فهرست مندرجاتتحلیل فسیل چهارصد هزار ساله انسان
[قبل] [بعد]
مجله علمی راز دانش یک برنامه رادیویی است که یکشنبه‌ها از چشم‌انداز بامدادی رادیو بی‌بی‌سی پخش می‌شود. در این برنامه، از کشف قدیمی‌ترین دی ان اِی انسانی از یک فسیل چهارصد هزار ساله سخن رفته است که پرسش‌های تازه‌ای دربارۀ تکامل بشر مطرح می‌کند. این برنامه را سینا علی‌نژاد تهیه کرده است.
[↑] تحلیل فسیل چهارصد هزار ساله انسان
در برنامه‌ی این هفته خواهیم شنید که تحلیل فسیل چهارصد هزار ساله انسان، که هرچند پیشرفت فوق‌العاده به‌حساب می‌آید، اما سئوالاتی زیادی در مورد روند تکامل پدید می‌آورد.
دانشمدها موفق به تحلیل دی ان اِی شده‌اند که از فسیل چهارصد هزار ساله‌ی یک انسان استخراج شده است. این قدیمی‌ترین مواد ژنتیکی یک انسان است آرایش پایه‌هایش تعیین می‌شود. نتایج این مطالعه به تازه‌گی در نشریۀ نیچر (طبیعت) چاپ شده است. این فسیل در گودال استخوان‌ها کشف شده که یک محوطۀ باستانی معروف در اسپانیا است. در این نقطه در مجموع، بقایای ٢٨ انسان اولیه کشف شده که آن‌را به‌یکی از غنی‌ترین مجموعه‌ها از استخوان‌های اجداد انسان در مقطعی موسوم به پلیستوسن میانه تبدیل می‌کند.
اما مشکل این‌جاست که تحلیل تازه به روشن‌شدن روند تکامل کمکی نمی‌کند، بر عکس سئوالاتی بیشتری پدید می‌آورد. البته دی ان اِی که تحلیل شده از نوع میتوکندریال (Mitochondrial) است که نقش باطری سلول را بازی می کند و بررسی دی ان اِی هسته یی یعنی همان دی ان اِی اصلی موجود، هنوز ممکن نشده است.
پروفسور کریسس سِتنگر، باستان‌شناس در موزۀ طبیعی لندن، در مورد معمای که این کشف پدید آورده به بی‌بی‌سی گفته:
- «جالب این که تصور می‌شد، فسیل گودال استخوان‌ها در اسپانیا، متعلق به جد نئاندرتال‌ها باشد؛ بنابراین، انتظار داشتیم دی ان اِی میتوکندریال این مردمان به نئاندرتال‌های مرتبط باشد که در دوره‌های بعد می‌زیستند. اما ترکیب ژنتیکی آن‌ها عملاً شبیه به انسان‌های غار دنیسوان در جنوب سیبری است و این خیلی غیرمنتظره است؛ چرا که سیبری فاصله‌ی زیادی از اسپانیا دارد.»
دنیسوان‌ها چهل هزار سال قبل زندگی می‌کردند و به عقیدۀ دانشمندها، خواهرخواندۀ نئاندرتال‌ها هستند. بنابراین، چند احتمال وجود دارد. از یک طرف، از آن‌جا که این فُسیل عامل صفات مشترک زیادی با نئاندرتال‌ها هستند، ممکن است که جد این موجود باشد که چون خیلی زودتر از آن زندگی می کرده است. به گفتۀ ماتیاس مایر، ممکن است این موجود حدود ٧٠٠ هزار سال پیش، جد مشترکی با دنیسوان‌ها داشته و از طرف دیگر، این امکان وجود دارد که به جد یک گونه از انسان اولیه موسوم به هومو هایدلبرگنسس تعلق داشته باشد.
بقایای این انسان با دقت زیاد، ظرف دو دهه حفاری، به کنار هم چیده شده است. دانشمندها برای دسترسی به این گودال، باید صدها متر از میان غارهای باریک بخزند. این اجساد، احتمالاً عمداً در آن جا دفن شده‌اند؛ اما علت مرگ معلوم نیست.
دی ان اِی در طول زمان تجزیه می‌شود. بنابراین، به‌ندرت می‌شود که امکان بررسی عضوی از خانوادۀ انسان با این قُدمت پیدا شود. اما پیشرفت‌های اخیر در فن‌آوری تحلیل ژن، بسیاری از دانشمندان را هم شگفت‌زده کرده است. پروفسور ستنگر می گوید:
- «فکر می‌کنم خیلی مهیج است که به دی ان اِی فسیل چهارصد هزار ساله انسان دسترسی داریم و این عرصه‌ی کاملاً تازه‌ای در بررسی انسان‌های خیلی قدیمی‌تر باز می‌کند. انسان‌های که خیلی متفاوت از ما بودند. در واقع ما به یک معنا، در حال حرکت به‌سوی جد مشترک با شامپانزه هستیم که پنج یا شش میلیون سال قبل می‌زیست.»
محققان می‌گویند زمانی بوده که تصور می‌کردند، هرگز نخواهند توانست دی ان اِی کهنه‌تر از ٦۰٬۰۰۰ سال را کشف کنند. اما حالا باتوجه به پیشرفت‌های تازه، استخراج دی ان اِی چهارصد هزار ساله هم ممکن شده است. این پیشرفت‌ها تا حدود زیادی به لطف دستاوردهای بخش انسان شناسی تکاملی موسسه ماکس‌پلانک، تحت‌نظر سوان توپابو، جامه عمل پوشیده و موفقیت گزارش نیچر هم با کمک همین تکنیک‌ها به‌دست آمده است.
- «اگر بتوانیم نه فقط دی ان اِی میتوکندریال، بلکه دی ان اِی باقی ترکیب ژنتیکی تحلیل کنیم، خواهیم توانست تصور کاملی از مراحل اولیۀ تکامل انسان داشته باشیم. کاری که تا به‌حال نتوانسته‌ایم انجام دهیم.»
بنابراین، باید صبر کرد و دید تا بررسی‌های آینده مردمانی را که چهارصد هزار سال قبل در اسپانیای کنونی زندگی می‌کردند، در کجای روند تکامل قرار خواهد داد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی بازنویسی شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- سینا علی‌نژاد، مجله علمی راز دانش: تحلیل فسیل چهارصد هزار ساله انسان، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی، مجله علمی راز دانش: یکشنبه ٠٨ دسامبر ٢٠۱٣ - ۱٧ آذر ۱٣۹٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی، مجله علمی راز دانش
