|
دستگاه تولیدمثل
فهرست مندرجات
◉ دستگاه تولیدمثل زنان
◉ دستگاه تولیدمثل مردان
◉ فرآیند تولیدمثل و روند رشد
◉ يادداشتها
◉ پيوستها
◉ پینوشتها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمهها
◉ پيوند به بيرون
کالبدشناسی دستگاههای بدن
دستگاه تولیدمثل یا دستگاه تناسلی (به انگلیسی: Reproductive system)، یکی از دستگاههای بدن جانوران است که برای آمیزش جنسی و تولید مثل بهکار میرود. همگی موجودات زنده توانایی تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. تولید مثل یا زادآوری فرایندی زیستشناختی است که در آن موجودات زندهی تازه و منفردی بهوجود میآیند. زادآوری از خصوصیّتهای بنیادین تمام انواع حیات است؛ هر ارگانیسمی که وجود دارد نتیجهی یک زادآوری است. روشهای شناختهشدهی زادآوری، در دو گروهی عمدهی طبقهبندی میشوند: تولیدمثل جنسی (Sexual reproduction) و تولیدمثل غیرجنسی (Asexual reproduction).
در انسان زادآوری بهصورت تولیدمثل جنسی انجام میشود و دستگاه تولیدمثل یا دستگاه تناسلی در انسان شامل دستگاه تولیدمثل در زنان و دستگاه تولیدمثل در مردان است.
▲ | دستگاه تولیدمثل زنان |
دستگاه تولید مثل در زنان (Female reproductive system)، که کار تولیدمثل، آمیزش جنسی و دفع ادرار را انجام میدهد، از دو بخش بیرونی و درونی تشکیل شده است. هر یک از این بخشها، اندامهای مختلفی را شامل میشوند و هر یک از این اندامها ساختار و فیزیولوژی خاص خود را دارند.
اندامهای داخلی آن (Female internal genitalia)، تخمدانها (Ovaries)، لولههای حمل تخمک (Fallopian tube)، رحم (Uterus) و مهبل (Vagina) را در بر میگیرد و در یک سوم پایینی شکم قرار دارند. این اندامها، در مجموع، اندامهای تولیدمثل زنانه هستند. کار این بخش، تولید تخمک (Produces Eggs)، فراهمسازی امکان لقاح (Facilitates Fertilization) و حمایت از رشد رویان (Supports the Developing Embryo).
بخش خارجی دستگاه تناسلی زنان (Female external genitalia) فرج یا کُس (Vulva) نام دارد و شامل کلیتوریس (Clitoris)، لبهای داخلی و لبهای خارجی (Labia minora و Labia majora) و مدخل مهبل (واژن) و میزراه (Urethra) است. این بخش، کار دفع ادرار و لذت جنسی را بر عهده دارد.
The female reproductive system includes external and internal genitalia. The vulva and its structures form the external genitalia. The internal genitalia include a three-part system of ducts: the uterine tubes, the uterus, and the vagina. This system of ducts connects to the ovaries, the primary reproductive organs. The ovaries produce egg cells and release them for fertilization. Fertilized eggs develop inside the uterus.
◼ تولید تخمک (Generating Eggs) و تخمکگذاری (Ovulation): اندامهای بخش درونی دستگاه تولیدمثل در زنان، شامل یک سیستم سهکاناله (A three-part system of ducts) میباشد، که لولههای رحم (Uterine tubes یا Fallopian tubes)، رحم (Uterus) و مهبل (Vagina) را در بر دارد. این سیستم، از طریق لولههای فالوپ به تخمدانها (Ovaries) متصل است. تخمدانها، اندامهای اولیهی تولیدمثل (Primary reproductive organs) هستند و کار آنها تولید تخمکها (Egg cells) و رهاساختن آنها برای بارورسازی (Fertilization) میباشد. تخمدانها دارای هزاران تخمک نابالغ است، که بهطور معمول در هر ماه تنها یک تخمک، بالغ و رها میشود. تخمکهای بالغ در داخل رحم رشد میکنند (Fertilized eggs develop inside the uterus).
تخمکگذاری (Ovulation) به آزادشدن تخمک بالغ و در دسترس قرار گرفتن آن برای بارورسازی یا لقاح (Fertilisation) گفته میشود. این فرایند، که از زمان بلوغ آغاز میشود و با دورهی یائسگی به پایان میرسد، بخشی از چرخهی قاعدگی ماهانهی یک زن سالم است و معمولاً در میانههای این چرخه، عادت ماهانه رخ میدهد.
The ovaries are two almond-shaped structures that sit on either side of the uterus, connected to the uterine tubes. They produce oocytes (egg cells), as well as estrogen, progesterone, and other hormones. Egg cell production, or oogenesis, begins with the primordial follicles. As girls reach puberty, each ovary contains thousands of these follicles, and each follicle contains a primary oocyte. When follicles mature, some primary oocytes become secondary oocytes. By the time of ovulation there is only one mature follicle remaining. The rest of the follicles deteriorate. During ovulation (about once a month), the dominant follicle bursts and releases its secondary oocyte. The oocyte travels into the uterine tube, where it can be fertilized.
در طی آمیزش جنسی، بهمحض اتصال یک اسپرم به تخمک، در واقع، تخمک بارور شده و زن آبستن میشود. به فرایند کلی ایجاد یک فرد جدید از راه بارورسازی، تولیدمثل یا زادآوری (Reproduction) گفته میشود.
◼ تخمدانها (Ovaries): تخمدانها دو غدهی بادامشکل (Two almond-shaped structures) هستند که حدود چهار سانتیمتر بلندی و دوونیم سانتیمتر پهنا دارند و در دو طرف رحم قرار گرفتهاند و از طریق لولههای رحم یا لولههای فالوپ به رحم متصل میباشند. آنها، اووسیتها (Oocytes) یا همان سلولهای تخمک (Egg cells) را تولید میکنند و همچنین، هورمونهای جنسی زنانه یعنی استروژن (Estrogen)، پروژسترون (Progesterone) و هورمونهای دیگر را میسازند که چرخه قاعدگی را تنظیم میکنند.
