 |
|
راهنمای کتاب مقدس
فهرست مندرجات
◉ پیش‌گفتار
◉ يادداشت‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
.
پیدایش
عهد عتیق (به انگلیسی: Old Testament)، کتاب مقدس یهودیان است که یهودیان به آن تَنَخ (به انگلیسی: Tanakh؛ به عبری: תנ"ך) می‌گویند و نسخه‌های کنونی تنخ از ۳۹ کتاب تشکیل شده‌اند؛ ترتیب این کتاب‌ها در نسخه‌های یهودی و مسیحی با هم تفاوت دارد. تَنَخ، نزد مسیحیان، تورات عبری خوانده می‌شود و با برخی تغییرات و اضافات با عنوان عهد عتیق در کتاب مقدس مسیحیان جای گرفته است و مشتمل بر سه بخش است: تورات یا تورا (به عبری: תורה) (فرمان یا شریعت)، نوییم (به عبری: נביאים) یا کتب انبیا و کتوویم (به عبری: כתובים) یا مکتوبات (نوشته‌ها).
در این میان، تورات، بخش اول و پُراهمیت‌ترین نوشتار یهود است، که خود شامل پنج سِفر (کتاب) است: برشیت (به عبری: בראשית) یا پیدایش، شموت (به عبری: שמות) یا خروج، وییقرا (به عبری: ויקרא) یا لاویان، بمدیبار (به عبری: במדבר) یا اعداد، و دواریم (به عبری: דברים) یا تثنیه.
بخش دوم که نوییم نامیده می‌شود، خود شامل دو قسمت نوییم ریشونیم و کتاب‌های دوازده‌گانه است. قسمت اول عبارتند از: کتاب یوشع (به عبری: יהושע)، شوفطیم (به عبری: שופטים) یا کتاب داوران، کتاب شموئیل (به عبری: שמואל)، ملاخیم (به عبری: מלכים) یا کتاب پیامبران، کتاب اشعیا (به عبری: ישעיהו)، ارمیا (به عبری: ירמיהו)، و حزقیال (به عبری: יחזקאל)؛ و نیز کتاب‌های دوازده‌گانه عبارتند از: کتاب هوشع (به عبری: הושע)، کتاب یوئل (به عبری: יואל)، کتاب عاموس (به عبری: עמוס)، کتاب عوودیا (به عبری: עובדיה)، کتاب یونس (به عبری: יונה)، کتاب میخا (به عبری: מיכה)، کتاب ناحوم (به عبری: נחום)، کتاب حبقوق (به عبری: חבקוק)، کتاب صفنیا (به عبری: צפניה)، کتاب حجی (به عبری: חגי)، کتاب زکریا (به عبری: זכריה)، و کتاب ملاکی (به عبری: מלאכי).
بخش سوم تنخ، کتوویم است، که عبارتند از: تهیلیم یا مزامیر داوود (به عبری: תהילים)، امثال سلیمان (به عبری: משלי)، کتاب جامعه (به عبری: קהלת)، غزل غزل‌ها (به عبری: שיר השירים)، کتاب ایوب (به عبری: איוב)، کتاب روت (به عبری: רות)، مراثی ارمیا (به عبری: איכה)، کتاب استر (به عبری: אסתר)، کتاب دانیال (به عبری: דניאל)، کتاب عزرا (به عبری: עזרא)، کتاب نحمیا (به عبری: נחמיה)، و تواریخ ایام (به عبری: דברי הימים).
بنابر این، عهد عتیق نامی است که مسیحیان در مقابل عهد جدید به این کتاب‌ها داده‌اند و آن‌ها را پذیرفته و به‌عنوان بخش اول از دو بخش کتاب مقدس قرار داده‌اند. علاوه بر این، آن‌ها ۷ کتاب دیگر را هم در زمره‌ی کتاب‌های عهد عتیق وارد کرده بودند، در حالی‌که یهودیان آن کتاب‌ها را اپوکریفا می‌نامیدند و نامعتبر می‌دانستند. مارتین لوتر رهبر نهضت پروتستان در الهامی‌بودن این کتاب‌ها تردید کرد و آن‌ها را از عهد عتیق خارج ساخت، اما فرقه‌های کاتولیک و ارتدوکس هم‌چنان این کتاب‌ها را معتبر می‌دانند و همراه با عهد عتیق به‌چاپ می‌رسانند.
