباب اختلاف در مورد آب رود هیرمند (هلمند) و به‌منظور (به‌سایقه) حفظ روابط حسنه‌‌ی بین‌المللی و احساسات ناشی از برادری و همسایگی تصمیم گرفتند که معاهده‌ای را به این منظور منعقد نمایند و نمایندگان ذیصلاح خویش را قرار ذیل تعیین کردند.
از جانب ایران: امیر عباس هویدا نخست‌وزیر ایران.
از جانب افغانستان: محمدموسی شفیق صدراعظم افغانستان.
و هر دو نماینده اعتبارنامه‌های خویش را به یکدیگر ارائه نموده و آن را صحیح و معتبر شناختند و به مواد آتی موافقت نمودند.
ماده اول - اصطلاحاتی که در این قرارداد [در مورد ماههای سال] به‌کار رفته است، به شرح زیر معنا دارند:
| الف - | ۱۱ دی | (۱۱ جدی) | ۱۱ د مرغومی | مطابق اول جنوری |
| ۱٢ بهمن | (۱٢ دلو) | ۱٢ د سلواغی | مطابق اول فبروری | |
| ۱٠ اسفند | (۱٠ حوت) | ۱٠ د کب | مطابق اول مارچ | |
| ۱٢ فروردین | (۱٢ حمل) | ۱٢ دوری | مطابق اول آپریل | |
| ۱۱ اردیبهشت | (۱۱ ثور) | ۱۱ د غوبی | مطابق اول مه | |
| ۱۱ خرداد | (۱۱ جوزا) | ۱۱ د غبرگولی | مطابق اول جون | |
| ۱٠ تیر | (۱٠ سرطان) | ۱٠ دچنگاښ | مطابق اول جولای | |
| ۱٠ مرداد | (۱٠ اسد) | ۱٠ د زمری | مطابق اول آگوست | |
| ۱٠ شهریور | (۱٠ سنبله) | ۱٠ د وزی | مطابق اول سپتامبر | |
| ۹ مهر | (۹ میزان) | ۹ د تلی | مطابق اول اکتبر | |
| ۱٠ آبان | (۱٠ عقرب) | ۱٠ دلړم | مطابق اول نوامبر | |
| ۱٠ آذر | (۱٠ قوس) | ۱٠ د لیندی | مطابق اول دسامبر |
در سال‌های کبیسه تفاوت یک روز به‌موجب تقویم هجری شمسی رعایت می‌شود.
ب - سال «سال آب» مدتی است از اول اکتبر الی ختم سپتامبر سال مابعد.
ج - یک «سال نورمال آب» عبارت از سالی است که مجموع جریان آب از اول اکتبر تا ختم سپتامبر سال مابعد در موضع دستگاه آبشناسی دهراود بر رود هیرمند (هلمند) بالاتر از مدخل بندکجکی چهار میلیون و پانصد (پنج‌صد) و نود هزار ایکرفیت (۴۵۹٠٠٠٠ ایکرفیت) (۵٦٦۱،٧۱۵ میلیون مترمکعب) اندازه‌گیری و محاسبه شده است. مقادیر جریان ماهانه سال نورمال در پروتکل شماره یک منضمه این معاهده ذکر گردیده است.
د - دستگاه آبشناسی دهراود صرفاً به‌عنوان (محضاً بحیث) شاخص محاسبه جریان - به این منظور که آیا آن جریان یک سال نرمال را تشکیل‌می‌دهد یا نمی‌دهد (نی) - شناخته شده است.
ماده دوم - مجموع مقدار آبی که از رود هیرمند (هلمند) در سال نرمال آب و یا سال مافوق نرمال از طرف افغانستان به ایران تحویل داده می‌شود، منحصر است به متوسط (اوسط) جریان ٢٢ مترمکعب در ثانیه طبق جدول شماره ده «راپور کمیسیون دلتای هلمند» مورخ ٢٨ فوریه ۱۹۵۱ مطابق تقسیمات ماهانه‌ای که در ستون ٢ جدول مندرج ماده سوم این معاهده ذکر شده و یک مقدار اضافی متوسط (اوسط) جریان ۴ متر مکعب در ثانیه‌متناسب به تقسیمات ماهانه مشمول ستون ٢ که در ستون ٣ جدول مندرج در ماده سوم توضیح گردیده و به سابقه حسن نیت و علایق برادرانه از طرف‌افغانستان به ایران تحویل داده می‌شود.