تولید تخمک (Egg cell production) یا تخمکزایی (Oogenesis)، همراه با فرایند رشد فولیکول تخمدان (Folliculogenesis یا Primordial Follicles) آغاز میشود. زمانیکه دخترها به سن بلوغ میرسند، هر تخمدان آنها شامل هزاران فولیکول (Follicle) است و در هر فولیکول، یک تخمک اولیه (Primary oocyte) وجود دارد، که توسط سلولهای بافت تخمدانی احاطه شده است. وقتی فولیکولها بالغ میشوند، برخی از تخمکهای اولیه (Primary oocytes) به تخمکهای ثانویه (Secondary oocytes) تبدیل میگردند. در هر سیکل قاعدگی، این فولیکولها برای غالب شدن، باهم رقابت میکنند. در نتیجه، در زمان تخمکگذاری تحت تاثیر چندین هورمون، رشد همه این فولیکولها بهجز یکی از آنها متوقف میشود، در حالیکه فولیکول غالب شروع به رشد و بالغشدن میکند و در نهایت، در طی فرایند تخمکگذاری (حدود یکبار در ماه)، فولیکول غالب پاره میشود و اووسیت ثانویه خود را آزاد میسازد (تخمکگذاری رخ میدهد). تخمک رهاشده در درون لولهی رحمی حرکت میکند، جاییکه میتواند بارور شود.
◼ لولههای رحم (Uterine Tubes): لولههای رحم که لولههای فالوپ (Fallopian tube یا Oviducts) نیز گفته میشوند، دو لولهی ساده و انعطافپذیر هستند، با درازای تقریبی ۷ تا ۱۲ سانتیمتر که قطر داخلی آنها کمتر از یک سانتیمتر است و قطر پایانهای آن در انتهای بالایی حفرهی رحم به کمتر از یک میلیمتر کاهش مییابد. این لولهها در دو طرف انتهای فوقانی رحم قرار دارند و آنها از همانجا آغاز شده و تا تخمدانها ادامه مییابند. انتهای این لولهها از طرف تخمدانها باز است.
The uterine tubes (also called Fallopian tubes or oviducts) connect the ovaries to the uterus. The walls of each tube have an external serous layer, a middle muscular layer, and an internal mucous layer that is continuous with the inner lining of the uterus. Each uterine tube can be divided into three parts: The infundibulum is open to the abdomen. A constricted section called the isthmus connects with the uterus. Finally, an intermediate, dilated portion, the ampulla, curves over the ovary. Egg fertilization usually occurs in the ampulla. The eggs then travel through the isthmus into the uterus.
دیوارهای هر لوله، دارای یک لایهی سروزی بیرونی (External serous layer)، یک لایهی عضلانی میانی (Middle muscular layer) و یک لایهی مخاطی (Internal mucous layer) میباشد که با پوشش درونی رحم پیوسته است. همچنین هر لولهی رحم به سه بخش تقسیم میشود: ﺍﻳﻨﻔﺎﻧﺪﻳﺒﻮﻟﻮﻡ (Infundibulum)، که انتهای آن در ناحيه شيپوری (Fimbria) بهسوی تخمدان باز است و وظيفهی گرفتن تخمک از تخمدان را دارد. بخش میانی، آمپول (Ampulla) نامیده میشود که بخش گستردهای است که دیوارهای نازک و حفرهی وسیع دارد و بهصورت منحنی بر روی تخمدان قرار گرفته است. لقاح تخمک با اسپرم معمولاً در آمپول رخ میدهد و سپس تخمک بارورشده از طریق بخش سوم، که بخش باریک و مدور تنگه (Isthmus) است و به رحم متصل میباشد، وارد رحم میشود.
◼ رحم یا زِهدان (Uterus): اندامی بهشکل گلابی وارونه است، که در خط وسط در حفرهای لگنی (Pelvic cavity)، بین مثانه (Urinary bladder) و راستروده (Rectum) قرار دارد و دارای یک تنه و گردن رحم ( Cervix) است. در واقع گردن رحم، دهانهی سفت و محکم رحم است که مهبل (Vagina) در سمت داخل بدن به آن متصل میگردد و قسمت انتهای پایینی رحم توسط آن بسته میشود. با این حال، رحم یک اندام توخالی، با دیوارهای ضخیم عضلانی است. انقباض همین دیوارههای عضلانی است که در هنگام زایمان بسیار شدید میشود و باعث درد زایمان و نیز خروج نوزاد میگردد. وقتیکه زنی حامله نیست رحم تنها حدود ۷،۵ سانتیمتر طول و ۴،۵ سانتیمتر عرض و ۳ سانتیمتر ضخامت دارد و وزن آن در حدود ۳۵ گرم میباشد؛ اما پس از بارداری ابعاد و وزن رحم افزایش مییابد.
The uterus is a pear-shaped organ located in the pelvic cavity between the bladder and the rectum. It is a hollow organ with thick, muscular walls. The uterine tubes lead from the ovaries into the upper part of the uterus (one tube on each side). The lower part of the uterus constricts into a segment called the cervix, which leads to the vagina. During menstruation, the inner lining of the uterus is shed. When a woman becomes pregnant, however, the fertilized egg embeds itself in the uterine wall and menstruation is prevented. The uterus expands dramatically as the egg develops into an embryo and then a growing fetus.
رحم، بستری برای شنای اسپرم و رسیدن به تخمک است و وقتی لقاح از ترکیب تخمک و اسپرم در لولهی رحم حاصل میشود، نتیجه این ترکیب تولید یک زیگوت است که پس از آن، حرکت خود را برای برگشت به رحم ادامه میدهد و در طول زمانی نزدیک به ۹ روز در دیوارهی رحم کِشت میشود، که سپس برای یک دورهی ۹ ماهه در آنجا میماند. در انسانها یاختهی تخم (Zygote) در حال رشد، از لحظهی لِقاح تا پایان هفتهی هشتم، رویان (Embryo) نام دارد و پس از آن، در رحم به جنین (Fetus) تبدیل میشود.
