 |
|
عبدالعلی مزاری چگونه کشته شد؟
فهرست مندرجات
.
قتل عبدالعلی مزاری در مطبوعات و رسانه‌ها
عبدالعلی مزاری در سال ۱۳۲۶ خورشیدی در روستای نانوایی چارکنت از توابع استان بلخ زاده شد. پدرش حاجی خداداد کشاورز و دامدار بود. دروس ابتدایی را در ایام زمستان در مدرسه‌ی نانوایی فرا گرفت. سپس به‌صورت تمام‌وقت تعلیمات دینی را در مدرسه‌ی چارکنت و مزارشریف ادامه داد. در اوایل بهار ۱۳۵۱ برای ادامه تحصیل از افغانستان خارج شد و به عراق رفت و پس از زیارت عتبات عالیات در نجف و کربلا و آشنایی با امام خمینی و اندیشه‌های او، در حوزه‌‌ی علمیه قم اقامت گزید؛ چرا که در نگاه او، قم تنها محل تحصیل درس‌های رایج حوزوی نبود، بلکه افزون بر آن، کانون مبارزات مخفی نیز به‌حساب می‌آمد و این ویژگی جذابیت ویژه‌ای برای وی داشت.
وقتی به افغانستان بازگشت، در جامعه سنتی مبلغ اندیشه‌های ولایت فقیه شد که برای مردم آشنا نبود. با کودتای ۷ اردیبهشت ۱۳۵۷، مزاری بار دیگر از افغانستان به نجف و سپس به سوریه و از آن‌جا به پاکستان رفت و باز به افغانستان بازگشت؛ و تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران سازمان نصر را بنیاد گذاشت، و در جنبش مقاومت اسلامی علیه تجاوز ارتش سرخ شوروی به افغانستان شرکت کرد.
با ورود مجاهدین به کابل، عبدالعلی مزاری از بامیان به مزارشریف و از آن‌جا به کابل رفت و در غرب کابل مستقر شد. او یکی از عاملین عمده‌ی جنگ‌های داخلی در زمان حاکمیت مجاهدین به‌شمار می‌رود که سبب ویرانی کابل و کشته‌شدن حدود ٦۵ هزار کابلی شد.
در اواخر سال ۱۳۷۳ جنبش نوظهور طالبان تا نزدیکی کابل پیشروی کردند. ظهور طالبان تمام معادلات قدرت در افغانستان و مخصوصاً در کابل و اطراف آن را دگرگون نمود. مزاری، در ۲۲ حوت ۱۳۷۳ در حالی‌که برای مذاکره با سران طالبان یا برای فرار از کابل راهی چهارآسیاب بود، به‌دست طالبان اسیر شد و به‌طور وحشتناکی به قتل رسید.
قصد داریم، موضوع شهادت عبدالعلی مزاری را از دیدگاه مطبوعات و رسانه‌های خبری جهان ارزیابی نماییم. بنگریم، مطبوعات و رادیوهای کشورهای جهان، از این موضوع چه تحلیل و تفسیر دارد؟ عکس‌العمل گزارش‌گران و وقایع‌نگاران، در برابر حادثه شهید مزاری چه شکل رقم خورده است؟
در این راه نیز سختی‌ها و مشکلات فراوان در پیش روی ما قرار داشت. به آرشیوها و مطبوعات دسترسی نداشتیم. وقت کم بود و ساعات محدود کار اداری از سوی دیگر مشکل آفرین بود. برای استفاده از آرشیو کتابخانه‌ها نیازمند معرفی‌نامه بودیم. لذا، زمان بسیار محدودی را در نظر گرفتیم. روزنامه‌های ایران، زمان حادثه شهادت شهید مزاری را ورق زدیم. مطالب و گزارش‌ها را تهیه و تنظیم کردیم. این بخش، به‌یقین از جمله مهم‌ترین کارهایی می‌باشد که درباره‌ی شهید مزاری باید انجام می‌گرفت.