ماده سوم - الف - در ظرف ماههای سال نورمال آب یا سال مافوق نورمال مقادیر معینه آب از رود هیرمند ( هلمند) که در ماده سوم این معاهده تشریح‌گردیده طبق ستون ۴ جدول آتی در بستر رود هیرمند (هلمند) در مواضع ذیل از طرف افغانستان به ایران تحویل داده می‌شود.
| ماه | ۱ | ٢ | ٣ |
| براساس توزیع میانگین جریان آب، ماهانه ٢٢ مترمکعب در ثانیه «کمیسیون دلتای هیرمند» | براساس توزیع میانگین جریان آب، ماهانه ۴ مترمکعب در ثانیه، زمانی‌که جریان آب کاهش می‌یابد | براساس توزیع میانگین جریان آب، ماهانه ٢٦ مترمکعب در ثانیه، یعنی ستون دوم و سوم این جدول | |
| (مترمکعب) | (مترمکعب) | (مترمکعب) | |
| اکتبر | ۴،٢٣ | ٠،٧٧ | ۵،٠٠ |
| نوامبر | ۱٠،٧۵ | ۱،۹٧ | ۱٢،٧٢ |
| دسامبر | ۱۹،۴٨ | ٣،۵٦ | ٢٣،٠۴ |
| جنوری | ٢۹،٣۵ | ۵،٣٢ | ٣۴،٦٧ |
| فوریه | ٦٦،۱٢ | ۱٢،٠۴ | ٧٨،۱٦ |
| مارس | ٦۱،۹٠ | ۱۱،٢٣ | ٧٣،۱٣ |
| آوریل | ٢٦،٣٠ | ۴،٨۱ | ٣۱،۱۱ |
| می | ٧،٦۴ | ۱،٣۹ | ۹،٠٣ |
| جون | ۱٦،٧۱ | ٣،٠٢ | ۱۹،٧٣ |
| جولای | ۱۱،٦۱ | ٢،۱۱ | ۱٣،٧٢ |
| اگست | ٧،۹٣ | ۱،۴۴ | ۹،٣٧ |
| سپتامبر | ۱،۹٨ | ٠،٣۴ | ٢،٣٢ |
مواضع تحویلدهی قرار ذیل‌اند:
۱ - در موضعی که خط سرحد رود سیستان را قطع می‌کند.
٢ - در دو موضع دیگر بین پایه سرحدی پنجاه‌ویک و پنجاه‌ودو که در خلال مدت سه ماه بعد از انفاذ این معاهده توسط کمیساران طرفین با تثبیت فاصله و سمت هر یک از آن دو موضع از یکی از پایه‌های سرحدی مذکور در جایی که خط سرحد در بستر رود هیرمند (هلمند) واقع گردیده تعیین‌می‌گردد.
تعیین آن دو موضع بعد از تصویب دولتین (حکومتین) نافذ شمرده می‌شود.
ب - طرفین در مواضعی که در فقره الف این ماده تذکار یافته تأسیسات مشترک و مناسب که شرایط آن مورد قبول طرفین باشد احداث (اعمار) و آلات‌لازمه در آن نصب می‌نمایند تا مقادیر معینه آب مندرج مواد ین معاهده به صورت مؤثر و دقیق مطابق با احکام این معاهده اندازه‌گیری و تحویل شود.
