 |
|
دکتر عبدالظاهر
فهرست مندرجات
مشاهیر افغانستان نخست‌وزیران افغانستان
عبدالظاهر ابراهیم‌خیل معروف به دکتر عبدالظاهر (زاده‌ی ١٢٨٨ خ - درگذشت ۱٣٦۱ خ)، یکی از نخست‌وزیران افغانستان در دهه‌ی دمکراسی (بين سال‌های ١٩٧١-١٩٧٢ ميلادی) بود.[۱]
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
عبدالظاهر فرزند عبدالقادر ابراهيم‌څيل، در سال ١٢٨٨ خورشيدی[٢] در شهر لغمان به‌دنيا آمد. آموزش ابتدايی را تا صنف (کلاس) چهارم در شهر کابل در مکتب (مدرسه) همت به پايان رساند. پس از آن دو سال در مکتب ملی طب کابل به تحصيل پرداخت. سپس آموزش دوره‌ی متوسطه را در ليسه‌ی (دبيرستان) حبيبيه آغاز کرد و در سال ١٣١١ خورشيدی (یا ١٣١٠ خ برابر با ١٩٣١ م[٣]) از آن‌جا فارغ التحصيل شد. در همان‌سال، برای ادامه تحصيل به آمريکا رفت. مدرک ليسانس را در رشته‌ی اجتماعيات در سال ١٣١۴ از دانشگاه کلمبيا دريافت کرد و در سال ١٣١٩ درجه دکترای را از همان دانشگاه در رشته‌ی پزشکی به‌دست آورد. سرانجام، در سال ١٣٢٢ از دانشگاه پنسلوانيا تخصص خود را در جراحی گرفت. مدت کوتاهی، در بيمارستان پنسلوانيا سرطبيب بود. اما در همان‌سال به کشور بازگشت و در بيمارستان شهرداری کابل به‌عنوان سرطبيب به‌کار پرداخت و در ضمن در ١٣٢٧ به‌عنوان طبيب مخصوص شاه نيز اشتغال ورزيد.
در سال ١٣٢٩ به‌سمت معين وزارت صحت‌عامه منصوب شد و در ضمن کفالت رياست ديپوها را نيز بر عهده داشت.
در سال ١٣٣٧ سفير افغانستان در کراچی بود و در سال ١٣۴٠ از اين مقام استعفأ داد و خود را در دوره‌ی يازدهم شورای ملی به‌عنوان وکيل مردم لغمان کانديد کرد و به شورای ملی راه يافت و در آن‌جا، به اتفاق آرای وکلا، رئيس شورا انتخاب شد.[۴] دکتر عبدالظاهر در سال‌های ١٣۴٠-١٣۴٣ رئيس شورای ملی افغانستان بود.[۵]
نخستين جلسه‌ی آغاز به کار کميسيون مشورتی قانون اساسی جديد افغانستان به‌رياست دکتر عبدالظاهر که در آن‌زمان رئيس شورای ملی بود، در دارالانشای قانون اساسی برگزار شد.[٦] او اين کميسيون را (در سال ١٣۴٢ خورشيدی) با ايراد بيانيه‌ای افتتاح کرد.[٧]
در کابينه‌ی دکتر محمديوسف (در سال ١٣۴٣ خورشيدی)، دکتر عبدالظاهر وزير صحت‌عامه و معاون نخست‌وزير بود.
در سال ١٣۴۴ خورشيدی، جلسه عمومی شورای ملی (ولسی جرگه) به اکثریت آرأ دکتر عبدالظاهر وکیل مرکز ولایت لغمان را به‌عنوان رئیس دوره دوازدهم شورای ملی افغانستان برای مدت چهار سال انتخاب نمودند.
دکتر عبدالظاهر در ۱٨ جوزا ١٣۵٠ خورشیدی (٨ ژوثن ۱۹۷۱ میلادی یا به‌نوشته فرید امیری: ٢٦ ثور ١٣۵٠ خورشیدی) به‌عنوان صدراعظم (نخست‌وزير) افغانستان تعيین شد و در ۱٧ سرطان ١٣۵٠ خورشیدی (٨ ژوییه ۱۹۷۱ میلادی) کابينه‌ی او از شورای ملی رأی اعتماد به‌دست آورد.[٨]
در دوران صدارت دکتر عبدالظاهر، در ولايت غور قحطی رخ داد (بين سال‌های ١٩٧١-١٩٧٢ ميلادی در افغانستان کم‌آبی و قحطی رويداد) و هزاران نفر به‌کام مرگ فرو رفتند. صباح‌الدين کشککی در کتاب خود زير عنوان «دهه‌ی قانون اساسی» وقوع آن حوادث هولناک را حمل بر بی‌کفايتی ظاهرشاه می‌کند و شاه را فاقد تصميم‌گيری لازم می‌خواند.[۹]
به‌دنبال اين حادثه، در ٣ میزان ١٣۵١ خورشیدی (۲۵ سپتامبر ۱۹۷۲ میلادی) دکتر عبدالظاهر از مقام صدارت استعفأ داد.[۱٠] سايت پيام آفتاب نوشته است: «در زمان نوراحمد اعتمادی تظاهرات و تشنج در دانشگاه کابل ادامه پیدا کرد و وضعیت اقتصادی کشور بر اثر خشکسالی بحرانی گردید. اعتمادی، در حل بحران‌های اقتصادی و اجتماعی توفیقی نیافت و کنار رفت. دکتر عبدالظاهر، مامور تشکیل کابینه شد اما او هم کاری از پیش نبرد و مستعفی شد.»[۱۱]
سر انجام، دکتر عبدالظاهر روز پنج‌شنبه ٢۹ مهر ١٣٦١ خورشیدی (۲۱ اکتبر ۱۹۸۲ میلادی) درگذشت.