| ▲ | خبر شهادت |
روزنامه‌ها را ورق می‌زنیم. کار و کارگر، مورخه ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ با تیتر درشت نوشته است: «دبیر کل حزب وحدت به قتل رسید.»[۱] رسالت، مورخه ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ چنین گزارش می‌دهد: «وی در حال اسارت و هنگام انتقال از چهارآسیاب به قندهار به شهادت رسید.»[٢] و روزنامهی جمهوری اسلامی بیان می‌دارد: «... مزاری رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان توسط نیروهای طالبان به شهادت رسید.»[٣] ایران، در صفحه اول شهادت مزاری را چنین گزارش می‌دهد: «عبدالعلی مزاری دبیر کل حزب وحدت اسلامی افغانستان در حین اسارت به‌دست گروه طالبان به شهادت رسید.»[۴] گزارش کیهان مورخه ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ چنین است: «رهبر شیعیان افغانستان طی یک زد و خورد مسلحانه به‌دست اعضای گروه طالبان به شهادت رسیدند.»[۵]
اطلاعات، در همین تاریخ، خبر شهادت عبدالعلی مزاری را این‌گونه منعکس کرده است که: «عبدالعلی مزاری رهبر حزب شیعی وحدت اسلامی که در جریان حمله نیروهای وفارا به ربانی - احمدشاه مسعود به مواضع شیعیان کابل در جنوب غرب این شهر اسیر شده بود، توسط نیروهای طالبان به‌قتل رسیده است.»[٦]
روزنامهی محلی خراسان مورخه ٢٧ اسفند ۱٣٧٣ نوشته است که: «شهید مزاری، دوشنبه گذشته پس از اسارت توسط گروه طالبان به همراه چند تن از اعضای حزب وحدت اسلامی افغانستان به شهادت رسید.»[٧] و روزنامهی همشهری چنین گزارش داده است: «عبدالعلی مزاری دوشنبه گذشته هنگامی که به وسیله نیروهای گروه طالبان از چهار آسیاب به غزنی منتقل می‌شد به قتل رسید.»[٨]
| ▲ | چگونگی شهادت |
روزنامهی اطّلاعات مورخه٢٣ اسفند ۱٣٧٣ درباره‌ی چگونگی قتل شهید مزاری می‌نویسد که: «... دو گزارش مختلف نقل شده است. به‌موجب گزارش اول، مزاری همراه با هشت تن از یاران اسیر خود دیروز، با هلیکوپتر به قندهار منتقل شدند. در بین راه بر اثر سقوط هلیکوپتر، مزاری و کلیه همراهان وی کشته شدند. این گزارش را ملا نیازی سخنگوی طالبان در چهارآسیاب در اختیار خبرنگاران قرار داد. گزارش دیگری که توسط خبرگزاری فرانسه مخابره شده... ظاهراً پس از آن‌که مزاری و هشت تن از یارانش همراه با محافظان مسلح طالبان سوار هلیکوپتر شدند، رهبر حزب وحدت اسلامی در اثنای پرواز موفق می‌شود اسلحه یکی از مراقبان خود را ربوده و در داخل هلیکوپتر دست به تیراندازی بزند، خلبان هلیکوپتر زخمی گردید اما وی موفق شد هلیکوپتر را فرود آورد. در این گیر و دار همراهان مزاری به سلاح‌های محافظان حمله کردند که در نتیجه هشت همراه مزاری و محافظان کشته شدند.»[۹]
همین روزنامهی در تاریخ ٢۴ اسفند ۱٣٧٣ می‌گوید: «به ادعای طالبان، مزاری دوشنبه (پریروز) پس از اینکه سعی کرد کنترل هلیکوپتر در حال پرواز را به‌دست بگیرد و شش نفر از افراد طالبان را کشت، به ضرب گلوله کشته شد.»[۱٠]
به‌قول روزنامهی رسالت مورخه ٢٠ فروردین ۱٣٧۴ مولوی وکیل احمد یکی از اعضای شورای عالی طالبان طی مصاحبه‌ای چنین گفته که: «... در آسمان غزنی، یکی از نیروهای مزاری بند دست خود را باز کرد و اسلحه یکی از طالبان را گرفت و به‌طرف طالبان تیراندازی کرد و درگیری در آسمان و هنگام سقوط هلیکوپتر ادامه یافت. در نتیجه با رسیدن افراد کمکی و ادامه تیراندازی رهبر حزب وحدت اسلامی به همراه ۹ تن از فرماندهان وی به اضافه ٧ تن از نیروهای طالبان کشته شدند.»[۱۱]
روزنامهی مذکور در تاریخ ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ چنین گزارش می‌دهد: «وی در حال اسارت و هنگام انتقال از چهارآسیاب به قندهار به شهادت رسید.»[۱٢]