ماده چهارم - در سال‌هایی که در اثر حوادث اقلیمی مقدار جریان آب از سال نرمال آب کمتر باشد و ارقام اندازه‌گیری دستگاه آبشناسی دهراود جریان‌مربوط به ماههای قبل ماه مورد بحث را نسبت به ماههای مشابه سال نرمال آب مقداری کمتری نشان دهد ارقام مندرج در ستون ۴ جدول ماده سوم به‌تناسبی که در جریان واقعی ماههای ماقبل همان‌سال آب (در این صورت جریان ماه مارس ماقبل الی ماه مورد بحث) با ماههای مشابه یک سال
نرمال آب دارد برای ماههای آینده همان‌سال آب تعدیل می‌یابد و مقادیر تعدیل شده در مواضع مندرج در ماده سوم به ایران تحویل داده می‌شود.
هرگاه در ظرف یکی از ماههای آینده بعد از ماه مورد بحث دستگاه آبشناسی دهراود مقدار آبی برابر بر آب ماه مشابه سال نرمال را نشان دهد آب مورد‌بحث طبق ستون ۴ جدول ماده سوم تحویل می‌شوند.
ماده پنجم - افغانستان موافقت دارد اقدامی نکند که ایران را از حقابه آن از آب رود هیرمند (هلمند) که مطابق احکام مندرج مواد دوم و سوم و چهارم این معاهده تثبیت و محدود شده است، بعضاً یا کلاً محروم سازد.
افغانستان با حفظ تمام حقوقی بر باقی آب رود هیرمند (هلمند) هر طوری که خواسته باشد از آن استفاده می‌نماید و آن‌را به مصرف می‌رساند.
ایران هیچ‌گونه ادعایی بر آب هیرمند (هلمند) بیش‌تر از مقادیری که طبق این معاهده تثبیت شده است ندارد - حتی اگر مقادیر آب بیش‌تر در دلتا سفلای هیرمند (هلمند) میسر هم باشد و مورد استفاده ایران بتواند قرار گیرد.
ماده ششم - افغانستان اقدامی نخواهد کرد که حقابه ایران برای زراعت به‌طور کلی نامناسب شود یا به مواد شیمیایی حاصله از فاضلاب صنایع به‌حدی آلوده شود که با آخرین روش‌های فنی و معمول قابل تصفیه نبوده و استعمال آب برای ضروریات معدنی ناممکن و مضر گردد.
ماده هفتم - هر نوع ابنیه فنی مشترک که احداث (اعمار) آن به منظور استحکام بستر رود در مواضعی که خط سرحد در بستر رود هیرمند (هلمند) واقع‌گردیده لازم دیده شود بعد از موافقت طرفین بر شرایط و مشخصات آن می‌تواند احداث گردد.
ماده هشتم - هر یک از طرفین یک نفر کمیسار و یک نفر معاون کمیسار از بین اتباع خود تعیین خواهد نمود تا در اجرای احکام این معاهده از جانب دولت خود نمایندگی کند. حوزه صلاحیت و وظایف این کمیسارها در پروتکل شماره یک ضمیمه این معاهده
گردیده است.
ماده نهم - در صورت بروز اختلاف در تعبیر یا اجرای (تطبیق) مواد این معاهده طرفین اولاً از طریق مذاکرات دیپلماتیک - ثانیاً از طریق صرف مساعی‌جمیله مرجع ثالث برای حل اختلاف سعی خواهند کرد و در حالی که این دو مرتبه به نتیجه نرسد اختلاف مذکور بر اساس مورد مندرج در پروتکل شماره ٢ ضمیمه این معاهده به حکمیت محول می‌شود.
ماده دهم - ایران و افغانستان قبول دارند که این معاهده بیانگر (ممثل) موافقت کامل و دایمی دولتین می‌باشد و احکام این معاهده صرفاً (محض) در داخل حدود محتویات آن اعتبار دارد و تابع هیچ (یک) اصل (پرنسیب) یا سابقه (پرسندنت) موجود یا
آینده نمی‌باشد.
ماده یازدهم - هر گاه خشک‌سال مدهش یا بروز فورس‌ماژور (حالات مجبره) رسیدن آب را به دلتای هیرمند (هلمند) موقتاً ناممکن سازد کمیساران طرفین فوراً به‌مشورت پرداخته طرح (پلان) عاجل لازمه را به منظور رفع مشکلات وارده یا تخفیف آن تهیه و و به دولتین (حکومتین) مربوطه خویش پیشنهاد می‌نمایند.