آفرینش - طوفان - ابراهیم - اسحاق - یعقوب - یوسف
| ▲ | تأليف پيدايش |
سنت كهن يهودی و مسيحی حاكی از آن است كه موسی، تحت هدايت خدا، كتاب پيدايش را با استفاده از اسناد قديمی موجود در آن زمان تأليف كرد. كتاب، با وقايع حدود ٣٠٠ سال پيش از موسی پايان می‌يابد. ممكن است موسی اين اطلاعات را بواسطه‌ی مكاشفۀ مستقيم از خدا يا از طريق گزارش‌های تاريخی كه از اجدادش به‌جا مانده بود، دريافت كرده باشد.
كتاب با «سرود آفرينش» آغاز می‌شود و سپس با ده عدد «كتاب پيدايش»، كه چارچوب اصلی كتاب پيدايش را تشكيل می‌دهند، ادامه می‌يابد. به‌نظر می‌رسد كه موسی اين ده كتاب را، به‌‌همراه اضافات و توضيحاتی كه احتمالاً با هدايت خدا صورت گرفته، به هم ضميمه كرده است.
| سرود آفرینش | ١: ١ - ٢: ٣ |
| پیدایش آسمان‌ها و زمین | ٢: ۴ - ۴: ٢٦ |
| کتاب پیدایش آدم | ۵: ١ - ٦: ٨ |
| پیدایش نوح | ٦: ۹ - ۹: ٢٨ |
| پیدایش پسران نوح | ١٠: ١ - ١١: ۹ |
| پیدایش سام | ١١: ١٠-٢٦ |
| پیدایش تارح | ١١: ٢٧ - ٢۵: ١١ |
| پیدایش اسماعیل | ٢۵: ١٢-١٨ |
| پیدایش اسحاق | ٢۵: ١۹ - ٢۵: ٢۹ |
| پیدایش عیسو | ٣٦: ١-۴٣ |
| پیدایش یعقوب | ٣٧: ٢ - ۵٠: ٢٦ |
| ▲ | سرود آفرینش ١: ١ - ٢: ٣ |
این توصیفی شاعرانه از حركت حساب شده و شكوهمند مراحل متوالی آفرینش است، كه در قالب عدد «هفت» كتابمقدسی كه غالباً تكرار می‌شود، ریخته شده است. در همه‌ی نوشته‌های علمی یا غیر علمی، گزارشی عالی‌تر درباره‌ی «منشأ موجودات» وجود ندارد.
چه كسی «سرود آفرینش» را نوشته است؟ این سرود را موسی نقل كرده، ولی بی‌تردید، مدتها پیش از آن توسط ابراهیم یا نوح یا خنوخ یا آدم نوشته شده است. قرن‌ها پیش از زمان موسی، نوشتار رایج بوده است. برخی از «اوامر و فرایض احكام» خدا در زمان ابراهیم، یعنی ٦٠٠ سال پیش از موسی، وجود داشته است.[۱]
نویسنده از كجا می‌دانست كه پیش از ظهور انسان چه اتفاقی افتاده است؟ بی‌تردید خدا «گذشته‌ی دور را بر او مكشوف كرد، هم‌چنان‌كه بعدها آینده‌ی دور را به انبیأ نشان داد.»
كسی چه می‌داند، شاید خود خدا این سرود را به آدم آموخته باشد. و شاید این سرود، نسل پس از نسل، به‌طور شفاهی در جمع خانوادگی از حفظ خوانده می‌شد، یا به‌عنوان یكی از مراسم عبادتی اولیه سروده می‌شد (سرودها بخش بزرگی از قدیمی‌ترین انواع ادبیات را تشكیل می‌داد)، تا زمانی كه نوشتار اختراع شد و خدا شخصاً بر نوشته‌‌شدن آن نظارت كرد و بالاخره این سرود توسط موسی، جای خود را به‌عنوان «نخستین كلام كتاب الهی اعصار» یافت.
