از: دانشنامهی آریانا
[↑] يادداشت‌ها
[↑] پيوست‌ها
[↑] پی‌نوشت‌ها
[↑] جُستارهای وابسته
[↑] سرچشمه‌ها
[↑] پيوند به بیرون
فهرست الفبايیواژهنامهی قرآن
« آ »
آ ا ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک ل م ن و ه ی
[قرآن] [معارف اسلامی]
قرآن، به‌عنوان یکی از ارزشمندترین کتاب‌های مورد علاقه‌ی مسلمانان، از اعتبار و جایگاه خاص برخوردار است. برای فهم این کتاب مقدس، فراگیری مفاهیم واژگان آن، امر لازم و ضروری است. مجموعه‌ای که پیش رو دارید، تلاشی است، هر چند اندک و مختصر در جهت آشنایی با مفاهیم و واژگان قرآنی که به‌همت مهدیزاده کابلی، به‌صورت فهرست الفبایی تهیه و ترتیب شده است.
| آ | واژگان ردهٔ « آ » |
|---|
- آتَتْ، واژۀ عربی (مونث) به‌معنای داد، تحویل نمود، در آیات زیر به‌کار رفته است: سورۀ الكهف (۱۸)، آیۀ ۳۳: «كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ أُكُلَهَا» (هر يك از اين دو باغ محصول خود را [به موقع] مىداد)؛ سورۀ يوسف (۱۲)، آیۀ ۳۱: «وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّينًا» (و به هر يك از آنان [ميوه و] كاردى داد)؛ و نیز سوره البقره (۲)، آیۀ ۲۶۵: «كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِن لَّمْ يُصِبْهَا» (همچون مَثَل باغى است كه بر فراز پشتهاى قرار دارد (كه اگر) رگبارى بر آن برسد، دو چندان محصول برآورد، و اگر رگبارى هم بر آن نرسد، بارانِ ملایمی [براى آن بس است]). صورت‌های دیگر این واژه مانند: «آتَئنا» (به‌ما داد، ارائه شد، به‌ما رسید)؛ «آتَنِی‌الله» (خداوند به‌من داد، یا عطا نمود).
- آل، به‌معنای شخص، خاندان، فرزندان [جوهری؛ ازهری]، پیروان و نزدیکان و به‌سخن دیگر، در لغت همان اهل است و به گفتۀ راغب اصفهانی، این واژه مقلوب لفظی اهل می‌باشد[راغب اصفهانی، مفردات، ترجمۀ غلامرضا حسینی، تهران: مرتضوی، چاپ دوم - ۱٣٧۵، ج ۱، ص ٢٢٢] و اهل کسانی هستند که نسبی یا سببی (دینی یا چیزی همانند آن)، آن‌ها را با یکدیگر جمع و مربوط کند.[مفردات، همان، ص ٢۱۹] فرق میان آل و اهل این است که واژه آل مخصوص اعلام و معروفین است و به شریف‌تر و با فضیلت‌تر‌ها اضافه می‌شود مثل آل الله و آل النبی[مفردات، همان، ص ٢٢٢]. اما به زمان‌ها و مکان‌ها اضافه نمی‌شود. در حالی که اهل اضافه‌شدنش کلی و عمومی است، چنان‌که گویند اهل آن زمان و اهل آن مکان[همان‌جا].
- آلَ إِبْرَاهِيم
- آلَ داوود یا آل داود (در رسم‌الخط قرآن)، یکی از اعلام قرآنی است و عنوانی برای خاندان داوود بن اشعیا (۱۰۰۸ یا ۱۰۳۳-۹۸۷ ق.م)، پیامبر بنی‌اسرائیل. این عنوان یک‌بار در قرآن آمده است: «اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِّنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ» (ای آل داوود، سپاسگزاری کنید) [سورۀ ۳۴ (سبأ)، آیۀ ۱۳].
داوود از فرزندان یهود پسر یعقوب و از پیامبران بنی‌اسرائیل است که در هزارۀ یکم پیش از میلاد مسیح می‌زیسته و سِفر مزامیر در کتاب مقدس (عهد قدیم) از اوست.
