جستجو آ ا ب پ ت ث ج چ ح
خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ
ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی

۱۳۹۰ فروردین ۹, سه‌شنبه

سبزیجات

از: دانشنامه‌ی آریانا

سبزی‌جات‌

جستجو آ ا ب
پ ت ث ج چ خ
ح د ذ ر ز ژ
س ش ص ض ط ظ
ع غ ف ق ک گ
ل م ن و هـ ی
فهرست مندرجات

گیاهانتغذیه

سبزیجات، تره‌بار یا صیفی‌جات (به انگلیسی: Vegetable؛ برگرفته از واژه‌ی یونانی: vegetabilis و vegetare؛ به آلمانی: Gemüse)، نام عمومی برخی محصولات گیاهی خوراکی و اغلب پختنی است. گرچه رنگ بسیاری از تره‌بار، مانند هویج، سبز نیست، اما بیشتر در گفتار روزمره آن را سبزیجات نیز می‌نامند. سیب زمینی، گوجه فرنگی، کدو، بادمجان و هویج از رایج‌ترین انواع تره‌بار است[۱].

در این میان، به گیاهانی خوراکی سبز رنگ که در تهیه‌ی خوراکی‌ها، دسرها و سایر خوردنی‌ها به‌کار می‌رود، اصطلاحاً سبزی می‌گویند. از سبزی‌ها که بخشی از تره‌بار یا صیفی‌جات هستند، در پخت برخی غذاها مثل: قرمه سبزی، انواع کوفته، انواع کوکو و انواع آش و هم‌چنین تهیه انواع ترشی استفاده می‌شود. علاوه بر این، در افغانستان، ایران و برخی کشورهای آسیای میانه، بعضی از این سبزی‌ها را به‌صورت خام و در قالب دسر و سلاد همراه غذا میل می‌‏کنند که به سبزی خوردن شناخته می‌شود[٢].

سـبزی‌ها یا تره‌بـار اگر محصـول مهندسـی کشـاورزی و نتیجه‌ی انتخاب مصـنوعی باشـد گاه به‌عنـوان تره‌بـار پرورشـی، تره‌بـار گلخانـه‌ای و تره‌بـار کشـاورزی نامیده می‌شـود. تره‌بـاری که چنیـن نباشـد، در سـال‌های اخیـر، به تره‌بـار رسمی معروف اسـت[٣].


واژه‌شناسی

سبزیجات (اسم جمع در گویش عوام) که در ایران تره‌بار نیز نامیده می‌شود، به‌معنای سبزی‌ها (انواع سبزی‌های‌خوردنی) است، که شامل برخی از دانه‌ها و میوه‌ها نیز می‌شود. به‌هر حال، این واژه، از واژه‌ی فارسی «سبزی» و پسوند جات (علامت جمع) ترکیب شده است. تازیان برخی از واژگان فارسی دری پایان‌یافته به «ه» غیرملفوظ را عربی‌ کرده و سپس به «ات» جمع بسته‌اند و فارسی‌زبانان این‌گونه جمع‌های معرب را از آنان فراگرفته‌ و پاره‌ای واژگان دیگر، از فارسی و عربی و غیره را نیز به‌همان روش جمع بسته‌اند؛ از این شمارند: کارخانه‌جات، دسته‌جات، نوشته‌جات و میوه‌جات و ... اما بهتر آن است که گفته شود: کارخانه‌ها، دسته‌ها، نوشته‌ها، میوه‌ها و... مردم عادی به قرینه‌ی واژگان بالا، شماری از واژگانی را هم که به «ه» پایان نیافته‌اند ولی با واکه‌ی «و» یا «ی» یا «ا» به پایان می‌رسند با «جات» جمع بسته‌اند. مانند سبزیجات، ترشیجات، و... که به‌جای آ‌‌ن‌ها باید گفت: سبزی‌ها، ترشی‌ها و... اما عده‌ای می‌گویند: برخی از کلمه‌های عربی‌ با «ات» جمع بسته می‌شود، نه پسوند «جات»، و «ج» که میان اسم و پسوند می‌آید، یکی از «صوت‌های نرم‌خوانی» در زبان فارسی است. وقتی که دو واژه با هـم ترکیب می‌شود، اگر صوت آخر کلمه اول و صوت اول کلمه دوم «مصوت» (Vowel) باشد، خواندن دو مصوت دشوار می‌شود. بنابراین یک صوت نرم‌خوانی در میان آن‌ها آورده می‌شود. مثلاً واژه‌ی «میوه» به‌مصوت کوتاه کسره ختم می‌شود و صوت اول پسوند «ات» هم مصوت بلند «ا» یا «الف» است؛ از این‌رو، برای آسانی و نرمی تلفظ این کلمه‌ی مرکب، در میان این دو مصوت، حرف غیرمصوت (Consonant) «ج» را می‌آورند و می‌گویند «میوه‌جات». اما در جمع بستن کلمه «باغ» که صوت آخر آن غیرمصوت است، در جمع با «ات» می‌گویند «باغات».