ماده دوازدهم - این معاهده از تاریخی نافذ می‌گردد که اسناد مصدقه پس از طی مراحل قانونی آن بین دولتین مبادله شود.
این معاهده به زبان‌های فارسی (دری) - پشتو (پستو) و انگلیسی هر یک در دو نسخه تنظیم گردیده و دارای اعتبار مساوی می‌باشند در موقع صرف مساعی جمیله مرجع ثالث و رجوع به حکمیت به متن انگلیسی مراجعه می‌شود.
در شهر کابل به تاریخ بیست و دوم اسفند (حوت) ۱٣۵۱ هجری شمسی مطابق سیزدهم مارس ۱۹٧٣ میلادی امضأ و منعقد گردید.
| از جانب افغانستان | از جانب ایران | |
| محمدموسی شفیق، صدراعظم افغانستان | امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر ایران |
| ▲ | پروتکل شماره یک |
| درباره‌ی صلاحیت و وظایف کمیساران ضمیمه معاهده ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (هلمند) |
ماده اول - مقصد از معاهده در این پروتکل معاهده ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (هلمند) که به تاریخ ٢٢ اسفند بین دولتین به امضأ رسیده می‌باشد.
ماده دوم - هر یک از طرفین معاهده از اتباع خود یک نفر کمیسار و یک نفر معاون کمیسار تعیین می‌نماید. کمیسار و معاون وی در اجرای (تطبیق) احکام معاهده راجع به تحویل آن مقدار از آب هیرمند (هلمند) به ایران که در معاهده تعیین گردیده از دولت (حکومت) خود نمایندگی می‌کند.
ماده سوم - الف - کمیسارها از بین مأمورین عالیرتبه منصوب می‌شوند.
ب - هر یک از کمیساران می‌تواند در اجرای وظایف خویش از خدمات دو نفر مشاور که از تبعه مملکت خودش باشد استفاده نماید.
ج - تأمین هزینه (مصارف) کمیساران - معاونین و مشاورین به عهده دولت‌های (حکومات) متبوعه‌شان می‌باشد.
ماده چهارم - کمیساران در کلیه مسایل ناشی از اجرای این پروتکل نماینده دولت خود می‌باشند و در امور مربوط به این پروتکل بین دولتین به‌عنوان (بحیث مأمورین ارتباط اجرای وظیفه می‌نمایند).
ماده پنجم - در سال‌هایی که بر حسب شرح ماده چهارم معاهده مقدار جریان آب کمتر از سال نرمال باشد و کمیسار جانب ایرانی راجع به جریان آب بالاتر از مدخل بند کجکی بر هیرمند (هلمند) در دستگاه آبشناسی دهراود طالب معلومات گردد جانب افغانی ارقام مربوطه را که توسط آن دستگاه‌ثبت شده است به دسترس وی می‌گذارد. در اثر تقاضای کمیسار ایرانی افغانی راپور ماهانه جریان آب را که در دستگاه دهراود ثبت گردیده
است به وی‌ارائه می‌دارد. در صورت تقاضای کمیسار ایرانی کمیسار افغانی با وی همکاری خواهد نمود تا جریان آب را در دستگاه دهراود مشاهده و اندازه‌گیری‌نماید.