آل داوود را مفسران قرآن و دانشمندان اسلامی، به چند مفهوم گرفته‌اند: ۱- شخص داوود و سلیمان و فرزندان آنان [آلوسی، ج ۲۲، ص ۱۲۰]. ۲- سلیمان و خاندان و فرزندان داوود [صاوی، ج ۳، ص ۲۹۵؛ حقی برسوی، ج ۴، ص ۲۷٦؛ آلوسی، ج ۲۲، ص ۱۲۰؛ طباطبایی، ج ۱٦، ص ۳٦۳]. ۳- افرادی از خاندان و امت داوود که سپاسگزار خدا باشند [حقی برسوی، ج ۷، ص ۲۷٦]. ۴- فرزندان و همسران داوود [ابن‌کثیر، ج ۵، ص ۵۳۵]. ۵- ۱۹ تن فرزند داوود که مصداق آل داوود هستند [ابن‌اثیر، ج ۱، ص ۲۲۷]. ٦- ۸۰ مرد و ۷۰ زن که همواره در حال عبادت بودند و محراب عبادت از آن‌ها خالی نبود [مجلسی، ج ۱۴، ص ۷۱][برگرفته از مقاله‌ی علی رفیعی، «آل داود»، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج ۱، ص ۴۱٦.].
- آلَ عِمْرَان
- آلِ فِرْعَوْن
- آلَ لوط
- آلَ محمد
- آلَ موسی
- آلَ هارون
- آلِ يَعْقُوب
- آبَا جمع اَب به‌معنای «نیاکان» یا «پدران» است چنان که در سورۀ البقره (۲)، آیۀ ۱۳۳ آمده: «مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُواْ نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا» (يعقوب از پسرانش پرسید پس از من چه چیزی را پرستش خواهید کرد؟ گفتند پروردگار تو و پروردگار پدرانت ابراهيم و اسماعيل و اسحاق را که خداى يگانه است، مىپرستيم)[۱]. صورت مفرد این واژه یعنی «آب»، پدر یا کسی که علت وجود و ظهور یا اصلاح چیزی شده است، را گویند[٢]. در سورۀ الأحزاب (۳۳)، آیۀ ۴۰ آمده: «مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِكُمْ وَلَكِن رَّسُولَ اللَّهِ وَ خَاتَمَ النَّبِيِّينَ» (محمد پدر هيچ يك از مردان شما نيست، ولى فرستاده خدا و خاتم پيامبران است).
- آيَة و جمع آن آيَات در قرآن بارها به‌معانی مختلف بیان شده است و معنای آن علامت، نشانه، عبرت، دلیل یا معجزه است. در متن قرآن همه‌ی این معانی را می‌توان یافت[]. با این حال، معنای اصلی این واژه، همان علامت و نشانه است. چنان‌که در قاموس و مفردات تصریح شده، معانی دیگر که ذکر شد، همه با معنای اصلی قابل جمع هستند. به همین‌گونه از واژگان قرآن که از محلی آغاز و به‌مقطعی ختم می‌شود، نیز آیه گویند، زیرا که به‌نظر مسلمانان و ادعای خود قرآن، آیات قرآن از نشانه‌های خدا است و بشر از آوردن نظیر آن عاجز می‌باشد و نیز موجودات عالم را از آن‌جهت آیات‌الله گویند که نشانه‌های وجود خدا و صفات او هستند.[قاموس قرآن، ج ۱-٢، صص ۱۴۵-۱۴٦]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]- مفردات الفاظ قرآن، ج ۱، ص ۹؛ و نیز: فرهنگ لغات قرآن، ص ۱٠
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]- مجمع‌البحرين، ماده اَبا، ج ١، ص ١۵
[٧]- قاموس قرآن، ج ۱-٢، ص ۱
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]- دیوان دین، صص ۱٠٦-۱٢۴
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢٢]-
[٢٣]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢٦]-
[٢٧]-
[٢٨]-