◼ مهبل (Vagina): مهبل یا واژن، اندام آمیزش جنسی در زنان است، که یک لولهی لیفی-عضلانی قابل اتساع است. این مجرا، بهطول میانگین ۹،۶ سانتیمتر در بخش درونی دستگاه تناسلی زنان، از میاندوراه یا پرینه (Perineum) از خلال کف لگن تا حفره لگن کشیده میشود. انتهای داخلی این کانال بزرگ میشود تا یک ناحیهی موسوم به تاق مهبل (Vaginal vault) را بسازد.
واژن از قسمت انتهای رحم که دهانهی رحم یا سرویکس (Cervix) نامیده میشود تا دهلیز یا وستيبول فرج (Vulval vestibule)، که مدخل واژن در آن قرار دارد، گسترش مییابد.
The vagina extends down from the cervix, the lower part of the uterus, to the vestibule, which is part of the vulva and the external genitalia. It sits behind the bladder and in front of the rectum. An inner mucous membrane lines the smooth muscle walls of the vagina. This lining, like the inner layer of the uterine tubes, is continuous with the mucous lining of the uterus. The vagina has three core functions: it carries menstrual flow outside the body, it receives the male penis during sexual intercourse, and it serves as a birth canal during labor.
مهبل در پشت مثانه (Urinary bladder) و در جلوی راستروده (Rectum) قرار دارد. به عبارت دیگر، دیوارهی جلوی (قدامی) مهبل با قاعدهی مثانه و یا پیشابراه مجاورت دارد و در عقب عمدتاً با رکتوم مجاور است. عضلات واژن با یک غشای مخاطی (Mucous membrane) پوشیده شده که آن را محافظت کرده و مرطوب نگه میدارد. واژن سه عملکرد اصلی دارد: نخست، گذرگاهی برای خروج خون عادت ماهانه از بدن فراهم میآورد؛ دوم، هنگام رابطه جنسی (Sexual intercourse) کاربرد دارد و محلی برای ورود آلت تناسلی مرد است؛ و سه دیگر، کانال زایمان است.
◼ فرج (Vulva): فرج، به بخش بیرونی دستگاه تناسلی زنان (External Female Genitalia) گفته میشود، که ساختار اصلی آن شامل: تپهی ونوس (Mons pubis)، که بهسمت پایین، به دو لبه بزرگ تقسیم میشود؛ لبهای بزرگ (Labia majora)، به دو غشای پوستی بیرونی فرج زنان گفته میشود و از تپهی ونوس تا میاندوراه امتداد دارند؛ لبهای کوچک (Labia minora)، به لبهی درونی فرج گفته میشود و این عضو، از نظر شکل، اندازه و رنگ بسیار متنوع و از شخصی به شخصی دیگر متفاوتند؛ چوچوله یا خروسه (Clitoris)، که نزدیک اتصال لبهای کوچک بههم، در بالای خروجی میزراه و ورودی مهبل قرار دارد و حساسترین قسمت جنسی فرج است؛ غدد بارتولین (Bartholin's glands یا Greater vestibular glands)، که دو غده هستند که هر کدام به اندازه یک نخوداند و در نزدیکی منفذ واژن واقع شدهاند و موکوسی را به درون دهلیز میریزد و سطح آن را لغزنده میکند تا مقاربت آسان شود؛ و دهلیز واژن (Vestibule of the vagina یا Vulval vestibule) است. دهلیز فرج (Vestibule) دارای دو سوراخ یا مجرا (Opening) است: سوراخ کوچکتر پیشابراه یا میزراه (Urethra orifice)، که بهعنوان بخشی از دستگاه ادراری (Urinary system)، مجرای دفع ادرار از مثانه است و سوارخ بزرگتر مهبل (Vaginal orifice یا Vaginal opening)، مدخل ورودی واژن است.
The structures of the vulva facilitate sexual intercourse and provide the entrance to and outlet for the internal genitalia. They include the labia minora and labia majora, the mons pubis, the clitoris, the greater vestibular glands, and the vestibule of the vagina. The vestibule includes two openings: the smaller urethral orifice allows urine to exit (as part of the urinary system). The larger vaginal orifice is the entrance to the vagina.
فرج در آمیزش جنسی و برانگیختگی جنسی و دفع ادرار کارکرد دارد. در هنگام فعالیت جنسی، در صورت تحریک اعصابی که در ورودی مهبل و اطراف کلیتوریس متمرکز هستند، لذت جنسی زنانه بهوجود میآید. در طی برانگیختگی جنسی، بهویژه با تحریک کلیتوریس، ماده خودروانکاری ترشح شده از سلولهای دیوارههای مهبل، از اصطکاک ایجادشده در اثر فعالیتهای گوناگون جنسی میکاهد.
▲ | دستگاه تولیدمثل مردان |
دستگاه تولید مثل مردان (Male reproductive system)، که کار بنیادی آن تولیدمثل، آمیزش جنسی و دفع ادرار است. این دستگاه از آلت مردی یا کیر (Penis)، خایه (Testis) و کیسهی خایه (Scrotum) که بیضهها در آن آویزان هستند، تشکیل شده است.
The testes are the primary reproductive organs and generate sperm cells through a process called spermatogenesis. The glands of the male reproductive system produce sperm and seminal fluid. The prostate gland, the seminal vesicles, and the bulbourethral glands contribute seminal fluid to semen, which carries and protects the sperm. During sexual intercourse, semen moves through a series of ducts to deliver the semen directly into the female reproductive system.
◼ تولید و رشد اسپرم (Producing and Delivering Sperm): بیضهها اندامهای اولیهی تولیدمثل هستند و یاختههای اسپرم (sperm cells) را از طریق فرایندی بهنام اسپرماتوژنز (Spermatogenesis) تولید میکنند. تولید اسپرم (Sperm) و مایع منی (Seminal fluid) کار غدد دستگاه تولیدمثل مردان است.