روزنامهی جمهوری اسلامی مورخه ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ این‌گونه می‌نویسد: «گزارش‌های رسیده راجع به شکل حادثه متفاوت است. رادیو آمریکا می‌گوید: در جریان یک درگیری مسلحانه زمینی کشته شده است. بی‌بی‌سی می‌گوید: داخل هلیکوپتر حامل وی درگیری صورت گرفته و کشته شده است.»[۱٣]
روزنامهی همشهری در تاریخ ۹ اردبیهشت ۱٣٧۴ بیان می‌دارد که: «عبدالعلی مزاری ٢٢ اسفند ماه گذشته در زمان اسارت در راه انتقال به قندهار در نزدیکی غزنی به شهادت رسید. امّا طالبان مدعی هستند او در یک درگیری کشته شده است.»[۱۴]
روزنامهی کار و کارگر مورخه ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ می‌نویسند: «طبق گزارش‌های رادیو بی‌بی‌سی و آمریکا به نقل از گروه طالبان وی بر اثر درگیری میان گروه طالبان و حزب وحدت اسلامی در فرودگاه قندهار کشته شده است.»[۱۵] همین روزنامهی در تاریخ ٢۵ اسفند ٧٣ از نقل سخگوی طالبان می‌گوید که: «استاد مزاری، در جریان یک زدوخورد در داخل هواپیما به‌قتل رسیده است.»[۱٦]
روزنامهی مذکور در تاریخ فوق می‌نویسد: «در بیانیه ای که حزب وحدت روز چهارشنبه در پیشاور پاکستان منتشر کرد... آمده است که ادعای قتل استاد مزاری در جریان یک درگیری بی‌اساس است و با هدف پنهان کردن جنایت طالبان عنوان شده است.»[۱٧]
روزنامهی ایران مورخ ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ در مورد چگونگی شهادت شهید مزاری چنین گزارش می‌دهد: «گروه طالبان در مورد شهادت وی گزارش‌های ضد و نقیضی را منتشر کرد. روز دوشنبه عبدالمنان نیازی سخنگوی این گروه در کویته گفت: هلیکوپتر حامل مزاری در حال پرواز، هدف قرار گرفت و سرنگون شد. امّا محمد معصوم افغانی، سخنگوی طالبان در پیشاور ادعا کرد: مزاری در حالی که سوار بر هلیکوپتر به‌سوی قندهار برده می‌شد، برای تصاحب اسلحه نگهبانان خود را با آن‌ها درگیر و کشته شد. این سخنگو، تأید کرد، هلیکوپتر مذکور به قندهار رسید.»[۱٨] کیهان، روزنامهی کثیر الانتشار مورخه ٢٣ اسفند ٧٣ گفته است که: «به گفته سخنگوی این گروه، مزاری موفق شد با حمله به یکی از نگهبانان خود سلاح او را به چنگ آورد و شش نفر از اعضای این گروه را بکشد، اما خود او نیز هدف گلوله یکی از آن‌ها قرار گرفت و کشته شد.»[۱۹] همین روزنامهی در شماره ۱۵٣٠۵ مورخه ٢٣ اسفند ۱٣٧٣ می‌نویسد: «کابل - افغانستان - خبرگزاری‌ها: رهبر شیعیان افغانستان طی یک زدوخورد مسلحانه به‌دست اعضای گروه طالبان به شهادت رسیدند.»[٢٠]
روزنامهی خراسان، مطلب مفصّلی پیرامون شهادت شهید مزاری در تاریخ ٢۹ تیر ۱٣٧۴ چاپ کرده است. از جمله پاسخ آقای جعفریان خبرنگار ایرانی به سوالات روزنامهی خراسان که راجع به چگونگی شهادت شهید مزاری بیان داشته است: «... ما صبح روز بعد از سقوط هلیکوپتر وارد قندهار شدیم. طالبان که مدعی درگیری در هلیکوپتر و شهادت استاد مزاری و سقوط هلیکوپتر در اثنای درگیری بودند، برای اثبات مدعای خود ترتیبی دادند که ما به‌همراه یک خبرنگار انگلیسی و نماینده آنان به استان غزنی و محل سقوط هلیکوپتر حامل استاد مزاری پرواز کنیم. در حومه‌ی شهر غزنی و شاید دقیق‌تر بگویم در شمال شرق آن ما، لاشه‌ی هلی‌کوپتری در پهن دشت بیابان دیدیم. هلیکوپتر حامل ما در این نقطه توقفی کرد و ما توانستیم با خیال آسوده بقایای هلیکوپتر مذکور را بررسی کرده و عکس و فیلم بگیریم. آن‌چه ما دیدیدیم، هلی‌کوپتری بود که به‌راستی سقوط کرده و به‌راستی در داخل آن درگیری شدیدی رخ داده بود. بدنه‌ی هلیکوپتر به‌سبب اصابت گلوله‌های کلاشینکف سوراخ سوراخ بود و مقدار زیادی لباس و شال خونی در داخل کابین مانده بود.
