محمدابراهيم شهرستانی مشهور به گاو سوار (زادۀ ١٢٩۴ خ - درگذشتۀ ۱۳٦١ خ)، يکی از شخصيت‌های با نفوذ قومی هزاره بود.
زندگی‌نامه
محمدابراهیم گاو سوار فرزند محمدموسی خان، در سال ١٢٩۴ خورشيدی، در قریه‌ی "برگر" شهرستان ارزگان به دنيا آمد. پدر او، یکی از منتفذین شهرستان و از تيرۀ "اخی" قوم هزاره بوده است.[۱]
دربارۀ میزان سواد و تحصیلات وی هيچگونه اطلاعی در دست نيست. هرچند در آن زمان از مدارس (مکاتب) دولتی در هزاره‌جات خبری نبود، اما با توجه به این که وی از خانواده اشرافی و نسبتاً مرفۀ هزاره‌ی سه پای (شهرستان) بود می‌توانست از آموزش خصوصی سنتی برخودار باشد. به‌هر حال، آن چه او را مشهور کرد، قیام تاریخی و معروف او بود که در سال ۱٣٢۴ خورشيدی اتفاق افتاد.[٢]
او که یکی از مبارزان دوران استبداد هاشم خانی بود، در راس گروهی از مردم هزاره در اولقان - مرکز شهرستان - علیه فشار دو گانه (قومی و مذهبی) دربار فاسد بر مردم هزاره برپا خاســت. در اين قيام توده‌های وسیعی آدم‌های رنجديده شــرکت داشــتند. در واقع، در سال ۱٣٢۴ خورشيدی، واکنش در برابر استبداد، آتش شورش هزاره‌جات را برافروخت که دامنه آن حتی تا حکومت اعلی پنجاب کشیده شد. محمدعوض نبی‌زاده در اين خصوص می‌نويسد:
- "محمدابراهیم خان گاوسوار یکی از شخصیت‌های سرشناس و با نفوذ قومی ولسوالی "شهرستان" ولایت "دایکندی" بود که برای تامین عدالت در مقابل مظالم حکام وقت مبارزه می‌کرد. در آن زمان، محمدهاشم خان صدراعظم، عموی محمدظاهر شاه، فرمانی را صادر کرد که از تمام حیوانات و مواشی شیرده هزاره‌جات سالانه مالیات روغن بطور سرانه حواله و تحصیل شود. این اقدام دولت، زندگی را بر مردم هزاره دشوار و غیر قابل تحمل می‌کرد. از آنجايی که مردم قدرت پرداخت مالیات سالانه روغن را نداشتند، تعداد زیادی از مردم هزاره مجبور می‌شدند تا در داخل و یا به کشورهای همسایه مهاجر و متواری گردند. برای پایان دادن به این وضعیت طاقت‌فرسا، محمدابراهیم خان گاوسوار با شرکت وسیع مردم ولسوالی شهرستان قیامی را از "اولقان" - مرکز آن ولسوالی - آغاز کرد و مردم، نخست اولقان را تسخیر نمودند. سپس قیام‌کنندگان زیر رهبری ابراهیم خان گاوسوار حکومت کلان پنجاب را به محاصره کشيدند و تقاضای خود را مبنی بر لغو فرمان گرفتن مالیات روغن از مردم هزاره، برای حاکم کلان پنجاب ارایه کردند. حاکم کلان پنجاب درخواست قیام‌کنندگان را با حکومت کابل مطرح کرد و خواست که بزودترین فرصت پاسخ آنها را ارسال دارد. بالاخره هیأتی از کابل به‌ریاست والی محمداسماعیل خان مایار همراه با یک تعداد از شخصیت‌های سرشناس و روحانی هزاره به حکومت کلان پنجاب اعزام گردید. این هیأت بعد از مذاکرات طولانی با رهبری قیام‌کنندگان و کسب تکليف از حکومت مرکزی، تصميم گرفت که روغن حيوانی هزاره‌جات بايد از پرداخت ماليات معاف شود. بدین ترتیب قیام‌کنندگان موفق شدند که این بار سنگین را از دوش مردم هزاره بردارند. هیأت اعزامی مرکز، محمدابراهیم خان گاوسوار را همراه با یک‌تعداد خوانین مردم هزاره جهت ملاقات بیشتر با مقامات عالی‌تر دولتی با خود به کابل بردند. محمدابراهیم خان گاوسوار، پس از پايان ملاقات‌ها، در کابل باقی ماند و در واقع، دولـت مانع شد؛ زيرا می‌ترسـید که وی، در صـورت بازگشت به زادگاه‌اش، ممکن است دوباره به‌فعالیـت ضـد دولتـی اقـدام کـند."[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامۀ آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
يادداشت ٢: كسی كه از موضوعی انتقاد می‌كند پیش از انتقاد یك كار مهم انجام داده است كه پژوهش دربارۀ آن موضوع است. این مسأله نشان می‌دهد كه منتقد برای آن موضوع ارزش قایل بوده است.
يادداشت ۳: از یاد نبریم كه حتی شخصيت‌های بزرگ و بی‌بدیل كه بی‌گمان شناخت خود و بخشی از جهان را مدیون كوشش‌های آنها هستیم، نیز از انتقاد به وسیله یك منتقد زبردست و کارشناس بی‌نیاز نیستند. چه رسد به شخصيت‌های خرد و ريزه‌ای محلی و قومی!
يادداشت ۴: این واقعیت که این شخصيت‌ها در شکل‌‌هایی ابتدایی مبارزه به‌سر می‌بردند، نباید مانع از این شود که خواسته‌ها و آرمان‌های آنها ناديده گرفته شود و آنها به‌عنوان عناصر شورشی افغانستان فراموش شوند. کوشش برای زنده نگهداشتن ياد آنها، خود نوعی یاری به تاريخ افغانستان است.
يادداشت ۵: واژگان و اصطلاح‌های سياسی و جامعه‌شناسی می‌توانند به کار هر چه بهتر و بيشتر فهم و درک مطلب بیایند ولی به طور طبیعی نباید پنداشت که می‌توان این واژه‌ها را به جای همديگر به کار گرفت. مانند واژه قوم و واژه ملت که دو اصطلاح متفاوت از هم هستند و هر واژه بار معنايی خاص خود را دارد.پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
پی‌نوشت‌ها
[۲]- رجوع کنيد: همان‌جا
[۳]- نبی‌زاده، محمدعوض، محمدابراهیم خان گاوسوار یکی از پیشگامان ضد استبداد، نی، شماره ششم - سال چهارم، جدی ١٣۸۵ (دسامبر ٢٠٠٦)
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
جُستارهای وابسته
□
□
منابع
□
پيوند به بیرون
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