هنگام تشکیل رویان، سلولهای زایای بدوی (primordial germ cell) به درون بیضهها مهاجرت میکنند و سلولهای زایای نابالغی بهنام اسپرماتوگونی (spermatogonia) را میسازند. سطوح داخلی لولههای منیساز (seminiferous tubule) پوشیده از اسپرماتوگونیها هستند که در ۲ تا ۳ لایه قرار گرفتهاند. آنها از زمان بلوغ پیوسته تکثیر میتوزی میشوند تا تعدادشان کم نشود و بخشی از آنها طی مراحل مشخص تکاملی تمایز مییابد و اسپرم را میسازد.
اسپرمزایی یا اسپرماتوژنز، روندی است که طی آن اسپرماتوگونی (Spermatogonium) به اسپرماتوزوآی بالغ (اسپرم) تبدیل میشود. انجام صحیح این روند برای باروری مردان بسیار ضروری است.
ترشحات غدهی پروستات (Prostate gland)، کیسههای منی (Seminal vesicles)، و غدد پیازی-میزراهی (Bulbourethral glands) که در مجموع مایع منی (Seminal fluid) را تشکیل میدهند، در انتقال اسپرم و محافظت از آن شرکت دارد و مجموع اسپرم و ترشحات یادشده، بهنام «منی» یا «گُشناب» (Semen) نامیده میشود. در طول فرایند انزال، پس از آمیزش جنسی، سلولهای جنسی مردانه از مجراهای انزال میگذرند و با مایع منی مخلوط میشوند تا منی را بسازند و در نهایت منی از آلت مرد خارج شده و در مهبل زن میریزد. بدین صورت انتقال اسپرم بهسوی تخمک انجام میگیرد.
◼ بیضهها یا خایهها (Testicles یا Testes): غدد جنسی مرد هستند، که در زیر آلت مردی (Penis) درون کیسه بیضه (Scrotum) قرار گرفتهاند. بیضهها، ۴ تا ۵ سانتیمتر طول و ۲،۵ سانتیمتر قطر دارند و توسط دولایهی غشایی: لایهی آلبوژینه (Tunica albuginea) و غشای مهبلی (Tunica vaginalis) پوشش یافتهاند و کار آنها ساخت و تولید اسپرم (گامت نر = Male sex cell یا Male gamete) و ترشح هورمونهای جنسی درونریز دیهیدروتستوسترون (Dihydrotestosterone)، آندروستندیون (Androstenedion) و بهویژه تستوسترون (Testosterone) است؛ که به مجموع آنها آندروژن (Androgen) میگویند. تولید دایمی اسپرم در درون لوبولهای متعدد اتفاق میافتد. نخست، یاختههای بنیادی (Stem Cells) در لولههای منیساز یا در واقع لولههای اسپرمساز (Seminiferous tubule) تولید میشوند. این یاختهها، تکدسته (Haploid) هستند، که بهنام اسپرماتوگونی (Spermatogonia) خوانده میشوند، یک سلول زایای تمایز نیافته است که در لوله اسپرمساز ایجاد و در فرایند تولید اسپرماتوزوآ (Spermatozoa)، ابتدا، به دو اسپرماتوسیت اولیه (Spermatocytes) تقسیم شده و در تقسیم بعدی به اسپرماتید (Spermatid) تبدیل میشود. این فرایند را اسپرماتوژنز (Spermatogenesis) میگویند. سپس، اسپرماتید از بیضهها به اپیدیدیم (Epididymis) انتقال مییابد و در آنجا به اسپرم بالغ بدل میشود. بدینطریق، هر روز بیضهها میلیونها اسپرم تولید میکنند.
The testes (or testicles) are the male gonads and sit below the penis within a sac called the scrotum. They are 4-5 cm long, 2.5 cm in diameter, and covered with two membranous layers, the tunica albuginea and the tunica vaginalis. The testes generate sperm, the male sex cells, as well as testosterone and other sex hormones. The production of sperm is constant and occurs within numerous lobules in each testis. First, structures called seminiferous tubules generate stem cells. These cells, the spermatogonia, divide into spermatocytes, and then divide further to become spermatids. The process is called spermatogenesis. Spermatids move from the testis to the epididymis and mature into sperm.
◼ مسیر اسپرم (Pathway of Sperm): اپیدیدیم، مجرای دفران، (Vas deferens)، کانالهای انزالی (Ejaculatory ducts) و مجرای ادراری (Urethra) چهار بخش سامانهی ترابری یا سیستم حملونقل (Transportation system) اسپرم است. اپیدیدیم لولهای باریک و پر پیچ و خمی است که در پشت بیضهها قرار دارد و محل بلوغ و ذخیره اسپرم میباشد. در هنگام آمیزش جنسی و انزال، اسپرم وارد مجرای دفران میشود و در این زمان، عضلات صاف در دیوارههای مجرای دفران منقبض میشوند، در نتیجه پرتاب اسپرم به جلو اتفاق میافتد. بنابراین، اسپرم از مجرای دفران به مجرای خروجی مثانه میرود که از راه کیسه منی، غدهی پروستات و غدد پیازی-میزاهی میگذرد، که حجم زباد مایع منی را جمعآوری و همراه با اسپرم منتقل و خارج میکنند.
The epididymis, vas deferens, ejaculatory ducts, and urethra form a four-part transportation system. The epididymis sits directly on top of each testis. Sperm from the testis mature as they move through the coiled duct of the epididymis. During sexual intercourse and ejaculation, they are expelled into the vas deferens. The vas deferens pushes the sperm up over the bladder and down toward the prostate gland. There, the vas deferens joins the ends of the seminal vesicles (accessory reproductive glands) to form the ejaculatory ducts. The ejaculatory ducts receive seminal fluid from the vesicles, pass through the prostate, and move semen into the urethra. The male urethra extends from the bladder, through the prostate, to the external orifice at the end of the penis. It receives additional seminal fluids from the prostate before it expels semen out of the body.
◼ غدد ضمایم دستگاه تناسلی (Accessory Reproductive Glands یا Male accessory gland) (MAG): این ضمایم شامل کیسه منی (Seminal vesicle)، غدهی پروستات (Prostate gland)، و غدد پیازی-میزراهی (Bulbourethral glands) هستند که مایع منی (Seminal Fluid) را به منی (Semen) میافزایند. یاختههای اسپرم، به مایع منی نیاز دارند تا آنها را به حرکت درآورده و زنده نگهدارد. بنابراین، این مایع در آمیزش جنسی کار حمل و تغذیه اسپرم را بهعهده دارد.
