[نویسندگان ایرانی] [فرهنگ‌نامه‌نویسان فارسی]
حسن عمید (زادۀ ۱٢٨۹ خ - درگذشتۀ ۱۳۵۸ خ)، فرهنگ‌نویس، نویسنده، روزنامه‌نگار و پژوهشگر نامدار ایرانی است[۱]. او نویسندهٔ فرهنگ فارسی عمید است که از پرکاربردترین فرهنگ‌های معاصر زبان فارسی دری قلمداد می‌گردد[٢].
[↑] زندگی‌نامه
حسن عمید، در سال ۱٢٨۹ خورشیدی[٣]، در شهر مشهد زاده شد[۴]. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود به پایان برد[۵]. از جوانی به نویسندگی روی آورد و در همان ایام عضو انجمن ادبی شد و کار روزنامه‌نگاری را آغاز کرد. او در نشریهٔ خراسان مطلب می‌نوشت تا آن‌که در سال ۱۳٠٢ سردبیر هفته‌نامه صدای شرق شد. سپس مدیریت سالنامه خراسان را برعهده گرفت و به‌سال ۱۳۱۳ روزنامه طوس را به‌صورت هفتگی در مشهد منتشر کرد[٦] که انتشار آن تا سال ۱۳٢۳ دنبال شد[٧].
عمید سال‌ها در خراسان به پیشهٔ روزنامه‌نگاری مشغول بود[٨] و از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های روزنامه‌نگاری وی در مشهد، می‌توان به مدیریت سالنامهٔ خراسان و روزنامهٔ طوس اشاره کرد[۹].
به‌دنبال اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، که طی آن شهر مشهد به‌دست نیروهای اتحاد جماهیر شوروی افتاد، شوروی‌ها عمید را از مشهد اخراج و به تهران تبعید کردند. در پی این اقدام، عمید با دفتر نخست وزیری ایران، نامه‌نگاری کرده و خواستار دادن اجازهٔ بازگشت به مشهد به‌خاطر گرفتاری‌های خانوادگی‌اش می‌شود که اسناد این نامه‌نگاری در کتاب «اسنادی از احزاب سیاسی در ایران (۱۳۲۰-۱۳۴۰ خورشیدی)» به‌چاپ رسیده است[۱٠].
حسن عمید چندین دهه از عمر خویش را صرف پژوهش دربارهٔ فرهنگ واژگان و فرهنگ‌نویسی کرد. او در این سال‌ها چندین فرهنگ واژگان فارسی نوشت که پرآوازه‌ترین‌شان، فرهنگ فارسی عمید است[۱۱]. عمید در سال ۱۳۵۵ خورشیدی، بابت واگذاری کلیه حقوق نشر همه فرهنگ‌هایش به عبدالرحیم جعفری، مالک و گردانندهٔ انتشارات امیرکبیر، یکی از بالاترین رقم‌های پرداخته‌شده به یک مؤلف ایرانی به‌عنوان حق تألیف مقطوع را، که برابر با یک میلیون تومان بود، دریافت کرد[۱٢].
حسن عمید سرانجام در شهریور ماه سال ۱۳۵۸ درگذشت.[۱٣]
[↑] آثار
نخستین کار حسن عمید، «فرهنگ نو» بود که با همکاری فریدون شادمان به‌سال ۱۳٠۸ خورشیدی به‌چاپ رسید. پس از این، فرهنگ‌های کوچک و بزرگی را به‌نشر رساند و کارش در فرهنگ‌نویسی پخته‌تر شد تا این که به‌سال ۱۳۴۴ «فرهنگ برگزیده» را انتشار داد و به‌سال ۱۳۴٧ کار کارستان خود «فرهنگ تاریخ و جغرافیا و اطلاعات عمومی» را عرضه کرد. این دو فرهنگ مورد استقبال فراوان قرار گرفت[۱۴].
استاد سعید نفیسی در راهنمای کتاب و نویسندگان دیگر در مجلاتی چون تهران مصور، اطلاعات، کیهان، هوشمند، میر، خراسان، نبرد ما، دادگستران، آفتاب شرق، نوای خراسان، ندای خراسان و آزادی به‌معرفی آن پرداختند. این فرهنگ‌ها از آن زمان به‌صورت مکرر به‌چاپ رسیدند و هم‌اکنون نیز خواستار دارند[۱۵].
فرهنگ عمید واژه‌نامه‌ای دوجلدی است، شامل واژه‌های فارسی و لغات عربی و اروپایی و ترکی به‌کار رفته در زبان فارسی و اصطلاحات ادبی و علمی که به‌دست حسن عمید، به‌صورت الفبایی، گردآوری شده است[۱٦]. این واژه‌نامه نخستین‌بار در سال ۱۳۴۲ هجری خورشیدی با سرمایهٔ کتابخانه ابن سینا چاپ شد. حسن عمید در سال ۱۳۳۳ واژه‌نامه‌ای را به‌نام فرهنگ نو به‌چاپ رساند، ولی کامل‌ترین فرهنگ او که فرهنگ عمید نام دارد در سال ۱۳۴۲ به‌چاپ رسید[۱٧].
فرهنگ فارسی عمید سال ۱۳۸۹ به‌سرپرستی فرهاد قربان‌زاده از اعضای مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا ویرایش و تألیف مجدد شد که جایزهٔ سیزدهمین دورهٔ کتاب فصل در بهار ۱۳۸۹ را نیز به‌خود اختصاص داد. در این ویرایش ۲۵ نفر از پژوهشگران با فرهاد قربان‌زاده همکاری داشتند که نام تمامی آن‌ها در ابتدای این ویراست از فرهنگ آمده است. این ویرایش با هماهنگی بازماندگان حسن عمید انجام گرفته‌است و قانون حقوق مؤلف در آن رعایت شده است. این کتاب به‌صورت دورنگ منتشر شده و تنها فرهنگ فارسی است که لوح فشردهٔ آن به رایگان در کنار آن عرضه می‌شود[۱۸]. در این ویراست واژه‌های جدید بسیاری به متن افزوده شده است[۱۹].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- حسن عمید، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد، برگرفته از: دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی (نسخه آزمایشی): دی ماه ۱۳۸۸.
[٢]- همان‌جا
[٣]- دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیای فارسی، سال دقیق تولد حسن عمید را ننوشته و فقط به این عبارت که «حسن عمید در نیمهٔ دوم سده ۱۳ هجری خورشیدی، در شهر مشهد چشم به جهان گشود»، اکتفا کرده است.
[۴]- رجوع شود به: محمدرضا زادهوش، شناختی تازه از حسن عمید، وبلاگ اصفهان آنلاین و هم‌چنین وب‌سایت متعلق به کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
