 |
|
روان‌شناسی اجتماعی
فهرست مندرجات
◉ تعریف
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ همرنگی با جماعت
◉ ارتباط جمعی، تبلیغات، و متقاعدسازی
◉ توجیه خود
◉ پرخاشگری
◉ پیشداوری
◉ کشش و جاذبه
◉ ارتباط در گروه‌ها
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
روان‌شناسی علوم رفتاری
روان‌شناسی اجتماعی (به انگلیسی: Social psychology)، رشته‌ای است در مرز روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و می‌کوشد به‌نحوی علمی (تجربی - آزمایشگاهی) بررسی کند که آدم‌ها چگونه درباره‌ی یکدیگر می‌اندیشند، چگونه بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و یکدیگر را تحت نفوذ خویش می‌گیرند و چگونه با هم ارتباط برقرار می‌کنند؛ موضوعاتی مانند: ادراک ما از خودمان و دیگران، باورها، قضاوت‌ها و نگرش‌های‌مان (اندیشه‌ی اجتماعی)، فرهنگ، فشار در جهت همرنگی با جماعت، متقاعدسازی و اقناع، تأثیرات متقابل شخص و گروه (تأثیر و نفوذ اجتماعی)، و پیشداوری و تعصب، پرخاشگری، جاذبه و صمیمیت و عشق، یاری‌رسانی (شیوه‌های گوناگون ارتباط اجتماعی).
به‌سخن دیگر، روان‌شناسی اجتماعی مطالعه موضوعات، مشکلات و مسایل مرتبط با روان‌شناسی فرد و جامعه است. این رشته، اثرات حضور دیگران را بر رفتار فرد یا رفتار خود را تحت تأثیر گروه مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد. روشن است که تأثیر دیگران بر فرد مستلزم وجود روابط متقابل بین خود با دیگران است، بنابراین به یک تعریف دیگر روان‌شناسی اجتماعی به‌عنوان علم مطالعه رفتار متقابل بین انسان‌ها یا علم مطالعه تعامل انسان‌ها شناخته می‌شود.
| ▲ | تعریف |
روان‌شناسی اجتماعی، یکی از شاخه‌های دانش روان‌شناسی است که به‌بررسی رفتارهای اجتماعی مردم می‌پردازد، و نظر به تعریف گوردن آلپورت، مطالعه‌ی علمی و روشمند شیوه‌ی فکر کردن، احساس کردن و رفتار کردن انسان‌ها در حضور مستقیم و ضمنی دیگران است. هم‌چنین مطالعه‌ی رفتار و افکار و احساسات انسان‌ها، وقتی به عکس‌العمل دیگران - که در آن زمان و مکان نیستند - فکر می‌کنند، در حوزه‌ی روان‌شناسی اجتماعی قرار می‌گیرد.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
روان‌شناسی اجتماعی علم جوان است. البته دانشمندان درباره‌ی پدیده‌ی اجتماعی دست‌کم از زمان ارسطو بیانات جالبی اظهار کرده و فرضیه‌های مهیجی پیش کشیده‌اند، اما این بیانات و فرضیه‌ها تا اواسط سده‌ی بیستم به‌نحوی جدی به‌بوته‌ی آزمایش گذاشته نشدند. نخستین آزمایش روان‌شناسی اجتماعی، در سال ۱۸۹۷ میلادی توسط نورمان تریپلت (Norman Triplett)، روان‌شناسی دانشگاه دانشگاه ایندیانا، در ایالات متحده آمریکا، انجام گرفت. وی اثر رقابت و هم‌چشمی را بر عملکرد آدمی سنجید. با این‌حال، اواخر دهه‌ی ۱۹۳۰ میلادی بود، که روان‌شناسی اجتماعی تجربی اساساً با الهامات کورت لوین (Kurt Lewin)، روان‌شناس اهل آلمان و دانشجویان بااستعداد وی حقیقتاً نضج گرفت.
هم‌چنین، جالب توجه است، با این‌که حدود سال ۳۵۰ پیش از میلاد، ارسطو برای نخستین‌بار بعضی از اصول اساسی نفوذ اجتماعی و متقاعدسازی را بیان داشته بود، تنها اواسط سده‌ی بیستم بود که این اصول را کارل هولند (Carl Hovland)، روان‌شناس آمریکایی و همکارانش به بوته‌ی آزمایش تجربی گذاشتند.
بدین‌ترتیب، به‌مرور روش‌های دقیق تجربی در تار و پود این علم رسوخ کرد و نیازهای اجتماعی مسیر آن‌را از بحث‌های صرفاً نظری به‌جانب حوزه‌های کاربردی مختلف هدایت کرد. موضوعات اصلی این شاخه در طی صد سالی که از عمر آن می‌گذرد، تفاوت عمده نکرده است و تغییرات مشاهده شده به‌منظور استوارسازی روش‌های تحقیق و گسترش موضوعات قبلی بوده است.