Sperm cells depend on seminal fluid to keep them moving and alive. This fluid is produced during ejaculation by accessory glands: the seminal vesicles, the prostate, and the bulbourethral glands. The seminal vesicles, two saclike structures, sit close behind the bladder and extend toward the bladder. There they each join one of the vas deferens to form the ejaculatory ducts. The vesicles secrete a whitish-brown fluid containing sugars, prostaglandins, and other substances that makes up two-thirds of the semen volume. The prostate, located under the bladder and above the start of the penis, contains the ejaculatory ducts and the prostatic urethra. As semen enters the urethra, the prostate secretes enzymes that help activate the sperm. The bulbourethral glands (or Cowper’s glands) are pea-sized, with single ducts that connect to the urethra where it emerges from the prostate. These glands add mucus that helps with sperm motility.
مایع منی، در هنگام انزال، توسط غدد ضمایم دستگاه جنسی تولید یا ترشح میگردد. در این میان، مایع مترشحه از کیسههای منی ۶۰ درصد (یا دوسوم) مایع منی را تشکیل میدهد. کیسههای منی، دو غده توبولار ساده (A pair of simple tubular glands) یا بهعبارت دیگر، دو ساختار کیسهمانند (Two saclike structures) هستند که در قسمت تحتانی خلفی (در بخش پایینی-عقبی) مثانه قرار دارند و به سمت مثانه گسترش یافتهاند. هر یک از این دو کیسه به مجرای دفران (Vas deferen) متصل است که باهم کانالهای انزال (ejaculatory ducts) را تشکیل میدهند. مایعی که از این کیسهها ترشح میشود، مایع سفید قهوهای رنگ است که حاوی پروتئین (Protein)، آنزیم (Enzyme)، قند (Sugar)، مخاط یا موکوس (Mucus)، ویتامین ث (Vitamin C)، گروهی فلاوین (Flavin group) و پروستاگلاندینها (Prostaglandins) میباشد. پروستات غدهی كوچكی است كه پائینتر از مثانه و در زیر آن (در محل خروج ادرار از آن) و بالاتر از آلت مردی و در جلوی راستروده قرار گرفته و قسمت ابتدایی پیشابراه را احاطه كرده است. این غده شامل کانالهای انزال و پیشابراه پروستاتی (Prostatic urethra) میباشد. زمانی که منی وارد پیشابراه میشود، پروستات آنزیمهای ترشح میکند که در فعالکردن اسپرم (Activate the sperm) مؤثر هستند. غدد پیازی-میزراهی (Bulbourethral glands یا Cowper's glands)، تقریباً به اندازه یک نخود هستند، که با یک کانال به پیشابراه، در جایی که پیشابراه از پروستات پدیدار شده است، متصل میباشند. این غدد مخاطی را به منی اضافه میکنند که در تحرک اسپرم (Sperm motility) کمک مینماید.
◼ آلت مردی یا کیر (Penis): اندامی جنسی در بخش خارجی دستگاه تناسلی مردان است که برای آمیزش جنسی و ادرار کردن به کار میرود. این اندام در جلو بدن و در قسمت قوس عانه (Pubic arch) به سمت بیرون آویزان است.
The penis is part of the male external genitalia, suspended from the body at the front and sides of the pubic arch. Internally, the penis consists of three connected columns of tissue. The paired corpora cavernosa extend together from the root of the penis through the body. The corpus spongiosum runs along the underside of the cavernosa. It contains the spongy urethra and expands past the body of the penis to form the glans penis (the tip). The tissue of the corpora cavernosa and the corpus spongiosum is spongelike in structure. During arousal and intercourse, the spaces in the tissue fill with blood. The penis stiffens. Now it can penetrate the vagina to deliver semen directly into the female reproductive system.
آلت نری که بدان قضیب نیز میگویند، به سه بخش اصلی تشکیلدهنده تقسیم میشود: ریشه یا پایه (Root of the penis یا Radix) که درون بدن و بخش رو به جلوی لگن خاصره قرار دارد و به استخوانهای لگن خاصره متصل است؛ این بخش مشتمل است از پیازچه کیر (Bulb of penis) در وسط و ساق کیر (Crus of penis) در دو طرف پیازچه. بدنه (body of the penis یا Corpus) بخشی از اندام که از ریشه آغاز میشود و به بیرون گسترش مییابد؛ و بافت پوششی کیر (Epithelium of the penis) شامل پوست میله (Shaft skin)، پیشپوست یا غلفه (Foreskin)، و Preputial mucosa در داخل پیشپوست و پوشش نوک آلت مردی (Covering the glans penis).
آلت تناسلی مرد، از لحاظ ساختار داخلی، شامل سه ستون بافت نعوظی است. این ستونهای سیلندرمانند که در کنار هم قرار گرفتهاند، در قسمت داخلی متصل به استخوانهای لگن خاصره بوده و قسمت خارجی آنها توسط پوست پوشانیده شده است که نمای ظاهری اندام تناسلی را تشکیل میدهد. این سه ستون، از ۲ عدد بافت اصلی نعوظ بهنام اجسام غاری (Corpus cavernosum) و سومی بهنام جسم اسفنجی (orpus Spongiosum) که حاوی مجرای ادراری است و در زیر ۲ ستون قبلی قرار گرفته است. ستونها (هر سه ستون) توسط بافت قوی دیگری بهنام فاسیای باکس (Bucks fasia) در کنار هم قرار میگیرند تا خود شکل ستون واحدی را تشکیل دهد و روی آن را بافتهای نرم و لغزنده زیر جلدی و پوست است که قابلیت حرکت و لغزندگی بین پوست و بافت نعوظی را ایجاد میکند تا بدون کشش و فشار بر روی پوست، سایز آلت تناسلی در حالت نعوظ چند برابر بزرگتر شود.