تبصره - جدول تقسیمات جریان ماهانه سال نرمال آب قرار ذیل است:
| اکتبر | ۱۵۴٠٠٠ | ایکرفیت |
| نوامبر | ۱٧٢٠٠٠ | ایکرفیت |
| دسامبر | ۱٧٦٠٠٠ | ایکرفیت |
| جنوری | ۱٧٨٠٠٠ | ایکرفیت |
| فوریه | ٢٠٨٠٠٠ | ایکرفیت |
| مارس | ۵۹٧٠٠٠ | ایکرفیت |
| آوریل | ۱۱۵٨٠٠٠ | ایکرفیت |
| می | ۱٠٣٣٠٠٠ | ایکرفیت |
| جون | ۴۴۱٠٠٠ | ایکرفیت |
| جولای | ٢۱۱٠٠٠ | ایکرفیت |
| آگوست | ۱٣٧٠٠٠ | ایکرفیت |
| سپتامبر | ۱٢۵٠٠٠ | ایکرفیت |
| مجموع | ۴۵۹٠٠٠٠ | ایکرفیت |
ماده ششم - کمیساران ایرانی و افغانی در مواضع تحویلدهی مندرج ماده سوم معاهده در مورد اندازه‌گیری و تحویلدهی آب مطابق احکام معاهده و مواد این پروتکل مشترکاً اقدام می‌نمایند.
ماده هفتم - کمیساران ایرانی و افغانی «کمیته مشترک کمیساران» را تشکیل می‌دهند که من‌بعد به‌نام «کمیته مشترک» یاد می‌شود - این کمیته به‌منظور حل‌وفصل سریع مسائل ناشی از اجرای وظایفی که به‌موجب این پروتکل به‌عهده‌ی آن‌ها محول گردیده است، سعی خود را به‌کار خواهد برد و تصامیم آن در حدود صلاحیت آن لازم‌الاجرا خواهد بود.
ماده هشتم - کمیته مشترک جلسات عادی خویش را در اوقات معینه که توسط آن کمیته تعیین می‌گردد دایر می‌نماید. در حالات عاجل هر یک از کمیساران می‌تواند دایر شدن جلسه مخصوص کمیته مشترک را تقاضا نماید. کمیته مشترک جلسات عادی خود را در کابل یا زرنج افغانستان یا تهران یا زابل ایران هر یک که مورد موافقت آن قرار گیرد دایر می‌سازد.
جلسه مخصوص کمیته در محلی از محلات متذکره فوق که در درخواست جلسه مذکور از آن نام برده شده است دایر می‌گردد.
ماده نهم - کمیساران گزارش فعالیت‌های سال آب ماقبل کمیته مشترک به دولت‌های (حکومت‌های) مربوطه خویش قبل از اول نوامبر هر سال تسلیم می‌نمایند.
کمیساران می‌توانند در هر موقع دیگری که مناسب بدانند گزارش‌های دیگری در داخل حدود وظایفشان که در این پروتکل تعیین شده به دولت‌های (حکومت‌های) مربوطه خویش تسلیم نمایند.
ماده دهم - الف - هر یک از طرفین هیأتی را تحت ریاست وزیر مسئول (متکفل) امور استفاده از آب تعیین می‌نماید. مجموع هیأتین دو طرف «کمیته‌وزرأ» را تشکیل می‌دهد.
ب - کمیته وزرأ در اثر تقاضای یکی از دولتین (حکومتین) جلسه خود را دایر می‌کند. کمیته وزرأ صلاحیت دارد تا به حل مشکلاتی که از اجرای (تطبیق) این پروتکل بروز نماید بپردازد.
کمیته مشترک به اجرای تصمیم‌های (تطبیق فیصله‌های) کمیته وزرأ مکلف می‌باشد.
ج - در حالات عاجل یا حینی که اعضای کمیته مشترک نتوانند به موافقت برسند هر یک از کمیساران می‌تواند از دولت (حکومت) خود بخواهد تا دایر‌شدن جلسه کمیته وزرأ را تقاضا نماید.
د - کمیته مشترک و کمیته وزرأ طرزالعمل جلسات مربوط خود را وضع می‌نمایند.
ماده یازدهم - در صورت عدم موافقت کمیته وزرأ طرفین کمیته به‌دولت‌های (به حکومت‌های) متبوعه‌شان راپور ارائه خواهند نمود تا از مجرای‌دیپلماسی بین دولتین (حکومتین) راه حلی جستجو شود.
تصمیم که (فیصله‌ای که) از طرف کمیته‌ها و یا از مجرای دیپلماسی صورت می‌گیرد باید در داخل حدود این معاهده و این پروتکل بوده با هیچ حکم از‌احکام آن تناقض نداشته باشد.
