سبزیجات، ترهبار یا صیفیجات (به انگلیسی: Vegetable؛ برگرفته از واژهی یونانی: vegetabilis و vegetare؛ به آلمانی: Gemüse)، نام عمومی برخی محصولات گیاهی خوراکی و اغلب پختنی است. گرچه رنگ بسیاری از ترهبار، مانند هویج، سبز نیست، اما بیشتر در گفتار روزمره آن را سبزیجات نیز مینامند. سیب زمینی، گوجه فرنگی، کدو، بادمجان و هویج از رایجترین انواع ترهبار است[۱].
در این میان، به گیاهانی خوراکی سبز رنگ که در تهیهی خوراکیها، دسرها و سایر خوردنیها بهکار میرود، اصطلاحاً سبزی میگویند. از سبزیها که بخشی از ترهبار یا صیفیجات هستند، در پخت برخی غذاها مثل: قرمه سبزی، انواع کوفته، انواع کوکو و انواع آش و همچنین تهیه انواع ترشی استفاده میشود. علاوه بر این، در افغانستان، ایران و برخی کشورهای آسیای میانه، بعضی از این سبزیها را بهصورت خام و در قالب دسر و سلاد همراه غذا میل میکنند که به سبزی خوردن شناخته میشود[٢].
سـبزیها یا ترهبـار اگر محصـول مهندسـی کشـاورزی و نتیجهی انتخاب مصـنوعی باشـد گاه بهعنـوان ترهبـار پرورشـی، ترهبـار گلخانـهای و ترهبـار کشـاورزی نامیده میشـود. ترهبـاری که چنیـن نباشـد، در سـالهای اخیـر، به ترهبـار رسمی معروف اسـت[٣].
سبزیجات (اسم جمع در گویش عوام) که در ایران ترهبار نیز نامیده میشود، بهمعنای سبزیها (انواع سبزیهایخوردنی) است، که شامل برخی از دانهها و میوهها نیز میشود. بههر حال، این واژه، از واژهی فارسی «سبزی» و پسوند جات (علامت جمع) ترکیب شده است. تازیان برخی از واژگان فارسی دری پایانیافته به «ه» غیرملفوظ را عربی کرده و سپس به «ات» جمع بستهاند و فارسیزبانان اینگونه جمعهای معرب را از آنان فراگرفته و پارهای واژگان دیگر، از فارسی و عربی و غیره را نیز بههمان روش جمع بستهاند؛ از این شمارند: کارخانهجات، دستهجات، نوشتهجات و میوهجات و ... اما بهتر آن است که گفته شود: کارخانهها، دستهها، نوشتهها، میوهها و... مردم عادی به قرینهی واژگان بالا، شماری از واژگانی را هم که به «ه» پایان نیافتهاند ولی با واکهی «و» یا «ی» یا «ا» به پایان میرسند با «جات» جمع بستهاند. مانند سبزیجات، ترشیجات، و... که بهجای آنها باید گفت: سبزیها، ترشیها و... اما عدهای میگویند: برخی از کلمههای عربی با «ات» جمع بسته میشود، نه پسوند «جات»، و «ج» که میان اسم و پسوند میآید، یکی از «صوتهای نرمخوانی» در زبان فارسی است. وقتی که دو واژه با هـم ترکیب میشود، اگر صوت آخر کلمه اول و صوت اول کلمه دوم «مصوت» (Vowel) باشد، خواندن دو مصوت دشوار میشود. بنابراین یک صوت نرمخوانی در میان آنها آورده میشود. مثلاً واژهی «میوه» بهمصوت کوتاه کسره ختم میشود و صوت اول پسوند «ات» هم مصوت بلند «ا» یا «الف» است؛ از اینرو، برای آسانی و نرمی تلفظ این کلمهی مرکب، در میان این دو مصوت، حرف غیرمصوت (Consonant) «ج» را میآورند و میگویند «میوهجات». اما در جمع بستن کلمه «باغ» که صوت آخر آن غیرمصوت است، در جمع با «ات» میگویند «باغات».
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی باهمکاری محمد محمدی و الهام محمدی برشتهی تحرير درآمده است.
یادداشت ٢: سبزیجات (به انگلیسی: Vegetable؛ به آلمانی: Gemüse)، به گیاهان خوراکی گفته میشود که بهطور خام یا پخته در خوراکها و خوردنیها بهکار میرود. در اینجا لیستی از سبزیهای خوراکی وجود دارد. برخی از سبزیها که از نظر گیاهشناسی جزو میوهها محسوب میشوند، از نظر تهیه غذا جزو سبزیجات میباشند و بههمین علت در این لیست دیده میشوند.