آسبزیجات رده‌ی   آ

آب‌تره (تره‌تیزک آبی، علف چشمه یا شاهی آبی)
آندیو یا کاسنی فرنگی
آووکادو یا گلابی تمساح


اسبزیجات رده‌ی   ا

اسفناج (سبزی پالک)Spinach
اسلیخ یا اسلیج
اناریجه


بسبزیجات رده‌ی   ب

بابونه
بادرنگ (خیار)Cucumber
باقلا (باقلی هم گفته می‌شود)
Broad bean یا Vicia faba
باقلا سبز-
بامیهOkra
بانجانEggplant
بانجان رومی (گوجه فرنگی)Tomato


پسبزیجات رده‌ی   پ

پودینه (پونه)
پیاز
پیازچه


تسبزیجات رده‌ی   ت

ترائی (لیف)
Sponge gourd یا Luffa aegyptiaca
ترب (مُلی)
تربچه (مُلی سرخک)
ترخون
ترشک درشت
تره (گندنه)
تره (خیار چنبر)
تره‌پیاز یا ترپیاز
تره‌تیزک (شاهی)
Cress یا Garden cress
تره‌تیزک آبی (آب‌تره یا شاهی آبی)
تره‌فرنگی (نوش پیاز)


ثسبزیجات رده‌ی   ث

..


جسبزیجات رده‌ی   ج

جعفری
جعفری بیابانی یا لماتیوم
جعفری فرنگی


چسبزیجات رده‌ی   چ

چایوت
چغندر (لبلبو)


حسبزیجات رده‌ی   ح

..


خسبزیجات رده‌ی   خ

خرفه
خیار (بادرنگ)
خیار چمبر
خاکشیر


دسبزیجات رده‌ی   د

..


ذسبزیجات رده‌ی   ذ

ذرت یا جواری
ذرت شیرین
ذرت مومی
ذرت مکزیکی


رسبزیجات رده‌ی   ر

ریحان
رنکن
ریواس


زسبزیجات رده‌ی   ز

زردک (هویج)
زنجبیل یا زنجفیل


ژسبزیجات رده‌ی   ژ

..


سسبزیجات رده‌ی   س

سبزی پالک (اسفناج)
سیب‌زمینی (کچالو)
سیر
سیرخرس
Bear leek یا Wild garlic


شسبزیجات رده‌ی   ش

شاهی
شلغم
شلغم زرد
شنبلیله
شوید (شبت)
شیرینک
Corn Salad یا Valerianella


صسبزیجات رده‌ی   ص

..


ضسبزیجات رده‌ی   ض

..


طسبزیجات رده‌ی   ط

..


ظسبزیجات رده‌ی   ظ

..


عسبزیجات رده‌ی   ع

..


غسبزیجات رده‌ی   غ

..


فسبزیجات رده‌ی   ف

فاصولیه یا لوبیا سبز
فلفل تند (مُرچ)
فلفل دلمه‌ای (مُرچ دلمه‌ای)


قسبزیجات رده‌ی   ق

قارچ خوراکی (سَماروغ یا سمارُق)
قارچ دنبلان


کسبزیجات رده‌ی   ک

کاکوتی
کاهو
کچالو (سیب‌زمینی)
کدو
کدو تنبل یا کدو حلوایی
کدو سبز
کرفس
کلم
کلم بروکلی یا بروکلی
کلم‌برگ
کلم فندقی
کلم قمری


گسبزیجات رده‌ی   گ

گزنه
گشنیز
گلپی (گل کلم)
گندنه (تره)
کنگر
کنگر فرنگی


لسبزیجات رده‌ی   ل

لبلبو (چغندر)
لوبیا
لوبیا سبز (فاصولیه)


مسبزیجات رده‌ی   م

مارچوبه
مُرچ (فلفل تند)
مُرچ دلمه‌ای (فلفل دلمه‌ای)
مرزه
موسیر


نسبزیجات رده‌ی   ن

نخود
نخود سبز یا نخودفرنگی
نعناع یا نعنا


وسبزیجات رده‌ی   و

ورنونیا


هـسبزیجات رده‌ی   هـ

هالاپینو
هویج (زردک)


یسبزیجات رده‌ی   ی

یم


[] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی باهمکاری محمد محمدی و الهام محمدی برشته‌ی تحرير درآمده است.
یادداشت ٢: سبزیجات (به انگلیسی: Vegetable؛ به آلمانی: Gemüse)، به گیاهان خوراکی گفته می‌شود که به‌طور خام یا پخته در خوراک‌‏ها و خوردنی‌ها به‌کار می‌رود. در این‌جا لیستی از سبزی‌های خوراکی وجود دارد. برخی از سبزی‌ها که از نظر گیاه‌شناسی جزو میوه‌ها محسوب می‌شوند، از نظر تهیه غذا جزو سبزیجات می‌باشند و به‌همین علت در این لیست دیده می‌شوند.


[] پيوست‌ها


...


[] پی‌نوشت‌ها

...


[] جُستارهای وابسته






[] سرچشمه‌ها







[] پيوند به بیرون

[۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]

رده‌ها:...