ما پس از بازگشت از غزنی توانستیم با یکی از دو خلبان هلیکوپتر و طلبه‌ای که مدعی بود با هلیکوپتر حامل استاد مزاری از کابل به‌سوی قندهار پرواز کرده و در درگیری با استاد مزاری شرکت داشته است، گفتگو کردیم. طالبان، مدعی بودند در این درگیری ۹ تن از اعضای حزب وحدت از جمله استاد مزاری و ٦ تن از نیروهای ایشان کشته شده‌اند. من به نوبه خود با تمام ذکاوت ژورنالیستی و تصوراتی که راجع به موضوع انتقال و شهادت آقای مزاری ممکن بود، سوالاتی کردم. آن‌چه عاقبت از میان انبوه پاسخ‌هایی که مسوولین مختلف طالبان و نیروهای آنان که مدّعی حضور در صحنه بودند به سوالات ما دادند دستگیرم شد، تقویت این ذهنیت بوده واقعاً هلی‌کپتری در مسیر کابل به قندهار که حامل اسرایی از حزب وحدت و استاد مزاری بوده، سقوط کرده است و یا هیچ شبهه‌ای نبود که در قسمت بار هلیکوپتر یعنی محل استقرار اسرأ درگیری و تیراندازی شده بود و این قسمت از اظهارات طالبان صادقانه و راست بود. اما دو نکته در این میان با توجه به برخی پاسخ‌های ضد و نقیض طالبان مبهم باقی ماند:
اول اینکه: شهید مزاری چگونه به اسارت در آمده است؟ احتمال دارد به بهانه دعوت برای حضور در مجلس و مصالحه و مشاوره اسیر کرده بودند. دیگر اینکه آیا استاد مزاری در هلیکوپتر مذکور «هلی کوپتر ساقط شده» زنده بوده است یا اینکه جسد او را به قندهار انتقال می‌داده‌اند که این مورد نیز مشکوک است و بیشتر به‌نظر می‌رسد که مورد دوم صحت داشته باشد. مبنی بر اینکه استاد مزاری در همان چهارآسیاب به شهادت رسیده و جسد ایشان را به همراه برخی از اسرأ به قندهار منتقل می‌کرده‌اند که در هلیکوپتر درگیری می‌شود و سقوط رخ می‌دهد و سپس طالبان ماهرانه از این اتفاق بهره می‌برند.»[٢۱]
آقای جعفریان اضافه می‌کند: «این گمان زمانی برای من تقویت شد که قوماندان شفیع که یکی از فرماندهان حزب وحدت که طالبان مدعی آغاز درگیری در هلیکوپتر او و نیز مرگ وی در جریان این درگیری بودند. به اذعان منابع مستقل و موثق، سر از پیشاور و سپس مزار شریف در آورد.»[٢٢]
| ▲ | چگونگی اسارت |
درباره چگونگی اسارت استاد شهید «مزاری» نقل‌های گوناگون شده است. روزنامهی رسالت در تاریخ ٢٠ فروردین ۱٣٧۴ به نقل از مصاحبه ای که با مولوی وکیل احمد یکی از اعضای شورای عالی طالبان شده است، چنین می‌نویسد: «... با آن‌ها (حزب وحدت) گفتیم سلاح‌هایتان را تسلیم کنید، زیر بار نرفتند. پس ما وارد جنگ شدیم و مزاری را در خانه اش دستگیر کردیم و اورا به چهارآسیاب انتقال دادیم و سپس ایشان را به همراه ۹ تن از فرماندهانش با یک هلیکوپتر به سمت قندهار روانه کردیم.»[٢٣]
روزنامهی کاروکارگر از منابع حزب وحدت خبر می‌دهد که: «... مزاری بعد از ظهر شنبه در منطقه چهار آسیاب به اسارت نیروهای گروه طالبان در آمده است.»[٢۴]
روزنامهی ایران، گزارش منابع حزب وحدت را تأیید کرده می‌نویسد: «مزاری بعد از ظهر شنبه در منطقه چهار آسیاب در ٢۵ کیلومتری جنوب کابل به اسارت نیروهای گروه طالبان در آمده است.»[٢۵] اما آقای جعفریان خبرنگار ایرانی در روزنامهی خراسان اظهار می‌دارد که: «...احتمال دارد به بهانه دعوت برای حضور در مجلس و مصالحه و مشاوره اسیر کرده بودند.»[٢٦]
| ▲ | مکان شهادت |