The penis is similar in position, structure, and evolutionary origin but does not necessarily serve the same function as the clitoris. An erection is the stiffening and hardening of the penis, which occurs during sexual arousal, though it can also happen in non-sexual situations. The most common form of genital alteration is circumcision, removal of part or all of the foreskin for various cultural, religious, and rarely, medical reasons.
در طول فعالیت جنسی (تحریک جنسی و آمیزش جنسی)، با ارسال پیام عصبی در بخش استوانهای آلت، اتساع عروق روی میدهد و در نتیجه، حجم زیادی از خون به فضاهای موجود در بافت نعوظی وارد میشود. اجسام غاری و جسم اسفنجی پرخون و متسع میشوند و وریدهای خود را بر روی فاسیای اطراف خود میفشارند. به این ترتیب، جریان خون از بافت نعوظی به تعویق میافتد و فشار داخلی افزایش یافته و بالا میماند. در نتیجه، طول و قطر آلت افزایش مییابد و نعوظ حاصل میگردد. در اوج لذت جنسی (ارگاسم)، منی (مایعی دارای اسپرم) از بیضه خارج شده و از مجرای نوک آلت به بیرون ریخته میشود. در صورت ریختهشدن منی در مهبل زن، ممکن است تخمک زن با اسپرمهای مرد ترکیب شده و زن باردار (حامله) شود.
▲ | فرآیند تولیدمثل و روند رشد |
در هنگام حاملگی یک زن چه اتفاقی میافتد، زمانیکه تخمک به زیگوت، زیگوت به رویان، رویان به جنین، و جنین به یک کودک تبدیل میشود؟ اصولاً، تولیدمثل شامل چند فرایند است که باید - هریک - دقیقاً در زمان مناسب اتفاق بیفتد. هر گونه وقفه در مراحل لازم، ممکن است فرایند لقاح و یا لانهگزینی را با مشکل مواجه کند.
در پروسهی تولید مثل، اسپرم مرد و تخمک زن، تمام اطلاعاتی را که برای فرایند تولید یک انسان جدید لازم است را میسر میسازد. زیگوت زمانی پدید میآید که تخمک توسط اسپرم بارور شود و حاملگی یا بارداری، وقتی آغاز میشود که یاخته تخم (Zygote)، با عمل جایگزینی در داخل دیوارهی رحم قرار میگیرد. به این فرایند، لانهگزینی (Implantation) گفته میشود. در این مرحله، رویان یک بلاستوسیست است و از راه پیوستگی با رحم است که رویان میتواند مواد مغذی و اکسیژنی را که برای رشد خود به آنها نیاز دارد، از مادر دریافت کند. رویان در رحم رشد میکند تا اینکه پایان هفتهی هشتم بارداری، از آن جنین کامل پدید میآید. همچنین، جنین در رحم مادر به رشد خود ادامه میدهد تا زمانیکه بارداری با درد زایمان و تولد کودک پایان یابد. در این حال، تمام دستگاههای بدن کودک در جایهای مناسب خود قرار دارند، از جمله دستگاه تناسلی که میتواند در آینده به پدید آمدن یک انسان دیگر کمک کند.
In the reproductive process, a male sperm and a female egg provide the information required to produce another human being. Conception occurs when these cells join as the egg is fertilized. Pregnancy begins once the fertilized egg implants in the uterus. The embryo grows and becomes surrounded by structures that provide support and nourishment. Eyes, limbs, and organs appear as the embryo develops into a fetus. The fetus grows inside the uterus until pregnancy ends with labor and birth. By then all body systems are in place—including the reproductive system that can one day help produce another human being.
◼ لقاح یا باروری (Fertilisation): هنگام آمیزش جنسی، منی بهصورت جهنده از آلت تناسلی مرد خارج شده و در مهبل زن میریزد. در این زمان، اسپرمهای موجود در منی، از طریق واژن وارد رحم شده و از رحم بالا میروند و سپس وارد لولههای رحم میشوند و در آنجا خود را به تخمک میرسانند و سعی میکنند پوشش آن را سوراخ کنند. اگر يك اسپرم موفق به اين كار شود، دم خود را از دست میدهد و با هستهی تخمك تركيب میشود و در همين حين تغييرات شيميايی ايجاد شده در تخمك مانع از ورود سایر اسپرمها میگردد.
During sexual intercourse, some sperm ejaculated from the male penis swim up through the female vagina and uterus toward an oocyte (egg cell) floating in one of the uterine tubes. The sperm and the egg are gametes. They each contain half the genetic information necessary for reproduction. When a sperm cell penetrates and fertilizes an egg, that genetic information combines. The 23 chromosomes from the sperm pair with 23 chromosomes in the egg, forming a 46-chromosome cell called a zygote. The zygote starts to divide and multiply. As it travels toward the uterus it divides to become a blastocyst, which will burrow into the uterine wall.
اسپرم و تخمک گامتهای نر و ماده هستند که هر یک از آنها نیمی از اطلاعات ژنتیکی لازم برای تولیدمثل را دربر دارند و زمانیکه اسپرم تخمک را بارور میکند، اطلاعات ژنتیکی آنها باهم ترکیب میشود. بنابراین، زیگوت، از جفتشدن ۲۳ کروموزوم یاختهی اسپرم با ۲۳ کروموزوم تخمک، بهصورت یک سلول ۴۶ کروموزومی در داخل لولهی رحم پدید میآید. سپس، زیگوت بهسرعت شروع به تقسیم یاختهای و تمایز یاختهای مینماید و بهسمت رحم یا زهدان حرکت میکند، تا اینکه وقتی بهرحم میرسد، یک تودهای متشکل از ۱۰۰ سلول یا بیشتر است، که آنرا بلاستوسیست (Blastocyst) میگویند و در دیوارهی رحم کاشت میشود. این توده سلولی بعدها لایههای مقدماتی بافتی را تشکیل میدهند، که شامل برونپوست (Ectoderm)، میانپوست (Mesoderm)، و درونپوست (Endoderm) میشود.