اگر باور داریم كتابمقدس كلام «خدا» است و اگر خدا از ابتدا می‌دانست كه كتابمقدس را به‌عنوان وسیله‌ی اصلی در نجات انسان به‌كار خواهد برد، چرا باید باور كردن این مطلب دشوار باشد كه خدا خودش همزمان با آفرینش انسان، ماده و هسته‌ی این كلام را به انسان داد؟
| ▲ | آفرینش جهان: باب ١: ١ |
«در ابتدا» خدا جهان را آفرید. آنچه در «هفت روز» صورت می‌گیرد، شكل‌‌گیری ماده كه قبلاً آفریده شده، و آماده كردن سطح زمین برای آفرینش و سكونت انسان، را توصیف می‌كند. تاریخ آفرینش جهان و انسان را نمی‌توان از روی این نوشته‌ها تعیین كرد. آنچه در این‌جا مورد تأكید قرار می‌گیرد آن است كه خدا جهان و انسان را آفریده و آفرینش موجودات طبق ترتیبی بوده است كه در باب اول پیدایش مشاهده می‌كنیم.
| ▲ | چه كسی خدا را آفرید؟ |
هر كودكی این سؤال را می‌پرسد، و هیچ‌كس نمی‌تواند به آن پاسخ دهد. برخی چیزها ورای فكر ما هستند. ما نمی‌توانیم آغاز زمان یا پایان زمان یا حدود فضا را درك كنیم. جهان یا همواره وجود داشته، یا از هیچ ساخته شده است. ممكن است به‌‌یكی از این دو حالت بوده باشد. با این‌حال نمی‌توانیم هیچ‌یك را درك كنیم. ولی این را می‌دانیم: برترین چیزی كه در فكر ما می‌گنجد، شخصیت، ذهن و هوش است. آن از كجا آمده است؟ آیا وجودی بیجان می‌تواند هوش را بیافریند؟ ما به‌واسطه‌ی «ایمان»، به‌عنوان نهایتی در فكر خود، قدرتی برتر از خودمان یعنی «خدا» را می‌پذیریم؛ به این امید كه روزی در ملكوت، اسرار هستی را دریابیم.
| ▲ | جهانی كه خدا آفرید |
ستاره‌‌شناسان چنین تخمین می‌زنند كه در كهكشان «راه شیری» كه كره‌ی زمین و منظومه‌ی شمسی در آن قرار دارند، بیش از ٣٠ میلیارد خورشید وجود دارد كه بسیاری از آن‌ها بسیار بزرگ‌تر از خورشید ما هستند، و خورشید ما خود ١،۵ میلیون برابر بزرگ‌تر از كره‌ی زمین است. كهكشان راه شیری به‌شكل یك[٢] ساعت مچی نازك است كه قطر آن از یك كناره تا كناره‌ی دیگر آن ٢٠٠،٠٠٠ سال نوری است و هر سال نوری فاصله‌ای است كه نور، با سرعت ١٨٦،٠٠٠ مایل در ثانیه، در یك‌‌سال می‌پیماید. و حداقل ١٠٠،٠٠٠ كهكشان مانند كهكشان راه شیری وجود دارند، كه برخی از آن‌ها میلیون‌ها سال نوری از هم فاصله دارند. و همه‌ی این‌ها شاید ذره‌ای كوچك در گسترده‌ی نامحدود و لایتناهی فضا باشد.
| ▲ | هفت روز: باب ١: ٢ - ٢: ٣ |
ما نمی‌دانیم كه منظور از روز، آیا ٢۴ ساعت بوده است یا دوره‌های طولانی متوالی. واژه‌ی «روز» معنای متعددی دارد. در ١: ۵ به‌جای نور به‌كار رفته است. به‌نظر می‌رسد در ١: ٨ و ١٣ به‌‌یك روز ٢۴ ساعته، در ١: ١۴ و ١٦ به‌‌یك روز ١٢ ساعته، و در ٢: ۴ به همه‌ی دوره‌ی آفرینش اشاره دارد. در متن‌هایی مثل یوئیل ٣: ١٨، اعمال ٢: ٢٠، یوحنا ١٦: ٢٣، «آن روز» ظاهراً به‌‌معنی همه‌ی دوره‌ی مسیحی است. در متن‌هایی مثل دوم تیموتاؤس ١: ١٢، به دوره‌ی پس از بازگشت ثانوی مسیح اشاره می‌كند. و در مزمور ٩٠: ۴ و دوم پطرس ٣: ٨، «یك روز نزد خداوند چون هزار سال است و هزار سال چون یك روز.»