روان‌شناسی اجتماعی در طول عمر خود گه‌گاه با بحران‌هایی جدی مواجه شده است که حملات پیاپی منتقدان در دهه ۱۹۷۰ نمونه‌ای از آن است. در این دوره منتقدان درباره‌ی فایده و نیز علمی‌بودن آن سوالاتی بنیادین مطرح کردند، اما روان‌شناسی اجتماعی با درگیر شدن روزافزون در روند حل معضلات اجتماعی به تثبیت موقعیت خود در میان سایر علوم انسانی و اجتماعی پرداخته است.
| ▲ | همرنگی با جماعت |
«همرنگی با جماعت» به‌معنای تغییر در رفتار یا عقاید شخص در نتیجه‌ی اعمال فشار واقعی یا خیالی از طرف فردی دیگر یا گروهی از مردم است. روان‌شناسی اجتماعی، مطالعه‌ی علمی روش‌هایی است که طبق آن‌ها افکار، احساسات و رفتارهای مردم تحت‌تاثیر حضور واقعی یا خیالی دیگران قرار می‌گیرند. افراد ناهمرنگ ممکن است مدت‌ها بعد مورد تمجید و تحسین مورخان قرار بگیرند و در فیلم و ادبیات به‌صورت نماد درآیند، اما معمولاً به‌هنگام اعمال ناهم‌رنگی، کسانی که خلاف خواسته آن‌ها عمل شده است به آنان احترام نمی‌گذارند. وقتی فرد ناهمرنگ عقیده مخالف خویش را نزدیک به پایان بحث مطرح کند (وقتی‌که گروه برای اتمام بحث و گفتگو، تحت فشار است)، حتی بیش‌تر از زمانی که عقیده مخالف خود را زودتر در جریان بحث مطرح کند، از سوی گروه طرد می‌شود. گروه «مستقر» یا میانه‌رو متمایل است که افراد هم‌رنگ را بیش‌تر از اشخاص ناهمرنگ دوست بدارد. «هم‌رنگ‌ستیزی» بدین معنا است که فرد برای خودش نمی‌اندیشد، بلکه به‌طور خودکار علیه آرزوها و انتظارات دیگران عمل می‌کند.
...
| ▲ | ارتباط جمعی، تبلیغات، و متقاعدسازی |
| ▲ | توجیه خود |
| ▲ | پرخاشگری |
| ▲ | پیشداوری |
| ▲ | کشش و جاذبه |
| ▲ | ارتباط در گروه‌ها |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
مایرز، دیوید، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه‌ی دکتر حمید شمسی‌پور، دکتر شقایق زهرایی، دکتر مهدی رضا سرافراز، فاطمه قاسم بروجردی، انتشارات ارجمند، چاپ ۱۳۹۳.
ارونسون، الیوت، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه‌ی مهدی امین جعفری، چاپ ۲۳ خرداد ۱۳۹۸، ص ۱.
Gardner Lindzey & Third Edition, Handbook of Social Psychology, Third Editionارونسون، الیوت، روان‌شناسی اجتماعی، ص پنج. با آن‌که الیوت ارونسون با تأکید می‌گوید: «روان‌شناسی اجتماعی علم جوان است، و علم جوان هم هست»، دانشنامه‌ی رشد می‌نویسد: «توجه به تاثیر اجتماع بر فرد و تعامل فرد و جامعه موضوعی نیست که بشر صرفاً در قرن بیستم و با ظهور علم روان‌شناسی جدید به آن عنایت کرده باشد. بسیاری از فلاسفه و حکما از زمان‌های بسیار دور موضوعات روان‌شناسی اجتماعی را به‌زبان خود و با روش‌های مرسوم عصر خویش مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند. از نویسندگان غربی نزدیک‌ترین آنان به عصر ما که در این راه کوشیده‌اند، نام دانشمندان فرانسوی تارد و لوبون از همه بیش‌تر دیده می‌شود. اینان تحت تأثیر روان‌شناسی عصر خود به‌ویژه روان‌شناسی شارکو، رفتارهای اجتماعی را حاصل تقلید و تلقین دانسته و هر یک از دید خود کیفیت نفوذ اجتماع بر فرد را توضیح داده‌اند. این کوشش‌ها بالاخره در دهه‌ی اول قرن حاضر به نوشتن اولین کتاب‌های روان‌شناسی اجتماعی توسط راس و مکدوگال از انگلیس و وونت از آلمان انجامید. از آن تاریخ این دانش اجتماعی به‌ویژه در امریکا، آهنگ رشد پرشتابی به‌خود گرفت و از جهات مختلف دستخوش تحول و تکامل شد.»
در سال ۱۸۹۸ نورمن تریپلت که یکی از علاقه‌مندان ورزش دوچرخه‌سواری بود، تلاش کرد تا بررسی کند که حضور دیگران بر عملکرد افراد در این رشته تاثیر دارد یا خیر. او نتایج عملکرد دوچرخه‌سوارانی را که به‌تنهایی مسابقه می‌دادند با نتایج دوچرخه‌سوارانی که به‌صورت گروهی مسابقه می‌دادند، مقایسه نمود. نتایج این بررسی نشان داد که عملکرد دوچرخه‌سواران در حضور دیگران ۲۰ درصد افزایش می‌یابد که نشانه‌ی تاثیر مثبت حضور دیگران بر بازده فرد می‌باشد. (بدار، لوک و دزیل، ژوزه و لاماش، لوک؛ روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه حمزه گنجی، تهران، نشر ساوالان، ۱۳۸۰، چاپ اول، ص ۲).
ارونسون، الیوت، روان‌شناسی اجتماعی، صص پنج و شش.
روان‌شناسی اجتماعی، دانشنامه‌ی رشد.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...
