جستجو آ ا ب پ ت ث ج چ ح
خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ
ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی

۱۳۸۹ فروردین ۱۵, یکشنبه

سيزده بدر

از: …


فهرست مندرجات


سیزده ‌به‌‌در از جشن‌های مربوط به نوروز است و مردم ایران این روز را در دامان طبیعت، همراه با خویشان و دوستان خود سپری می‌کنند. خانواده‌ها به‌دامان طبیعت رفته، سبزهً هفت سین را با خود برده و با انداختن آن به آب روان، آن را به خدای آب‌ها تقدیم می‌کنند. همچنان برای بارش باران جهت کشاورزی دعا کرده و قربانی می‌دهند. به‌همین دلیل در دوره معاصر، اعتقاد براین است که غذای روز سیزده باید از گوشت باشد.[*]


[↑] پيدايش سيزده بدر

در باورهای مردم آرياييان باستان، کيومرث نخستين آفرينش اورمزد است. طبق آنچه ابوريحان بيرونی در کتاب آثارالباقيه گفته است: مشيه و مشيانه که پسر و دختر دوقلوی کيومرث بودند روز سيزده فروردين به‌وسيله گره‌زدن دو شاخه باهم ازدواج کردند. امروزه هم دختران و پسران دم بخت در روز سيزدهم فروردين به منظور گشايش بخت و پيوند زناشويی در سال جديد، نيت می‌کنند و سبزه گره می‌زنند.


در هيچ جايی نوشته نشده که سيزدهمين روز فروردين نحس است. مثلا در صفحهً ٢٦٦ آثارالباقيه جدولی برای سعد و نحس بودن روزها آورده شده که در آن روز سيزده نوروز که متعلق به ايزد تيشتر است کلمه سعد آمده است. عبدالله مستوفی در کتاب "شرح زندگانی من" چگونگی انجام اين مراسم در دوره؟ قاجار را با ذکر جزئيات شرح داده‌است.

دكتر فريدون جنيدی می‌گويد: سبزه‌ای که برای خوان نوروزی سبز می‌کردند و تا روز سيزدهم خرم می‌ماند را در اين روز که تيشتر نام داشت و برای سپاس از تيشتر ايزد که آب را به جهانيان نثار می‌کند به آبهای روان نثار می‌کردند.

در جايی ديگر آمده است که: جمشيد شاه پيشدادی روز سيزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خيمه و خرگاه بر پا می‌کند و بارعام می‌دهد و چندين سال متوالی اين کار را انجام می‌دهد که در نتيجه اين مراسم در سرزمين‌های آريايی به‌صورت سنت و آيين در می‌آيد و آرياييان از آن پس سيزده بدر را بيرون از خانه در کنار چشمه‌سارها و دامن طبيعت برگزار می‌کردند اما برای بررسی ديرينگی جشن سيزده بدر در ايران کنونی، از روی منابع مکتوب، تمامی منابع مربوط به دوران قاجار می‌باشند و گزارش به برگزاری سيزده به‌در در فروردين يا صفر داده‌اند، از همين رو برخی پژوهشگران پنداشته‌اند که اين جشن بيش از يکی دو سده ديرينگی ندارد. اما با دقت بيشتر می‌توان در‌يافت که شواهدی برای ديرينگی اين جشن وجود دارد. دکتر غياث آبادی پژوهشگر تاريخ و فرهنگ ايران باستان در اين باره به گسترش بسيار، تنوع و گوناگونی شيوه‌های برگزاری اين جشن اشاره می‌کند که بر پايه قواعد مردم‌شناسی و فرهنگ عامه، هر چقدر دامنه گسترش باوری فراخ‌تر و شيوه‌های برگزاری آن متفاوت‌تر باشد، نشان‌دهنده ديرينگی بيشتر آن است.

همچنين مراسم مشابه‌ای که به‌موجب کتيبه‌های سومری و بابلی از آن آگاهی در دست است، آيين‌های سال نو در سومر با نام "زگموگ" و در بابل با نام "آکيتو" دوازده روز به درازا می‌کشيده و در روز سيزدهم جشنی در آغوش طبيعت برگزار می‌شده است. بدين ترتيب تصور می‌شود که سيزده بدر دارای سابقه‌ای دست‌کم چهارهزار ساله است.


[↑] نحوست سیزده بدر

نخست باید ديد که در فرهنگ آرياييان هیچ یک از روزهای سال نحس شمرده نشده است، بل چنان که دانسته است، هر یک از روزهای هفته و ماه نام‌هایی زیبا و در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان و امشاسپندان داشته و دارند، و روز سیزدهم هر ماه خورشیدی در گاهشماری آرياييان تیر روز (در زبان اوستایی و پهلوی تشتر یا تیشتر) نام دارد که از آن ِ ایزد تیشتر، ایزد پدید آورنده‌ی باران می‌باشد و آرياييان از روی خجستگی، این روز را برای جشن انتخاب کرده‌اند.