در مورد اینکه عبدالعلی مزاری، در کجا به شهادت رسیده است؟ روزنامه‌ها، اخبار گوناگونی منتشر کرده‌اند. روزنامهی اطلاعات مورخه ٢٣ اسفند ٧٣ می‌نویسد که: «... مزاری همراه ٨ تن از یاران اسیر خود دیروز با هلیکوپتر به قندهار منتقل شدند. در بین راه بر اثر سقوط هلیکوپتر، مزاری و کلیه همراهان وی کشته شده‌اند.»[٢٧] ولی روزنامهی کاروکارگر در تاریخ ٢۴ اسفند ٧٣ می‌گوید: «آیت‌الله مزاری... در نزدیکی کابل به شهادت رسید.»[٢٨] که همین روزنامهی به نقل از سخنگوی طالبان گزارش می‌دهد: «... استاد مزاری در جریان یک زد و خورد در داخل هواپیما به‌قتل رسیده است.»[٢۹] ولی روزنامهی مذکور، از قول شفق رییس دفتر حزب وحدت در تهران بیان می‌کند که: «جنازه دبیر کل حزب وحدت روز گذشته در غزنی جنوب افغانستان در اختیار شیعیان قرار گرفته.»[٣٠]
روزنامهی ایران اخبار متناقضی از سوی سخنگویان گروه طالبان راجع به شهادت شهید مزاری ارائه می‌دهد. از قول عبدالمنان نیازی سخنگوی طالبان در کویته پاکستان می‌نویسد: «...هلی کوپتر حامل مزاری در حال پرواز مورد هدف قرار گرفت و سرنگون شد.»[٣۱] در حالی که از زبان محمد معصوم سخنگوی طالبان در پیشاور می‌گوید که: «هلی کوپتر مذکور در قندهار رسیده است.»[٣٢]
روزنامه‌های خراسان و همشهری متفقاً گزارش می‌دهند که شهید مزاری در نزدیکی غزنی، به دست طالبان به شهادت رسیده است: «عبدالعلی مزاری رهبر حزب وحدت اسلامی ٢٢ اسفند ماه گذشته در نزدیکی غزنی توسط نیروهای طالبان به‌طرز فجیعی به شهادت رسید.»[٣٣] و «عبدالعلی مزاری... در راه انتقال به قندهار در نزدیکی غزنی به شهادت رسید.»[٣۴] اما آقای جعفریان خبرنگار ایرانی اظهار نظر کرده است که: «... استاد مزاری در همان چهار آسیاب به شهادت رسیده و جسد ایشان را همراه برخی از اسراء به قندهار منتقل می‌کرده اند که در هلیکوپتر درگیری می‌شود و سقوط رخ می‌دهد و سپس طالبان ماهرانه از این بهره می‌برند.»[٣۵]
رسالت می‌نویسد که: «...هنگام انتقال از چهار آسیاب به قندهار به شهادت رسید.»[٣٦] روزنامهی مذکور از قول وکیل احمد یکی از اعضای شورای عالی طالبان می‌گوید که: «در آسمان غزنی... درگیری در آسمان و هنگام سقوط هلیکوپتر ادامه یافت و در نتیجه با فرارسیدن افراد کمکی و ادامه تیراندازی رهبر حزب وحدت اسلامی به همراه ۹ تن از فرماندهان وی به اضافه ٧ تن از نیروهای طالبان کشته شدند.»
[٣٧]
روزنامهی جمهوری اسلامی از زبان رادیو آمریکا گزارش می‌دهد که: «شهید مزاری در جریان یک درگیری مسلحانه زمینی کشته شده است.»[٣٨] و از بی‌بی‌سی نقل می‌کند که: «شهید مزاری، داخل هلیکوپتر حامل وی در گیری صورت گرفته و کشته شده است.»[٣۹]
به‌هر حال، به‌گفته روزنامهی خراسان: «شهید مزاری توسط طالبان به‌طرز فجیعی به شهادت رسید.»[۴٠] و «حادثه تلخ شهادت حجةالاسلام مزاری در اسارت با دست و پای بسته...»[۴۱] به‌یقین «... بزرگ‌ترین ضربه به وجهه طالبان نزد شیعیان افغانستان و سایر کشورهای شیعه‌نشین و اقلیت‌های شیعه در منطقه بود.»[۴٢] که «... در حال اسارت بعد از تحمّل شکنجه‌های روحی و جسمی به‌دست گروه طالبان به‌شهادت رسید.» [۴٣] این‌قدر «... سبک‌سری دشمن که از طریق بازی با گوش اسیر و دست و پا بسته خود را شکنجه می‌کند.»[۴۴] در حالی که «... چهره مصمّم و قاطع و سازش‌ناپذیر و نگاه نافذ مزاری در لحظاتی که با دست و پای بسته در اختیار دشمن قرار دارد و می‌داند که به‌زودی به شهادت می‌رسد.»[۴۵]
روزنامهی جمهوری اسلامی می‌نویسد: «عکس‌هایی که هم زمان با شهادت مزاری در یک روزنامهی چاپ عربستان منتشر شد، عامل گروه طالبان را در حالی که دست و پای او را بسته در حال شکنجه دادن او هست در عکس نشان می‌دهد.»[۴٦] مؤید این خبر نقل روزنامهی اطلاعات است از زبان یک روزنامه‌‌نگار غربی که گفته: «... عبدالعلی مزاری رهبر شیعی وحدت اسلامی در حالی که در دست نیروهای طالبان اسیر بوده و دست و پاهایش را بسته بودند، در ستاد طالبان واقع در چهارآسیاب دیده و از وی عکس گرفته است.»[۴٧]