تصامیمی که آن‌ها اتخاذ می‌نمایند و هر اقدامی که از جانب آن‌ها به عمل می‌آید به هیچ‌وجه سابقه (پرسدنت)ای را به‌وجود نمی‌آورد.
ماده دوازدهم - هر گونه تعدیل، تغییر یا تجدید نظری که با موافقت طرفین معاهده در این پروتکل وارد شود به‌هیچ‌وجه بر معاهده یا پروتکل شماره ٢ منضمه تأثیری ندارد.
ماده سیزدهم - این پروتکل جزء لایتجزای معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب هیرمند (هلمند) که در شهر کابل ٢٢ اسفند ۱٣۵۱ امضأ گردیده‌می‌باشد و از تاریخ انفاذ معاهد مرعی‌الاجرأ است.
این پروتکل به زبان‌های فارسی (دری) - پشتو (پستو) و انگلیسی هر یک در دو نسخه تنظیم گردید و دارای اعتبار مساوی می‌باشند.
در موقع صرف مساعی جمیله مرجع ثالث و رجوع به حکمیت به متن انگلیسی مراجعه می‌شود.
در شهر کابل به‌تاریخ بیست‌ودوم اسفند (حوت) ۱٣۵۱ هجری شمسی مطابق با سیزدهم مارس ۱۹٧٣ میلادی امضأ گردید.
| از جانب افغانستان | از جانب ایران | |
| محمدموسی شفیق، صدراعظم افغانستان | امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر ایران |
| ▲ | پروتکل شماره ٢: درباره‌ی حکمیت |
ضمیمه‌ی معاهده‌ی ایران و افغانستان راجع به آب رودخانه هیرمند (هلمند):
ماده اول - مقصد از معاهده در این پروتکل معاهده ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (هلمند) که به‌تاریخ ٢٢ اسفند ۱٣۵۱ بین دولتین به امضأ رسیده است، می‌باشد.
ماده دوم - در صورت بروز اختلاف در تعبیر یا اجرأ (تطبیق) مواد معاهده در حالی که به‌موجب ماده نهم آن مذاکرات دیپلماتیک یا بعداً صرف‌مساعی جمیله مرجع ثالث به حل اختلاف انجام نیابد اختلاف به حکمیت محول خواهد گردید.
ماده سوم - در صورتی که یکی از طرفین معاهده بعد از طی مراحل دوگانه مندرج ماده دوم این پروتکل ارجاع اختلاف را به حکمیت لازم بیند - طرف‌مذکور با توضیح نقطه یا نقاط معینه مورد اختلاف اولاً درخواست تشکیل هیأت حکمیت (دریافت حقایق) را طبق محتویات ماده چهارم این پروتکل و ثانیاً در صورت لزوم تشکیل دیوان حکمیت را مطابق محتویات ماده پنجم این پروتکل به وسیله یادداشت دیپلماتیک به اطلاع طرف دیگر
می‌رساند.
ماده چهارم - نماینده‌های طرفین در ظرف سه ماه بعد از وصول یادداشت دیپلماتیک که در ماده سوم این پروتکل تذکار یافته جلسه دایر و برای حصول‌موافقت راجع به ترکیب هیأت حکمیت (دریافت حقایق) و طرزالعملی که هیأت مذکور از آن پیروی نماید سعی می‌ورزند. در صورتی که چنین هیأتی به‌وجود آید و نتیجه‌گیری و توصیه‌های آن مورد موافقت دولتین قرار گیرد موضوع حل شده پنداشته می‌شود.
ماده پنجم - در صورتی‌که طرفین به اساس ماده چهارم این پروتکل درباره نتیجه‌گیری و توصیه‌های هیأت حکمیت (دریافت حقایق) به موافقت نرسند نقطه یا نقاط اختلاف به دیوان حکمیتی که از سه عضو ترکیب یافته و تشکیل آن قرار آتی صورت می‌گیرد تقدیم
خواهد شد:
الف - هر یک از طرفین یک نفر از اتباع خود را به‌عنوان حکم تعیین می‌نماید.
