- واژه‌شناسی
- منشأ قومی
- تاریخچه
- ویژگی‌های رفتاری
- پراکندگی جمعيتی
- آداب و رسوم
- زبان
- دین و مذهب
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[نژاد زرد] [اقوام در افغانستان]
قوم هزاره یکی از اقوام فارسی‌زبان در افغانستان است که اکثريت آن‌ها مذهب شيعه دارند[۱]. هزاره‌ها در اصل از نژاد زرد و از تبار مغول هستند[٢] که از قرن نوزدهم بدين‌سو، پاره‌ای از آنان به‌دليل تعصب، تبعيض و فشارهای سياسی حاکمان مستبد در افغانستان، ناگزير به کشورهای همسايه مانند ايران، پاکستان و تاجيکستان نيز مهاجر شده‌اند[٣].
[↑] واژه‌شناسی
هزاره در لغت به‌معنای واحد زمانی است که برابر با هزار سال است و هر هزاره برابر با ده سده است (مثلاً در گاه‌شماری‌ها به‌صورت هزارۀ اول، هزارۀ دوم و ... به‌کار می‌رود). در زبان فارسی هزاره ممکن است به‌معنای هزارمین ســالگرد یک پدیده یا واقعه نیز به‌کار رود مانند هــزاره فردوســی.[۴] برخی هم آن را به‌معنای دسته‌های هزار نفری سربازان مغول گرفته‌اند. چنان‌که گفته می‌شود که مغول‌ها سربازان خود را به گروه‌های ده نفری، صد نفری و هزار نفری دسته‌بندی می‌کردند و گروه هزار نفری را هزاره می‌ناميدند. کاوۀ بیات می‌نویسد: «نام «هزاره» نشان از واحد نظامی مغول که هزار سوار را در بر می‌گرفت، دارد.»[۵] بنابراين، مردمانی که اکثراً در مناطق مرکزی افغانستان زيست دارند، بازماندۀ لشکريان فاتح مغول پنداشته می‌شوند که بعدها به هزاره مسمی شده‌اند. اما پذيرفتن اين نظر کمی دشوار می‌نمايد؛ زيرا مغول‌ها که در زمان حمله به خراسان ديروزی يا افغانستان امروزی به زبان مغولی سخن می‌گفته‌اند، بعيد به‌نظر می‌رسد که آنان دسته‌بندی‌های نظامی خود را با استفاده از واژه‌های فارسی نام‌گذاری کرده باشند.
به‌هر حال، در اصطلاح قوم‌شناسی، هزاره‌ها را مردمانی بسيار ساده و صاف دل می‌گويند و از لحاظ رفتار سياسی و اجتماعی، هزاره‌ها افرادی عاطفی و رک هستند.
[↑] منشأ قومی
از لحاظ ريشه‌ی تباری، هزاره‌ها مردمانی زردپوست هستند و تا اندازه‌ای به ترکمن‌ها شباهت ظاهری دارند. برخی محققان هزاره‌ها را از اعقاب چنگیز خان مغول می‌دانند که ساختار قومی آن‌ها را ششصد و به روایتی هفتصد طایفه متفاوت شکل می‌دهد. در حالی به نظر محمدتقی خاوری شاعر و نویسندۀ ایرانی، غیر ممکن است که این همه طوایف متنوع، نشات گرفته از سلسله قومی مغول باشد.[٦] بعضی ديگر از پژوهشگران، هزاره‌ها را از مردمان قديم افغانستان به‌حساب می‌آورند.
[↑] تاریخچه
[↑] ویژگی‌های رفتاری
هزاره‌ها با افراد دوست و آشنا و هم تبار و حتی مهمانان و اشخاصی خردمند، بسيار عاطفی و خودمانی و با احترام رفتار و معاشرت می‌کنند. اما در بحث و جدل سياسی برخوردی زيرکانه و سرسخت و سازش ناپذير دارند تا آنجا که همين قاطعيت و يکدندگی در مناسبات اجتماعی و سياسی، با وجود داشتن قلبی پاک، از آن‌ها چهره‌ای به ظاهر خشن و زمخت در اذهان مردم و اقوام ديگر تداعی کرده است. ايرانی‌ها با پيشداوری می‌گويند که بربری‌ها (هزاره‌ها) لجباز و يکدنده هستند.
هزاره‌ها مردمی سخت کوش در کار و تحصیل دانش هستند. اما شوربختانه چهره‌ای مغولی و ایمان و باورشان به‌عنوان یک شیعه مسلمان، دیر زمانی است که سبب شده مورد آماج و حمله و حتی استثمار ديگران قرار گیرند.
[↑] پراکندگی جمعيتی
[↑] آداب و رسوم
[↑] زبان
[↑] دین و مذهب
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: هزاره به روايت اچ. دبلیو. بیلیو
پيوست ٢: راینهارد اوریش، هزاره‌های افغانستان، قربانیان صد سال تبعیض و قتل عام
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]- هزاره، دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا.
[۵]- کاوۀ بیات، صولت‌السلطنه هزاره و شورش خراسان زمستان ۱٣٢٠، ص ۱٣
[٦]- حسین‌زاده، بصيراحمد، مردم هزاره و خراسان بزرگ، سايت بخش فارسی بی بی سی: سه شنبه ٠٦ مارس ٢٠٠٧ - ١۵ اسفند ١٣٨۵
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ قوم هزاره
□ تاريخ معاصر هزاره‌ها: قسمت اول، قسمت دوم، قسمت سوم، ...
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