[٢۹]-
[٣٠]-
[٣۱]-
[٣٢]-
[٣٣]-
[٣۴]-
[٣۵]-
[٣٦]-
[٣٧]-
[٣٨]-
[٣۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴٢]-
[۴٣]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴٦]-
[۴٧]-
[۴٨]-
[۴۹]-
[۵٠]-
[۵۱]-
[۵٢]-
[۵٣]-
[۵۴]-
[۵۵]-
[۵٦]-
[۵٧]-
[۵٨]-
[۵۹]-
[٦٠]-
[٦۱]-
[٦٢]-
[٦٣]-
[٦۴]-
[٦۵]-
[٦٦]-
[٦٧]-
[٦٨]-
[٦۹]-
[٧٠]-
[٧۱]-
[٧٢]-
[٧٣]-
[٧۴]-
[٧۵]-
[٧٦]-
[٧٧]-
[٧٨]-
[٧۹]-
[٨٠]-
[٨۱]-
[٨٢]-
[٨٣]-
[٨۴]-
[٨۵]-
[٨٦]-
[٨٧]-
[٨٨]-
[٨۹]-
[۹٠]-
[۹۱]-
[۹٢]-
[۹٣]-
[۹۴]-
[۹۵]-
[۹٦]-
[۹٧]-
[۹٨]-
[۹۹]-
[۱٠٠]-
[۱٠۱]-
[۱٠٢]-
[۱٠٣]-
[۱٠۴]-
[۱٠۵]-
[۱٠٦]-
[۱٠٧]-
[۱٠٨]-
[۱٠۹]-
[۱۱٠]-
[۱۱۱]-
[۱۱٢]-
[۱۱٣]-
[۱۱۴]-
[۱۱۵]-
[۱۱٦]-
[۱۱٧]-
[۱۱٨]-
[۱۱۹]-
[۱٢٠]-
[۱٢۱]-
[۱٢٢]-
[۱٢٣]-
[۱٢۴]-
[۱٢۵]-
[۱٢٦]-
[۱٢٧]-
[۱٢٨]-
[۱٢۹]-
[۱٣٠]-
[۱٣۱]-
[۱٣٢]-
[۱٣٣]-
[۱٣۴]-
[۱٣۵]-
[۱٣٦]-
[۱٣٧]-
[۱٣٨]-
[۱٣۹]-
[۱۴٠]-
[۱۴۱]-
[۱۴٢]-
[۱۴٣]-
[۱۴۴]-
[۱۴۵]-
[۱۴٦]-
[۱۴٧]-
[۱۴٨]-
[۱۴۹]-
[۱۵٠]-
[۱۵۱]-
[۱۵٢]-
[۱۵٣]-
[۱۵۴]-
[۱۵۵]-
[۱۵٦]-
[۱۵٧]-
[۱۵٨]-
[۱۵۹]-
[۱٦٠]-
[۱٦۱]-
[۱٦٢]-
[۱٦٣]-
[۱٦۴]-
[۱٦۵]-
[۱٦٦]-
[۱٦٧]-
[۱٦٨]-
[۱٦۹]-
[۱٧٠]-
[۱٧۱]-
[۱٧٢]-
[۱٧٣]-
[۱٧۴]-
[۱٧۵]-
[۱٧٦]-
[۱٧٧]-
[۱٧٨]-
[۱٧۹]-
[۱٨٠]-
[۱٨۱]-
[۱٨٢]-
[۱٨٣]-
[۱٨۴]-
[۱٨۵]-
[۱٨٦]-
[۱٨٧]-
[۱٨٨]-
[۱٨۹]-
[۱۹٠]-
[۱۹۱]-
[۱۹٢]-
[۱۹٣]-
[۱۹۴]-
[۱۹۵]-
[۱۹٦]-
[۱۹٧]-
[۱۹٨]-
[۱۹۹]-
[٢٠٠]-
[٢٠۱]-
[٢٠٢]-
[٢٠٣]-
[٢٠۴]-
[٢٠۵]-
[٢٠٦]-
[٢٠٧]-
[٢٠٨]-
[٢٠۹]-
[٢۱٠]-
[٢۱۱]-
[٢۱٢]-
[٢۱٣]-
[٢۱۴]-
[٢۱۵]-
[٢۱٦]-
[٢۱٧]-
[٢۱٨]-
[٢۱۹]-
[٢٢٠]-
[٢٢۱]-
[٢٢٢]-
[٢٢٣]-
[٢٢۴]-
[٢٢۵]-
[٢٢٦]-
[٢٢٧]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ مهرین شوشتری، عباس، فرهنگ لُغات قرآن، تهران: انتشارت گنجینه، چاپ چهارم - ۱٣۵۹ خ
□ اصفهانی، راغب، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تخقیق از دکتر غلامرضا خسروی حسینی، تهران: انتشارت مرتضوی، ۱٣٦٢ خ
□ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم - ۱٣٦۱ خ
□ نوبخت، حبیب‌الله، دیوان دین در تفسیر آیات و تشریح تعبیرات قرآن مبین، تهران: تابش، ۱٣٣۴ خ
□ طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع‌البحرين، تهران: انتشارت مرتضوی، ١٣٧۵ خ
□ آلوسی، محمود، روح‌المعانی، بیروت: داراحیأ التراث العربی
□ ابن‌اثیر، عزالدین، الکامل، بیروت: دارصادر، ۱۳۹۹ ق
□ صاوی، احمد، حاشیۀ تفسیر‌الجلالین، بیروت: داراحیأ التراث العربی
□ حقی برسوی، اسماعیل، روح‌البیان، بیروت: داراحیأ التراث العربی
□ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفأ، ۱۴۰۳ ق
□ ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر، بیروت: دارالمعرفه، ۱۴۰۰ ق
□ طباطبایی، محمدحسین، المیزان، بیروت: مؤسسه‌الاعلمی، ۱۳۹۳ ق
□ ازهری، محمد بن احمد، تهذیب‌اللغه
□ جوهری، اسماعیل حماد، صحاح‌اللغه
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