| ▲ | پیامد شهادت مزاری برای طالبان |
«... این رفتار غیرانسانی علاوه بر اینکه پرده از چهره کثیف گروه طالبان بر می‌دارد...»[۴٨] نیز «برگ سیاه دیگر در پرونده‌ی طالبان آلوده بودن چنگال آن‌ها به‌خون مجاهد و الامقام حجت‌الاسلام مزاری رهبر فقید حزب وحدت اسلامی است. این جرم بزرگ که در نهایت ناجوانمردی و قساوت انجام شده، چهره‌ی کریه گروه طالبان را نمایاند و هیچ راه بر توجیه عملکرد گروه طالبان باقی نگذاشت. حزب وحدت اسلامی هر چند با شهادت مزاری، متحمل ضربه‌ی بزرگی شد، لکن خون این شهید در درازمدت علاوه بر قدرت بخشیدن به این حزب، راه را برای خیانتی که گروه طالبان در سر داشت تحت پوشش دین به ملت مسلمان افغانستان بنماید، سد خواهد کرد»[۴۹] و در واقع «...به شهادت رساندن فجیع و مظلومانه حجت‌الاسلام مزاری رهبر حزب وحدت را در حقیقت باید اولین عملکرد این گروه دانست. عملکردی که به‌منزله اعلام موجودیت این گروه سفّاک در صحنه‌های سیاسی افغانستان محسوب می‌شود.»[۵٠] بر هیچ‌کسی پوشیده نیست که «به شهادت رساندن رهبر حزب وحدت اسلامی در حالی که در اسارت گروه طالبان بود، لکّه‌ای ننگ بزرگی بر پیشانی این گروه مدعی پای‌بندی به اسلام به‌قتل رساندن اسیر از مصادیق بارز جنایت جنگی است و گروه طالبان با این جنایت... صاحب پرونده سیاه است.»[۵۱]
«... عکس‌های که هم‌زمان با شهادت رساندن مزاری در یک روزنامهی چاپ عربستان منتشر شد، این چاپ عکس... وابستگی این گروه را نشان می‌دهد.»[۵٢] شهادت شهید مزاری انعکاس بین‌المللی پیدا کرد. به‌گونه که «... سازمان عفو بین‌الملل از گروه طالبان خواسته شده بود در مورد... قتل عبدالعلی مزاری رهبر سابق حزب وحدت اسلامی توضیح دهند.»[۵٣] هم‌چنین «صبغت‌الله مجددی نیز طی سخنانی در مراسم مذکور (مراسم سوگواری که بعد از ظهر جمعه در پیشاور برگزار شد) گفت: «طالبان با این عمل (به شهادت رساندن استاد مزاری) به اعتبار خود لطمه زدند.»[۵۴] و بی‌گمان، شهادت شهید مزاری توسط طالبان «بزرگ‌ترین ضربه به وجهه طالبان نزد شیعیان افغانستان و سایر کشورهای شیعه‌نشین و اقلیت‌های شیعه در منطقه بود.»[۵۵]
روزنامهی رسالت، شهادت شهید مزاری را «... در اسارت با دست‌وپای بسته و زد و بندهای پنهان و آشکار این گروه با احزاب دیگر اشاره کرد.»[۵٦] به‌قول روزنامهی خراسان : «دستگیری و به شهادت رساندن رهبری حزب وحدت اسلامی حجت‌الاسلام مزاری از دیگر اشتباهات استراتژیک طالبان به‌شمار می‌رود.»[۵٧] آقای امامی کاشانی امام جمعه تهران، به شهادت رساندن رهبر حزب وحدت اسلامی را اقدام ظالمانه خواند و گفت: «این اقدام دشمنان زنگ خطری برای همه مسلمانان جهان و وحدت شیعه و سنی محسوب می‌شود.»[۵٨]
«به‌دنبال به شهادت رسیدن حجت‌الاسلام مزاری دبیر کل و تنی چند از اعضای شورای مرکزی حزب وحدت اسلامی، تحولات سیاسی افغانستان وارد مرحله جدید گردید. از سوی دیگر، نقاب از چهره‌ی طالبان این گروه خلق‌السّاعۀ و نوظهور برداشت. اما آن‌چه که وضعیت طالبان را تا چندی پیش از پیچیدگی خاص بر خوردار ساخته بود، عدم افشای ماهیت سیاسی آنان و ابستگی واقعی آنان به جناح‌ها و گروه‌های خارجی و داخلی افغانستان بود. ولی با به شهادت رساندن حجةالاسلام مزاری، موضع ضدّ شیعی و برخورداری از حمایت‌های وهابیون سعودی و دلار‌های آمریکایی به‌وضوح آشکار گردید.» همین روزنامه (قدس) مورخه ۱٧ فروردین ۱٣٧۴ از شهادت استاد مزاری به‌عنوان عامل افشاکننده‌ی چهره‌ی طالبان یاد کرده است.
