[آیین هندو] [معابد هندوها در افغانستان]
افغانستان کهن‌ترین و بزرگ‌ترین مرکز فرهنگ ودایی است. در میان شهرهای مختلف این کشور، کابل، تا سدۀ دهم میلادی، پایتخت سلطنت هندوشاهان بوده است. در شمار معابد زیادی که از فرهنگ‌های پیش از اسلام در کابل کشف شده، چندین معبد "سناتم دهرم" (آيين جاودان) یا به‌قول مشهور آیین هندو نیز وجود داشته است. یکی از این معابد که تا به امروز هم معبد (درمسال) هندوها در افغانستان است، نیایشگاه "پیر رتن ناتهـ" واقع در باغبان کوچه کابل می‌باشد که در آن تندیس گنیشا از قرن پنجم میلادی تاکنون موجود است. آنچه در زیر می‌خوانید، یادداشت کوتاهی است، از آقای دکتر فقیرچند چندوک، دربارۀ این مجسمه.
[↑] تندیس گنیشا
[↑] نمادها
گنیشا فرشتۀ خوشبختی، رقص و هنر است. در هر مراسمی که دال بر خوشبختی، و کسب دانش و هنر باشد از همه اولتر سرود ویدی مربوط به این فرشته خوانده می‌شود. در مجموع ۳۸ شکل یا فیگور این فرشته در گذر زمان توسط مکتب‌های مختلف هنر مجسمه‌سازی به میان آمده است. اما در مورد این که این تندیس چه نمادها را به نمایش می‌گذراد، نظرات یکسان است. سر بزرگ سمبول تفکر عمیق، درک درست و دانش خوب است. چشمان کوچک بیناهی زرف، دهن کوچک کم حرف زدن، داشتن یک دندان و آن هم بزرگ علامت مهربانی است؛ زیرا، با یک دندان گزند رسانیدن به کسی کمتر امکان پذیر است. گوش‌های بزرگ نماد تحمل شنوای خوب و بد. دست راست علامت دعا و نیکی به عابد است و شکم بزرگ هضم خوب و بد، شیرین و تلخ روزگار را می‌رساند.
این فرشته سوار بر موش است. این امر، در ظاهر منطقی به‌نظر نمی‌رسد. اما در واقع، توضیح این نماد چنین است، که موش حیوان کوچک ولی خیلی متحرک، ناآرام و ضرررسان است. از این روی، موش علامت خواهشات نفسانی است. پنج خواهش نفسانی دشمن انسان است. کاما، کرودا، لوبا، مها و حنکارا (شهوت غیر مخاز، قهر، خودخواهی، حرس، و کبر). این خواهشات نفسانی در برابر ویژگی‌های خوب، چون موش کوچک هستند ولی خیلی متحرک اند و در صورت غلبه بر انسان بسیار زیان‌آور است. پس باید بر این خواهشات نفسانی غلبه کرد و سوار آن شد تا تحت کنترل باشد. ویژگی‌های خوب انسان که در ارتباط با این فرشته یادآوری شد، سنگینی دارد تا بر ویژگی‌های بد و خواهشات نفسانی (موش) غلبه داشته باشد و بتواند آن را کنترل کند.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط دکتر فقیرچند چندوک برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- مقدمه از مهدیزاده کابلی است و یادداشت نمادها توسط دکتر فقیرچند نگارش یافته و به دانشنامه ارسال شده است.
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
[برگشت به بالا]