همچنین هیچ دانشمندی یا هیچ یک از متون کهن از این روز به بدی یاد نکرده‌اند، بلکه در بیشتر مقالات مکتوب و کتاب‌ها، از سیزدهم نوروز باعنوان روزی فرخنده و خجسته نام برده شده است.

برای مثال کتاب "آثار الباقیه" جدولی برای سعد و نحس بودن روزها دارد که در آن جدول در مقابل روز سیزدهم نوروز کلمه‌ی "سعد" به‌معنای نیک و فرخنده آورده شده است، اما پس از حمله‌ی تازیان و ورود اسلام به سرزمين‌های آريايی از این رو که اعراب هفت روز در هر ماه را نحس می‌دانستند و سیزدهم هم جز این روزها بوده، روز سیزدهم فروردین را هم به‌اشتباه نحس خواندند. برای مثال دو بیتی‌ای از ابونصر فراهی هست که نحوست روزهای ماه را بیان می‌کند:

هـفـت روزی نحـس بـاشـــــد در مهـیزان حــذر کــن تــا نیــابــی هـیــچ رنــج
ســــه و پـنـج و ســـیزده با شــــانـزدهبیست‌ویک و بیست‌وچهار و بیست‌وپنج

از سویی دیگر در زمان حکومت صفویان این‌بار فرهنگ اروپایی وارد ایران شد که شوربختانه آنان نیز عدد ۱٣ را نحس می‌دانستند، و هنوز هم با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی عمیقاً به این موضوع اعتقاد دارند، که البته تنها به این ختم نمی‌شود و مثال‌های بسیار دیگری مانند دیدن گربه‌ی سیاه، رد شدن از زیر نردبام یا گذاشتن کلید روی میز و بسیاری موارد خرافی دیگر وجود دارند که خوشبختانه تا کنون وارد فرهنگ ما نشده‌اند. تنها چیزی که در فرهنک آريايی در مورد عدد سیزده وجود دارد و دکتر غیاث آبادی به آن اشاره کرده است "بد قلق" بودن عدد 13 به‌خاطر خاصیت بخش‌ناپذیری آن است. اما وقتی درباره‌ی نیکویی و فرخندگی این روز بیشتر دقت می‌کنیم منابع معقول و مستند به‌سوابق تاریخی زیادی را می‌یابیم همانطور که گفته شد سیزدهم فرودین ماه که تیر روز نام دارد و متعلق به فرشته یا امشاسپند یا ایزد مقدس و بزرگواری در آیین زرتشتی است که در متون پهلوی و در اوستا تیشتر نام دارد و جشن بزرگ تیر روز از تیر ماه که جشن تیرگان است به‌نام او می‌باشد.

فرودین ماه نیز که هنگام جشن و سرور و شادمانی و زمان فرود آمدن فروهرها است و تیر روز از این ماه نخستین تیر روز از سال می‌باشد در میان آرياييان بسیار گرامی بوده و پس از دوازده روز جشن که یادآور دوازده ماه سال است، روز سیزدهم را پایان رسمی دوره‌ی نوروز می‌دانستند و با رفتن به‌کنار جویبارها و باغ و صحرا و شادی کردن در واقع جشن نوروز را با شادی به پایان می‌رساندند و به‌قول امروزی‌ها حسن ختامی بود بر بزرگترین جشن سال.

در کتاب "المحاسن و الاضداد" گفته شده: در صحن کاخ سلطنتی دوازده ستون از خشت خام برپا می‌کردند که در هر یک از آنها یکی از حبوبات دوازده‌گانه را می‌کاشتند و کُـشتی که از پشم گوسفند بافته می‌شود، شش قسمت است که هر قسمت دوازده رشته می‌شود که به‌طور مجموع هفتادودو نخ می‌شود، می‌بستند. عدد شش اشاره است به شش گاهنبار و عدد دوازده به‌یاد دوازده ماه است و هفتادودو هم به هفتادودو فصل یسنا اشاره است.[*][*][*]


[↑] …



[↑] :



[↑] :



[↑] :



[↑] :



[↑] :



[↑] :



[↑] :



[↑] :



[۱]
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]

[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]

[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]

[↑] يادداشت‌ها


يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.



[↑] پيوست‌ها

پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:



[↑] پی‌نوشت‌ها

[۱]-
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-



[↑] جُستارهای وابسته

□
□
□



[↑] سرچشمه‌ها

□
□
□
□



[↑] پيوند به بیرون

□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□


[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]


ارسال شده توسط مهديزاده کابلی