[...] [...]
دانشـگاه یا پوهنتـون که واژۀ دخیـل از زبـان پشـتو در زبـان دری افغانسـتان اسـت[۱] (به انگلیسی: University؛ به آلمانی: Universität)، نهادی برای آموزش عالی است[٢] که سه ویژگی اصلی دارد: دانشکده‌هایی در رشته‌های گوناگون دانش، تسهیلاتی برای پژوهش استادان و دانشجویان، و رتبه‌های آموزشی که به دانشجویان و استادان داده می‌شود[٣].
فعالیت می‌کرد. دانشگاه‌ها بر حسب علومی که در آن‌ها تدریس می‌شوند، بر دو نوع هستند: دانشگاه‌های جامع و دانشگاه‌های تخصصی[۴].
دانشگاه در تمام سطوح علمی گوناگون (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا) و رشته‌های مختلف مدرک دانشگاهی ارائه می‌نماید[۵].
[↑] واژه‌شناسی
در زبان‌های اروپایی به‌ویژه زبان انگلیسی، واژۀ «یونیورستی» (University) و نظایر آن برگرفته از واژۀ لاتین «universitas magistrorum et scholarium» به‌معنای «جامعه استادان و پژوهشگران» است.
در استرالیا و نیوزلند واژه دانشگاه را به‌اختصار «یونی» (uni) می‌گویند که اخیراً در میان جوانان بریتانیایی هم متداول شده است. در نیوزلند و آفریقای جنوبی نیز از لفظ «ورسیتی» (varsiry) استفاده می‌شود که در قرن ۱۹ در انگلستان رایج بوده است. امروزه در ایالات متحده آمریکا، عموماً از واژه «university» (دانشگاه) برای اشاره به موسسه‌ای استفاده می‌شود که از چند دانشکده برخوردار است و طیف گسترده‌ای از مدارک تحصیلی عالی را به دانشجویان می‌دهد (حتا اگر فاقد برنامه‌های تحصیلی در مقطع دکترا باشد) و موسسات کوچکتر که مدارک کارشناسی و کاردانی اعطا می‌کنند، «کالج» نامیده می‌شوند.[٦]
در بارۀ منشأ واژۀ «دانشگاه» در دانشنامۀ آزاد ویکی پدیا آمده: «در جریان نوسازی ایران در دوران رضاشاه پهلوی فرهنگستان ایران در سال ۱۳۱۴ برای هماهنگ کردن کار واژه‌سازی تشکیل شد که مهم‌ترین دستاورد آن ساخت واژه‌هایی جایگزین برای واژه‌های بیگانه بود که امروزه بسیاری از آن‌ها در گفتار و نوشتار ایرانیان به‌کار می‌روند. مانند واژه‌های دانشگاه که معادل واژهٔ «university» و شهرداری که معادل واژهٔ بلدیه می‌باشند.»[٧]
[↑] تاریخچه
در مورد این‌که کهـن‌ترین دانشـگاه دنیـا کدام بوده اسـت، بحـث و جـدل‌های بسـیاری وجود دارد. اما به‌طـور یقین، چنین مراکـز آموزشـی در تمدن‌های باستانی خاور شـکل گرفته است. اگر دانشگاه یک موسسـه دانشجویی فرض شـود، آکادمی افلاطـون قدیمی‌ترین دانشـگاه در باختر بوده اسـت و سـند تاریخی هم بر این ادعا وجـود دارد[٨].
مدرسۀ آتن، نقاشی رافایل سانتی: واتیکان - رُم: ۱۵۱٠ یا ۱۵۱۱ میلادی
مدرسه آتن، در سال ۳۸۷ قبل از میلاد توسط فیلسوف یونانی افلاطون در مجاورت آتن بانام آکادیموس تاسیس گردید و به‌دانشجویان خود فلسفه، ریاضیات و ژیمناستیک آموزش می‌داد. این مدرسه، گاهی به‌عنوان دانشگاه در نظر گرفته می‌شود. دیگر شهرهای یونان با موسسات آموزشی قابل ملاحظه شامل کوس (سرای هیپوکرات‌ها) که آموزشگاه پزشکی داشت و هودز که آموزشگاه‌های فلسفه داشت، می‌باشند. موسسه کلاسیک بعدی موزه و کتابخانه اسکندریه است که از شهرت بسیاری برخوردار بوده است.
گفته می‌شود که کهن‌ترین نهادی که به دانشگاه‌های امروزی شباهت بیشتری داشت، حدود شش و نیم سده پس از برپایی آکادمی افلاطون (که در باغ آکادامه و دره آکادموس آتن گشایش یافت) فعالیت می‌کرد[۹].
اگر دانشگاه، تنها یک موسسه‌ی آموزش عالی فرض شود، آنگهی، می‌توان دانشگاه شانگیانگ در چین را که پیش از سده ۲۱ پیش از میلاد گشایش یافته بود، قدیمی‌ترین دانشگاه نامید؛ مشروط بر این‌که افسانه نباشد[۱٠].
آموزش در دانشگاه نالاندا در ایالت بیهار در هند در قرن ۵ پیش از میلاد برپا بوده و به دانش‌آموختگان آن مدرک دانشگاهی اعطا می‌شده است. سومین دانشگاهی که به تازگی ویرانه‌های آن را یافته‌اند، دانشگاه راتناجیری در اوریسا (که ایالتی در شرق کشور هندوستان در کنار خلیج بنگال است و امروزه کالینگا نامیده می‌شود) است.
شهرهای باستانی تکشاشیلا نالاندا، ویگراماسیلا و کانچیپورا در هند باستان مراکز بسیار مشهور آموزشی در خاور بوده‌اند که از سراسر آسیا دانشجو داشته‌اند. به‌ویژه نالاندا که مرکز معروف دانشگاهی بوداگرایی بوده و بنابراین، هزاران دانشمند و دانشجوی بودایی را از چین، شرق آسیا، آسیای مرکزی و آسیای جنوب شرقی جذب کرده و در کنار آن دانشجویان بسیاری از خراسان بزرگ و خاورمیانه را در خود جای داده بود.
با این وجود، دانشگاه قسطنطنیه (در عهد امپراطوری بیزانس) در سال ۸۴۹ میلادی به‌دستور قیصر بارداس (نایب‌السلطنه امپراتور میخائیل سوم) احیا شد. این دانشگاه با داشتن فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی، حفظ خودگردانی و استقلال آکادمیک عموماً به‌عنوان نخستین موسسه‌ی آموزش عالی با ویژگی‌های دانشگاهی امروزی شناخته می‌شود[۱۱].
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- ادامه جنجال دانشگاه یا پوهنتون در مجلس افغانستان، بخش فارسی بی بی سی: دوشنبه ۱۱ اوت ٢٠٠٨ - ٢۱ مرداد ۱٣٨٧
[٢]- دانشگاه، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٣]- همان‌جا
[۴]- همان‌جا
[۵]- همان‌جا
[٦]- همان‌جا
[٧]- زبان فارسی، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