| ▲ | کارنامه‌ی سیاسی |
دکتر محمدحسن شرق می‌نویسد: «حکومت دکتر عبدالظاهر کوتاه‌تر از آن بود که اندیشمندان درباره‌ی آن می‌اندیشیدند. دکتر ظاهر شخصی دانشمند و دکتر شخصی اعلیحضرت بود و به شاه بیشتر از دیگران نزذیک و علاقه‌مند بود. او به‌تصور این‌که شاید بتواند دمکراسی فروپاشیده و بی‌اداره‌گی در ادارات جلوگیری و مداخلات از بالا به پایین را مهار کرده و علاقه و محبت مردم را به شاه دوباره بازگرداند، وظیفه‌ی صدارات را پذیرفته بود. اما به‌زودی در مقابل آنچه اندیشیده بود، احساس ناتوانی کرد و بعد از چند ماه مستعفی شد.»[۱٢]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله توسط مهدیزاده کابلی و مهدی خراسانی برای دانشنامهی آريانا نگاشته شده است.
يادداشت ٢: جمله‌ی اول پاراگراف نخست زنگی‌نامه، یعنی: «عبدالظاهر در سال ١٢٨٨ خورشيدی در شهر لغمان (به گفته‌ی دکتر مجاوراحمد زيار در خاندانی از قوم شمشيرخيل[۱]) به‌دنيا آمد.» چون بر اساس روایت شفاهی بود (گفتگوی تلفنی آقای مهديزاده کابلی با آقای دکتر مجاوراحمد زيار)، تغییر کرد. در ضمن آقای محمدرفیع میلاد «علیزی» نسخه‌ی اول مطلب فوق در این دانشنامه را بدون ذکر منبع و نام نویسندگان در سایت «تحقیق در بخش علوم اجتماعی» کپی کرده است؛ هم‌چنین سایت اینترنتی «بانک اطلاعات رجال»، زیر عنوان «عبدالظاهر فرزند عبدالقادر، مطالب دانشنامه به‌صورت پراکنده، بدون ذکر منبع نقل کرده است.» (سرقت ادبی). (مهدی خراسانی)
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]- دکتر عبدالظاهر، به قول فرید امیری، در سال ١٢٨٩ خورشیدی برابر با ١٩١٠ میلادی (رجوع شود به: افغانستان د دیموکراسی په لسیزه کی، سایت اینترنتی څپاند) و به گفته‌ی دکتر مجاوراحمد زيار «در خاندانی از قوم شمشيرخيل» زاده شد (براساس گفتگوی تلفنی مهديزاده کابلی با دکتر مجاوراحمد زيار - شنبه ٠٦ ژوئن ۲٠٠٩ - ١٦ خرداد ١٣٨٨).
[٣]-
[۴]- سالنامه‌ی افغانستان ۴١-١٣۴٢، کابل: وزارت مطبوعات، شماره ٣٠، صص ٧-٦
[۵]- سالنامه‌ی افغانستان ۴٢-١٣۴٣، کابل: وزارت مطبوعات، شماره ٣١، صص ٩٨-٩٩
[٦]- سالنامه‌ی افغانستان ۴٢-١٣۴٣، ص ٨٣
[٧]- سالنامه‌ی افغانستان ۴٢-١٣۴٣، ص ٨٢
[٨]- رویدادهای تاریخ افغانستان: دوران محمدظاهر شاه، دانشنامهی آزاد ویکی‌پدیا
[۹]- کشککی، صباح‌الدين، دهه‌ی قانون اساسی، پيشاور: انتشارات ميوند، ١٣٧۵ خ، ص ؟.
[۱٠]- رویدادهای تاریخ افغانستان: دوران محمدظاهر شاه، دانشنامهی آزاد ویکی‌پدیا
[۱۱]- تاریخ سیاسی، وب‌سايت پيام آفتاب، کد خبر: ۴٣٩
[۱٢]- شرق، محمدحسن، کرباس پوش‌های برهنه پا، ص ۹۵
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ افغانستان‌شناسی │ زندگی‌نامه │ چهره‌های سیاسی و فرهنگی افغانستان
