[↑] سرآغاز پايان امپراتوری عثمانی
در روز ١٠ اوت سال ١٩٢٠ ميلادی در سور نخستين پيمان ميان نيروهای متفق و امپراتوری عثمانی امضا شد. برای تنبيه امپراتوری عثمانی كه در جنگ جهانی اول در كنار امپراتوری آلمان و امپراتوری اتريش – مجارستان وارد جنگ شده بود، براساس پيمان سور قلمروی اين امپراتوری به منطقه آناتولی كه اهالی آن منحصرا ترك‌تبار بودند، محدود شد. اين سرآغازی برای پايان امپراتوری عثمانی محسوب می‌شد.
در آن هنگام، بريتانيايی‌ها و فرانسوی‌ها تنگه‌های داردانل و بسفور و شهر استانبول را در تصرف خود داشتند.
همچنين براساس پيمان سور پيش‌بينی شده بود، ساحل غربی آناتولی به يونانی‌ها داده شود و نيز يك ارمنستان بزرگ مستقل و يك منطقه خودمختار كردنشين در بخش‌های شرقی آناتولی ايجاد شوند. به عبارت ديگر حتی سرزمين باستانی عثمانی نيز تجزيه می‌شد.
سرزمين‌های عرب‌نشين امپراتوری عثمانی به نوبه خود تحت قيمومت بريتانيا و فرانسه درآمدند. پيمان خفت‌بار سور موجب ظهور جنبش ملی‌گرايان ترك شد.
ملی‌گرايان و بخش اعظم نيروهای ارتش عليه سلطان محمد ششم دست به شورش زدند.
يونانی‌ها با چراغ سبز متفقين از موقعيت سود جسته تا آناتولی را اشغال كنند. آنها نيروهای ملی‌گرای ترك را تا رودخانه ساكاربيا كه به دريای مرمره می‌ريزد، عقب راندند.
اما نيروهای ملی‌گرای ترك ابتدا با كمك بلشويك‌های روسيه كشور جديدالتاسيس ارمنستان بزرگ را از بين برده و قلمروی ارامنه محدود به سرزمين كوچك ارمنستان امروزی در ناحيه قفقاز شد. سپس نوبت به يونانی‌ها رسيد.
در ماه اوت سال ١٩٢١ ميلادی نيروهای ملی‌گرای ترك پس از يك نبرد سه هفته‌ای يونانی‌ها را از رودخانه ساكاريا عقب رانده و آنگاه در ٣٠ اوت سال ١٩٢٣ ميلادی موفقيت آنها در جنگ دوملوپينار كامل شد. نيروهای يونانی به سوی دريای اژه عقب‌نشين كردند.
سرانجام نيروهای ملی‌گرای تركيه در ٢۴ ژوييه سال ١٩٢٣ ميلادی در شهر لوزان سوئيس پيمان جديدی را با متفقين امضا كردند.
براساس پيمان جديد، ترك‌ها تنگه‌های داردانل و بسفور، شهر استانبول، بخش اروپايی تركيه و نيز ساحل شرقی دريای اژه را بازپس گرفته و منطقه خودمختار كردها منحل شد.
سلطان محمد ششم كه اعتبارش را با پذيرش قرارداد سور از دست داده بود منتظر بازگشت ملی‌گرايان نشده و در روز ١٧ نوامبر سال ١٩٢٣ ميلادی به يك كشتی جنگی بريتانيا در بندر استانبول پناهنده شد.
به اين ترتيب، در روز ١٠ اوت سال ١٩٢٠ ميلادی در سور نخستين پيمان ميان نيروهای متفقين و امپراتوری عثمانی امضا شد.
براساس اين پيمان خفت‌بار خاك امپراتوری عثمانی محدود به بخش‌هايی از سرزمين اصلی عثمانی‌ها آناتولی گرديد. امضای اين پيمان موجب ظهور جنبش ملی‌گرايان ترك شد.
اين سرآغازی برای پايان امپراتوری عثمانی محسوب می‌شد كه سرانجام در روز ٢٣ اكتبر سال ١٩٢٣ ميلادی حكومت امپراتوری عثمانی ملغی شده و در تركيه حكومت جمهوری برقرار گرديد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای روزنامه جام جم توسط بهرام افتخاری برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- افتخاری، بهرام، سرآغاز پايان امپراتوری عثمانی، جام جم آنلاين: دوشنبه ٢١ مرداد ١٣٨٧
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