◼ لانهگزینی (Implantation): تخمک بارور (A fertilized egg) یا زیگوت (Zygote)، به داخل لولههای رحم حرکت کرده و حدود ۵ روز طول میکشد تا داخل رحم شود، جاییکه لانهگزینی در پوشش داخلی رحم انجام میشود. در این مدت، زیگوت ضمن حرکت بهسوی رحم، شروع به تقسیم یاختهای و رشد مینماید و تبدیل به بلاستوسیست میشود. بلاستوسیست، تودهای متشکل از ۱۰۰ سلول یا بیشتر است، که در رحم مانند توپی توخالی است و بهدور آن یک حلقهای بیرونی حفاظتی قرار دارد. این توده سلولی، به دیوارهی رحم میچسبد و سپس آن را سوراخ کرده و خود را به داخل رحم فرو میکند. این فرایند، لانهگزینی یا کاشت (Implantation) نامیده میشود. در طی لانهگزینی (در طول زمانی نزدیک به ۹ روز)، که یک کانسپتوس (Conceptus) ایجاد میشود، یاختهها بیشتر تمایز مییابند. کانسپتوس (بهمعنای مشتقات زیگوت) شامل تمام ساختارهای رویانی و ضمایم آن (Embryonic و Extraembryonic) است که بهسبب رشد زیگوت شکل میگیرند. این ساختارها عبارتند از: رویان (Embryo)، بخش رویانی جفت (Embryonic part of the Placenta) و غشای بههمپیوستهی آن (Associated membranes)، مانند: پردهی دور رویان یا درونشامه رویان یا (Amnion)، برونشامه رویان یا مشیمهی بیرونی (Chorion) و کیسهی ناف (Yolk sac).
۱۵ روز پس از لقاح، سلولهایی که رویان را تشکیل میدهند، تبدیل به یک دیسک جنینی (Embryonic disc) میشوند و سلولهای دیگر شروع به تشکیل ساختارهای پشتیبانی میکنند. کیسهی ناف، که غشایی متصل به رویان است، توسط سلولهای غشای داخلی رویان، مجاور به دیسک جنینی تشکیل میشود و بخشی از دستگاه گوارش (Digestive tract) است. از سوی دیگر، درونشامه با مایع پر شده و رویانی در حال رشد را احاطه میکند. گروههای دیگر سلول، جفت (Placenta) و بند ناف (Umbilical cord) را میسازند، که وسیله رساندن خون (به همراه اکسیژن و مواد غذایی) در رحم مادر به بدن رویان و سپس جنین میباشند و مواد زائد را دفع میکنند.
A fertilized egg, or zygote, takes about five days to reach the uterus from the uterine tube. As it moves, the zygote divides and develops into a blastocyst, with an inner mass of cells and a protective outer ring. The blastocyst attaches to the wall of the uterus and gradually implants itself into the uterine lining. During implantation, its cells differentiate further. At day 15 after conception, the cells that will form the embryo become an embryonic disc. Other cells begin to form support structures. The yolk sac, on one side of the disc, will become part of the digestive tract. On the other side, the amnion fills with fluid and will surround the embryo as it develops. Other cell groups initiate the placenta and umbilical cord, which will bring in nutrients and eliminate waste.
در هشت هفته رویان (Embryo) رشد میکند و در پایان هفتهی دهم به جنین (Fetus) تبدیل میشود.
◼ جنین (Fetus): پانزده روز پس از باروری (Conception یا Fertilisation)، شروع دورهی رویانی (Embryonic period) را نشان میدهد. در این دوره، دیسک جنینی به سه لایهی اصلی یاختهی جنینی: درونپوست (Endoderm)، میانپوست (Mesoderm) و برونپوست (Ectoderm) تمایز مییابد. تمام اندامهای بدن انسان از این سه لایه شکل میگیرند. آنها آغاز به تاخوردن و پیچیدن رویهم بهشکل جسم دوکمانند (Oblong body) میکنند. در هفتهی چهارم، رویان دارای سر و دم متمایز و ضربان قلب است. در هفتهی ششم، اندامهای چون: دست و پا (Limbs)، چشمها (Vertebrae)، مغز (Brain) و ستونمهرهها (Eyes) شکل میگیرند. در پایان هفتهی دهم، که رویان به جنین تبدیل میشود، تمام دستگاههای ابتدایی بدن ظاهر میگردد. باید در نظر داشت که در مدت حاملگی که اغلب سن بارداری (Gestational age) نامیده میشود، عمر جنین و آغاز رشد آن از اولین روز پس از آخرین قاعدگی زن اندازهگیری میشود.
Fifteen days after conception marks the beginning of the embryonic period. The embryo contains a flat embryonic disc that now differentiates into three layers: the endoderm, the mesoderm, and the ectoderm. All organs of the human body derive from these three tissues. They begin to curve and fold and to form an oblong body. By week 4, the embryo has a distinct head and tail and a beating heart. Over the next six weeks, limbs, eyes, brain regions, and vertebrae form. Primitive versions of all body systems appear. By the end of week 10, the embryo is a fetus. (Note: Pregnancy is often measured in terms of gestational age—age of the fetus starting with the first day of a woman’s last menstrual period—and embryonic or fetal age—actual age of the growing fetus. We are referring to the gestational age of the fetus.)
رشد جنینی (Fetal Development) با درد زایمان (Labor)، طی یک فریند سه مرحلهای (a Three-Stage Process) پایان مییابد و نوزاد متولد میشود.
◼ تولد (Birth): زایش یا تولد، کنش یا فرایندِ زاییدن یا بهبار آوردن فرزند توسط مادر است. به این فرایند زایمان (Childbirth) نیز گفته میشود و زایمان اوج دوران بارداری یک زن است که شامل خارجشدن یک یا چند نوزاد از رحم مادر است.
From week 10 of pregnancy, the fetus grows inside the uterus, fueled by nutrient-rich blood supplied by the umbilical cord. The placenta provides oxygen and nutrients to the fetus and removes waste products from the fetus’ blood. Bones, muscles, skin, and connective tissues form. Body systems develop. Limbs and facial features take shape. Around week 36 (usually), the process of labor begins. In the first stage, dilation, hormones stimulate downward contractions of the uterine walls. The contractions push the head of the fetus against the cervix at the lower end of the uterus. The cervix dilates. In the second stage, expulsion, powerful contractions push the head and the rest of the body through the dilated cervix, and out through the vagina and the vulva. The baby is born. Further contractions expel the placenta to complete the placental stage.