روزنامهی کاروکارگر از انتشار اطلاعیه که از سوی سخنگوی حزب اسلامی افغانستان در تهران به نشر رسیده است بیان می‌دارد که: «... حزب اسلامی در این اطلاعیه تأکید دارد، شهادت دبیر کل حزب وحدت اسلامی توطئه خائنانه و خطرناک برای گسستن شیرازه وحدت ملی افغانستان است.»[۵۹] و «حزب اسلامی می‌گوید شهادت آیۀ‌الله مزاری جز سیه‌رویی دشمنان اسلام و افغانستان، ثمره‌ای برای گروهک طالبان به‌عنوان ایادی استعمار در پی نخواهد داشت.»[٦٠]
روزنامهی قدس از قول آقای خیرخواه سفیر افغانستان در تهران می‌نویسد که: «همه می‌دانند که اسلام کشتن اسیر را منع کرده است. ولی طالبان، هنگام به اسارت گرفتن شهید مزاری، یکی از دستیاران ژنرال دوستم به‌نام «کامرزی» را نیز به اسارت گرفته بوده است. ولی با کمال تعجّب، طالبان دستار دوستم را با احترام آزاد می‌کند و مزاری را به شهادت می‌رساند.»[٦۱]
| ▲ | تشییع پیکر شهید مزاری |
روزنامهی جمهوری اسلامی می‌نویسد: «روزهای پایانی سال ۱٣٧٣ شاهد تحولات مهم در افغانستان بود. مهم‌ترین فراز این تحولات، شهادت مظلومانه حجةالسلام مزاری رهبر حزب وحدت است.»[٦٢] همین روزنامه در تاریخ ٢۵ اسفند ٧٣ گزارش می‌دهد که: «جنازه، در غزنی جنوب افغانستان در اختیار شیعیان قرار گرفته و به‌سمت مزارشریف تشییع می‌شود.»[٦٣] و «نماینده سازمان ملل پیشنهاد کرده است که برای انتقال جنازه حجةالاسلام مزاری رهبر حزب وحدت هواپیما در اختیار آنان قرار می‌دهد، این پیشنهاد از ناحیه تشییع‌کنندگان رد شده است.»[٦۴]
روزنامهی جمهوری اسلامی راجع به تشییع پیکر قائد شهید «مزاری» می‌گوید: «جنازه‌ی حجةالاسلام مزاری دبیر کل حزب وحدت اسلامی را شیعیان افغانستان تصمیم دارند پیاده تا مزارشریف در شمال آن‌کشور تشییع کند.»[٦۵] بنابه گزارش روزنامهی مذکور: «ژنرال دوستم رهبر جنبش ملّی اسلامی شمال افغانستان گفت: تشییع‌کنندگان پانزده روز پیاده‌روی در پیش‌رو دارد.»[٦٦]
روزنامهی همشهری مورخه ٢۵ اسفند ٧٣ چنین گزارش می‌دهد که: «... جنازه دبیر کل حزب وحدت اسلامی روز سه‌شنبه در غزنی جنوب افغانستان در اختیار شیعیان قرار گرفته در میان انبوه جمعیت هزاره به‌سمت مزار شریف حرکت داده شده است.»[٦٧] و بالاخره جمهوری اسلامی در تاریخ ٣٠ اسفند ٧٣[٦٨ می‌گوید: «پیکر شهید مزاری از غزنی تا مزار شریف بر دوش مردم تشییع شد و پس از ۱۵ روز مسافت در مراسم با شکوهی در مزارشریف به خاک سپرده شد.»[٦۹]]
روزنامهی کار و کارگر نیز از تشییع جنازه شهید مزاری گزارش می‌دهد: «جنازه حجۀ الاسلام مزاری دبیر کل حزب وحدت اسلامی افغانستان را تصمیم دارند پیاده تا مزار شریف در شمال آن کشور تشییع نمایند.»[٧٠] و همین روزنامه چنین می‌نویسد که جنازه شهید مزاری «... در میان انبوه جمعیت هزاره به‌سمت مزار شریف حرکت داده شده است.»[٧۱]
| ▲ | عاملین فاجعه |
در مورد این که عاملین شهادت شهید مزاری چه کسانی‌اند؟ روزنامهی کیهان مورخ ٢۵ اسفند ٧٣ تحت عنوان «شهادت مزاری و تحولات افغانستان» مطالبی به چاپ رسانده است. در بخشی از این مطلب متذکر شده است که: «...اتحاد شوم جمعیت و نظار و اتحاد و طالبان... ستون اصلی فرماندهی حزب وحدت اسلامی را خم کرد.»[٧٢]
در همین راستا، جمهوری اسلامی چنین سخن می‌گوید: «... اتحاد سیاف و گروه فاسد طالبان و اغفال‌شدگانی با تحریک عوامل دولتی از حزب وحدت اسلامی جدا شده و حیثیت دینی و ملی خود را فدای قدرت‌طلبی خویش کرده‌اند. تاکنون ضربات موثری بر پیکر حزب وحدت وارد آورده حجةالاسلام مزاری در اثر همین تظلمات و فشارها بود که سرانجام جان خود را در راه دفاع از حقوق و آرمان شیعیان تحت ستم در زمان گذشه از دست داد.»[٧٣]
| ▲ | سخن آخر |