این باب رساله‌ای علمی نیست. با این‌حال هماهنگی آن با معلومات زیست‌‌شناسی و جانورشناسی كنونی شگفت‌انگیز است.
| ▲ | روز اول، ١: ٢-۵ |
نور: «آسمان‌ها و زمین» كه در «ابتدا» آفریده شدند، باید قاعدتاً شامل نور هم بوده باشند. ولی سطح زمین باید هنوز تاریك بوده باشد، چرا كه پوسته‌ی سخت در حال سرد شدن زمین كه با آب‌های جوشان پوشانده شده بود، لایه‌های فشرده‌ی مه و گاز را به‌‌طرف بالا متصاعد می‌كرد كه كاملاً جلوی نور خورشید را می‌گرفته است. نور و توالی روز و شب، هنگامی بر سطح زمین برقرار شد كه فرآیند سرد شدن، غلظت مه را به حدی كاهش داد كه برای نفوذ نور كافی بود. در هر صورت، خود خورشید تا روز چهارم قابل رؤیت نبود.
| ▲ | روز دوم، ١: ٦-٨ |
فلك: كه «آسمان» نامیده می‌شود، در این‌جا به‌‌معنی اتمسفر یا لایه‌ی هوا است كه میان زمین پوشانده شده با آب و ابرهای بالاتر قرار دارد؛ این ابرها حاصل سرد شدن آب‌های زمین بوده كه هنوز آن‌قدر گرم بوده‌اند كه ابرهایی درست كنند كه خورشید را بپوشانند.
| ▲ | روز سوم، ١: ٩-١٣ |
زمین و زندگی گیاهی: تا این‌جا ظاهراً سطح زمین تماماً با آب پوشانده شده بود، چرا كه شكسته‌‌شدن مداوم پوسته‌ی نازكی كه تازه شكل گرفته بود، می‌باید سطح زمین را نرم و مثل یك توپ مایع[٣] نگاهداشته باشد. اما هر چه این پوسته سردتر و ضخیم‌تر شد، به‌تدریج پیچ و خم برداشت و جزیره‌ها و قاره‌ها ظاهر شدند. هنوز از باران خبری نبود، ولی مه غلیظ، خشكی تازه شكل گرفته را كه هنوز گرم بود، سیراب می‌كرد. آب و هوای استوایی همه‌‌جا را پوشانده بود، و زندگی گیاهی می‌باید بهسرعت و به‌طور غول‌‌آسایی رشد كرده باشد. این زندگی گیاهی پس از فرو رفتن‌ها و بالا آمدن‌های متوالی بی‌شمار، بسترهای زغال سنگ كنونی را تولید كردند.
| ▲ | روز چهارم، ١: ١۴-١٩ |
خورشید، ماه و ستارگان: این‌ها باید «در ابتدا» آفریده شده باشند. در «روز اول»، نور آن‌ها باید از درون بخارات زمین نفوذ كرده باشد (١: ٣)، در حالی كه خود آن‌ها قابل مشاهده نبوده‌اند. اما اكنون، با كم شدن غلظت ابرها كه خود ناشی از سرد شدن بیش‌تر زمین بود، این اجرام آسمانی بر زمین قابل رؤیت شدند. فصل‌ها هنگامی پدید آمدند كه سطح زمین، دیگر از درون حرارتی دریافت نمی‌كرد، و به‌عنوان تنها منبع حرارت به‌‌خورشید وابسته بود.
| ▲ | روز پنجم، ١: ٢٠-٢۵ |
حیوانات دریایی و پرندگان: به روند پیشرفت وقایع توجه كنید: در روزهای اول و دوم موجودات بیجان، در روز سوم زندگی گیاهی، و در روز پنجم زندگی حیوانی.
| ▲ | روز ششم، ١: ٢۴-٣١ |
حیوانات خشكی و انسان: هنگامی كه بالاخره زمین برای سكونت انسان آماده شد، خدا انسان را «به‌صورت خود» آفرید. خدا هر چه را كه آفریده بود، دید و همه چیز «بسیار نیكو» بود (١: ۴، ١٠، ١٢، ١٨، ٢١، ٢۵، ٣١). اما خیلی زود، این تصویر تیره شد. خدا حتماً این‌‌را از قبل می‌دانسته، و همه‌ی آفرینش انسان را، گامی به‌سوی دنیای پر جلالی در نظر گرفته كه پیامد این آفرینش خواهد بود؛ و شرح این دنیای پر جلال را در باب‌های پایانی كتاب مكاشفه می‌خوانیم.