از هفتهی دهم بارداری، جنین (Fetus) درون رحم رشد میکند که درآنجا بهوسیله خون غنی از مواد مغذی (Nutrient-rich blood) که توسط بند ناف (Umbilical cord) تأمین میگردد، تغذیه میشود. به سخن دیگر، بند ناف در جنین وسیلهی رساندن خون (به همراه اکسیژن و مواد غذایی) از جفت (Placenta) در رحم مادر به بدن جنین و تأمین نیازهای وی میباشد. جُفت عضوی مسطح در بدن است که پیش از زایمان به دیواره رحم چسبیده و با بند ناف به جنین متصل است. این عضو که دارای سطح بالایی از پروستاگلاندین (Prostaglandin) است، اکسیژن و مواد مغذی را برای جنین فراهم و مواد زائد را از خون جنین دور میکند. جفت، در طی زایمان، به همراه نوزاد، و پردههای جنینی از کانال زایمانی خارج میشود.
با این حال، در این دوره، استخوانها، ماهیچهها، پوست و بافتهای همبند (Connective tissues) تشکیل میشوند، دستگاههای بدن توسعه مییابند، دست و پاها بهوجود میآیند و صورت شکل میگیرد. معمولاٌ حدود ۳۶ پس از باروری، روند درد زایمان آغاز میشود. روند زایمان طبیعی را معمولاً به سه مرحله تقسیم میکنند. در مرحلهی اول، که شامل سه فاز نهفته، فعال و انتقالی است، انقباضات رحمی (Dilation)، افزایش مییابد و به باز شدن دهانهی رحم کمک میکند. در این وضع، هورمونها سبب برانگیختهشدن انقباضات رو به پایین دیوارههای رحم میشوند. باز و نازکشدن دهانهی رحم با سرعت بیشتری ادامه مییابد و همچنین، انقباضهای دیوارههای رحم، سر جنین را بهسوی پایین، بهسمت دهانهای رحم، فشار میدهد تا اینکه دهانهی رحم بهطور کامل باز شود. مرحلهی دوم، با باز شدن کامل دهانهی رحم شروع میشود و با خروج جنین پایان مییابد (Expulsion). در این مرحله، فشار ناشی از انقباضهای شدید دیوارههای رحم و زور زدن مادر، نوزاد را در کانال زایمان به سمت پایین پیش میبرد. نرمی و انعطاف استخوانهای جمجمه و فواصل بین این استخوانها، به خروج سر کودک و بقیه بدن او از دهانهی رحم و عبور او از کانال زایمان کمک میکند و در نهایت سر نوزاد و سپس بدون او از ناحیهی تناسلی مادر خارج میشود. پس از تولد نوزاد، آخرین مرحله (Placental stage) با انقباضهای بعدی انجام میشود. در این مرحله، جفت که وظیفهی تغذیه و اکسیژنرسانی به جنین را بر عهده داشت، از دیوارهی رحم جدا و از واژن خارج میشود.
◼ ساختارهای تولیدمثل (Reproductive structures): باید غدههای جنسی (Gonads) و اندامهای تناسلی (Genitalia) زن و مرد رشد کنند تا انسانها قادر به تولیدمثل یا زادآوری شوند.
Reproductive structures begin to form in the embryonic stage. By week 6, gonads and genitalia are present but undifferentiated. Whether they become male or female is determined by one chromosome delivered by the sperm. This pair contains an X sex chromosome from the female egg and either an X or a Y sex chromosome from the male sperm. If the chromosome pair is XY, the gonads develop into testes starting in week 7. If the chromosome pair is XX, the gonads become ovaries starting in week 8. Testes secrete testosterone, forming male genitalia around week 10. Without testosterone, female genitalia form. All reproductive structures are in place at birth or shortly after. At puberty, an increase in sex hormones will grow them to their adult size and reproductive capability.
ساختارهای تولیدمثل، در مرحلهی رویانی (Embryonic stage) تشکیل میشوند. در هفتهی ششم، غدههای جنسی و اندامهای تناسلی ظاهر میشوند، ولی هنوز تمایز نیافتهاند. با این وجود، جنس نر یا ماده فقط با یک کروموزوم که توسط اسپرم حمل میشود، تعیین میگردد. از آنجایی که تولید گامت نر (اسپرم) و گامت ماده (تخمک) اساس تولیدمثل جنسی است، ترکیب شدن اسپرم و تخمک باعث ایجاد سلول تخم میشود. این جفت، شامل کروموزوم جنسی X از تخمک زن و کروموزوم جنسی X یا Y از اسپرم مرد میباشد. بنابراین، تنها کروموزوم جنسی مرد در تعیین جنسیت رویان، در زمان تشکیل زیگوت در فرایند لقاح نقش دارد. با این حال، اگر سلول تخم، دارای جفت کروموزومی XY باشد، غدههای جنسی در آغاز هفتهی هفتم شروع به رشد برای تشکیلشدن بیضهها میکنند. اگر جفت کروموزومی XX باشد، غدههای جنسی در آغاز هفتهی هشتم، به تخمدانها تغییر شکل میدهند.
بههر حال، بیضهها با ترشحکردن هورمون جنسی تستوسترون، در حدود هفتهی دهم سبب تشکیل اندامهای تناسلی مردانه میشوند. اما بدون ترشح هورمون جنسی تستوسترون، اندامهای تناسلی زنانه شکل میگیرند. تمام ساختارهای تولیدمثل در زمان تولد یا اندکی پس از آن در جایگاه واقعی خود قرار میگیرند. در ایام بلوغ، افزایش هورمونهای جنسی، باعث رشد کودک به بزرگسالی و ایجاد توانایی تولیدمثل او میشوند.
[▲] يادداشتها
[▲] پيوستها
...
[▲] پینوشتها
...
Medical Definition of Female internal genitalia, MedicineNet.com
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمهها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
ردهها │ پزشکی