ب - حکم سوم که رییس دیوان حکمیت می‌باشد در ظرف سه ماه بعد از تعیین اعضایی که به اساس فقره الف این ماده صورت می‌گیرد به موافقت‌طرفین تعیین می‌شود. در صورتی که حکم سوم در ظرف سه ماه انتخاب نگردد طرفین یا یکی از طرفین از دبیر کل (سرمنشی) سازمان ملل متحد تقاضا‌می‌نماید تا حکم سوم را تعیین کند. رییس دیوان حکمیت که به‌موجب فقره ب هذا انتخاب می‌شود از میان اتباع کشوری خواهد بود که با افغانستان و ایران مناسبات دوستانه داشته ولی با هیچ‌یک از این دو کشور دارای منافع مشترک نباشد.
ج - دیوان حکمیت به اتفاق نظر طرفین برای اجرای امور خویش طرزالعمل لازم و مؤثر که با احکام معاهده و پروتکل شماره یک و این پروتکل موافق باشد وضع می‌کند و در اجرای امور محوله مطابق به معاهده و در داخل حدود آن سعی می‌ورزد.
د - دیوان حکمیت یک نسخه رأی (فیصله‌نامه) صادره خویش را که به دلایل کتبی تأیید شده باشد به‌دسترس طرفین می‌گذارد.
هـ - رأی (فیصله) صادره دیوان حکمیت قطعی و لازم‌الاجرا است.
ماده ششم - هر گاه عضوی از اعضای هیأت حکمیت (دریافت حقایق) مندرج ماده چهارم یا دیوان حکمیت مندرج ماده پنجم این پروتکل نظر به دلیلی از وظیفه بازماند به ترتیبی که وی قبلاً تعیین یا انتخاب شده بود تعویض می‌گردد. در آن صورت جلسات بعدی زمانی دوباره دایر می‌گردد که عضو جدیدالانتصاب یا جدیدالانتخاب موقع و وقت لازمه برای آشنایی کامل با همه گزارشات که قبل از تعیین یا انتخابش صورت گرفته یافته باشد.
ماده هفتم - هزینه‌های (مصارف) هر حکم از جانب دولتی که حکم تعیین نموده پرداخته می‌شود و هزینه‌های (مصارف) حکم سوم را طرفین مساویانه‌می‌پردازند.
ماده هشتم - هر گونه تعدیل، تغییر یا تجدید نظری که در این پروتکل (با موافقت طرفین معاهده) وارد شود به هیچ وجه بر معاهده یا پروتکل شماره‌یک منضمه تأثیری ندارد.
ماده نهم - این پروتکل جزء لایتجزای معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب هیرمند (هلمند) که در شهر کابل ٢٢ اسفند (حوت) ۱٣۵۱ امضأ گردیده می‌باشد و از تاریخ انفاذ معاهده مرعی‌الاجرأ است.
این پروتکل به زبان‌های فارسی (دری) - پشتو (پستو) و انگلیسی هر یک در دو نسخه تنظیم گردیده و دارای اعتبار مساوی می‌باشند. در موقع صرف‌مساعی جمیله مرجع ثالث و رجوع به حکمیت به متن انگلیسی مراجعه می‌شود.
در شهر کابل به تاریخ بیست و دوم اسفند (حوت) ۱٣۵۱ هجری شمسی مطابق با سیزدهم مارس ۱۹٧٣ میلادی امضأ گردید.
| از جانب افغانستان | از جانب ایران | |
| محمدموسی شفیق، صدراعظم افغانستان | امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر ایران |
محمدموسی شفیق، صدراعظم افغانستان و امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر ایران، در حال تبادل معاهده‌ی تقسيم آب هیرمند ميان افغانستان و ايران
-
معاهده فوق مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده و دو پروتکل ضمیمه منضم به قانون راجع به آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت افغانستان می‌باشد.
رییس مجلس سنا - جعفر شریف‌امامی
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ ...