| ▲ | روز هفتم، ٢: ١-٣ |
خدا استراحت كرد؛ البته نه به‌طور مطلق (يوحنا ۵: ١٧)، بلكه از اين عمل به‌خصوص آفرينش، آرامی گرفت. اين آرامی اساس روز سبت است (خروج ٢٠: ١١)، و اشاره‌ای عرفانی به آسمان دارد (عبرانيان ۴: ۴ و ٩). شايد عدد «هفت» در ساختار جهان، به‌‌مراتب ورای دانش انسان نقش داشته باشد.
| ▲ | نكته‌ی باستان‌شناختی: داستان‌های آفرينش بابلی |
در سال‌های اخير، حماسه‌های آفرينش به‌‌صورت‌های مختلف و حك‌‌شده بر الواحی كه پيش از[۴] زمان ابراهيم در جريان بودند، در خرابه‌های بابل، نينوا، نيپور و آشور كشف شده‌اند، و به‌طور شگفت‌‌آوری با «سرود آفرينش» كتاب پيدايش شباهت دارند.
«هفت» لوحه‌ی (يا دوره) آفرينش وجود دارند - «در ابتدا» يك «مغاك اوليه» - «آشوب آب‌ها» كه «عميق» ناميده شده - خدايان «همه‌‌چيز را شكل بخشيدند» - «فلك زبرين و زيرين» را ساختند - «آسمان‌ها و زمين را بنياد نهادند» - در روز چهارم «ستارگان را مقرر كردند» - «سبزه و گياهان سبز را به رشد واداشتند» - در روز ششم «انسان را از خاك زمين بسرشتند» - «آن‌ها به موجوداتی زنده تبديل شدند» - «انسان و همسرش ساكن شدند» - «آن دو يار و همكار بودند» - «در باغی سكنی گزيدند» - «لباس را نمی‌شناختند» - روز «هفتم»، «روز مقدس» تعيين شد، و «به كنار گذاشتن همه‌ی كارها فرمان داده شد.»
همه‌ی اين داستان‌های آفرينش بابلی و آشوری، آشكارا مبتنی بر «چند خدا پرستی» هستند. ولی به دليل وجود اين همه نكات مشترك با داستان پيدايش، به‌نظر می‌رسد كه بايد دارای منبع مشتركی بوده باشند. آيا اين سنّت‌های تحريف شده، بر واقعيت وجود يك منبع اصلی الهی گواهی نمی‌دهند؟
| ▲ | نكته‌ی باستان‌شناختی: يكتاپرستی اوليه |
در كتابمقدس تاريخ بشريت، با اعتقاد انسان به خدای يگانه آغاز شده، و بت‌‌پرستی و چند خدايی بعدها پديد آمده است. اين دقيقاً بر عكس نظريه‌ی كنونی است كه می‌گويد ايده‌ی يك خدای واحد به‌تدريج از «جان‌گرايی» (آنيميسم - اعتقاد به عالم روح و تجسم ارواح مردگان) رشد كرده است. اخيراً ديدگاه كتابمقدسی از سوی باستان‌‌شناسی تأييد شده است. دكتر «استفن لَنگدان» از دانشگاه آكسفورد به اين مطلب پی برده كه طبق كهن‌ترين كتيبه‌های بابلی، نخستين مذهب انسان اعتقاد به خدای يگانه بوده، و از آن‌جا بهسرعت به چند خداپرستی و بت‌‌پرستی نزول كرده است.
قرائنی موجود است كه نشان می‌دهد مذهب اوليه‌ی مصر، يكتاپرستی بوده است. در ١٨٩٨ اعلام شد كه در سه لوحه‌ی جداگانه در موزه‌ی بريتانيا، كه متعلق به زمان حمورابی هستند، واژه‌های «يهوه خدا است» كشف شده است.
انسان‌‌شناسان برجسته، اخيراً اعلام كردند كه در ميان همه‌ی نژادهای بدوی اعتقادی به يك خدای برتر وجود داشته است.[۵]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- هنری هلی، راهنمای کتاب مقدس، ص ٣۱
[٢]- همان، ص ٣٢
[٣]- همان، ص ٣٣
[۴]- همان، ص ٣۴
[۵]- همان، ص ٣۵
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ هنری هلی، راهنمای کتاب مقدس، ترجمه‌ی جسيکا باباخانيان، سابرينا بدليان و ادوارد عيسی بيک، زير نظر کشيش ساروخاچيکی، هلند: انتشارت آ آر کی (ARK)، چاپ اول - ٢٠٠٠ م.