«... فعالیت‌های مزاری در طول جهاد مردم افغانستان ماندنی است.او یک عالم بزرگ مذهبی بود.»[٧۴] و روزنامهی خراسان به بخشی از بیانیه وزارت امور خارجه ایران راجع به شهادت شهید مزاری اشاره می‌کند: «... این مجاهد مسلمان در دوران طولانی سلطه کمونیزم بر افغانستان با حضور خستگی‌ناپذیر و مداوم در صحنه‌ی جهاد هم دوش مردم و مجاهدان فی‌سبیل‌الله برای آزادی کشورش به مبارزه پرداخت.»[٧۵] روزنامهی کاروکارگر با تیتر درشت به قسمتی از اطلاعیه مجمع جهانی اهلبیت اشاره می‌کند: «شهادت مزاری در راستای طرح تفرقه‌انگیز استکبار جهانی صورت گرفت.»[٧٦] و همین روزنامهی به نقل از مجمع جهانی اهلبیت «شهادت حجةالاسلام و المسلمین مزاری در افغانستان و دکتر محمدعلی نقوی در پاکستان را حرکتی از سوی عوامل آمریکا علیه وحدت مسلمانان دانست.»[٧٧]
روزنامهی مذکور به نقل از اطلاعیه دفتر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم می‌گوید که شهادت شهید مزاری «ثلمه‌ای است بر پیکر ملّت مجاهد آن کشور و مرتکبین این جنایت باید پاسخ‌گوی خون شهیدان باشند.»[٧٨]
روزنامهی کیهان مورخه ٢٣ اسفند ٧٣ مطالبی تحت عنوان «در سوگ شهید وحدت افغانستان» از مجید عرب سعیدی چاپ کرده است: «مکان: جنوب غربی شهر کابل، منطقه حزب وحدت اسلامی . زمان: شنبه ٢۱ شهریور ۱٣٧۱ حجةالاسلام و المسلین مزاری رهبر حزب اسلامی افغانستان - که در میان گروه‌های جهادی به استاد مزاری شهرت دارد - با چهره‌ی آرام و مطمئن در مقابل‌مان نشسته است. سیمای روحانی و لبخند همیشگی‌اش باعث می‌شود برای دقایقی که در حضور او هستیم، فراموش کنیم که در محاصره گلوله‌های توپ و خمپاره قرار داریم. در تمام طول صحبت‌های ما، علی‌رغم آن‌که منطقه حزب وحدت به تازگی مورد حمله موشکی جناح‌های مخالف قرار گرفته و شمار زیادی شهید و مجروح به‌جای گذاشته است، او کمتر از این موضوع سخن می‌گوید... امروز که خبر شهادت مظلومانه او را به‌وسیله دار و دسته مشکوک می‌شنوم، این جمله او در مصاحبه که با ایشان داشتیم، یک بار دیگر در ذهنم نقش می‌بندد که گفت: تأمین حقوق کلیه گروه‌های جهادی و مشارکت دادن آنان در تصمیم‌گیری‌ها بر اساس میزان جمعیت گروه‌ها و قطع ایادی بیگانگان در امور داخلی افغانستان راه حل برای خاتمه بحران این کشور است... شهید مزاری خود در راه به ثمر رساندن چنین راه حلی به شهادت رسید و به‌عنوان یک رهبر جهادی و یک روحانی با اخلاص افغان جان خود را در راه آرمان‌های پاک ملت مسلمان افغانستان گذاشت. یادش گرامی‌باد.»[٧۹]
همین روزنامه، مطلب دیگری تحت عنوان «شهادت مزاری و تحولات افغانستان» از آقای محمود ملک‌زاده به چاپ رسانده است که برای سخن پایانی حضور خوانندگان گرامی تقدیم می‌داریم. «خبر شهادت استاد شهید عبدالعلی مزاری را دو شب پیش از رادیو فرانسه برای اول بار شنیدم و به ناگاه از این همه توحش و بربریت که در صحنه افغانستان توسط نیروهای ارتش سرخ تا لحظه شهادت، زبانزد دوست و دشمن بود. او که... پس از حاکمیت کمونیست‌ها برای نجات جان مردم مسلمان افغانستان همه توان خود را گزارده بود... او یک ستاره درخشانی بود که در پرتو انوار حرارت بخش انقلاب اسلامی بر آن بوده همه قیود مردم رنجیده فارسی‌زبان شیعه افغانستان را درهم شکند و به‌راستی تا او بود کسی جرأت تعرّض به غرب کابل، دژ مستحکم مردمان صبور و آرام شیعه را نداشت و تا او بود علی‌رغم ده‌ها و ده‌ها حمله تمام عیار زمینی، هوایی وموشکی با رشادت تمام از مقر فرماندهی خود در دانشکده علوم اجتماعی، برادران مبارز حزب وحدت را منظم می‌نمود.
یک‌بار که گروه‌های معارض تا قلب غرب کابل پیش آمده بودند و او از هر جهت مردم را تحت فشار تانک‌ها و بمباران هواپیما‌ها و موشک باران دیده بود و لاجرم برخی عقب نشسته بودند، دلاورانه در پشت بی‌سیم گفته بود که: «غیرتمندان! غیرت‌تان کجاست؟ دشمن همه‌جا را غارت می‌کند.» و مجدداً سیل برادران حزب وحدت دور او رسیده بودند و گروه‌ها را عقب‌زده بودند.
اکنون که او نیست، انگار که در غرب کابل هیچ‌کس نیست. به‌راحتی تصرف کردند و خانه‌های مردم را خراب و غارت و تجاوز به ناموس شیعه را شروع کردند...»[٨٠]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ علی پیام، شهادت استاد مزاری در مطبوعات و رسانه‌ها، سایت اینترنتی مؤسسه فرهنگی بشارت
