فهرست مندرجاتجنگ جهانی اول
گاهشمار
در شش ماه نخست جنگ جهانی اول چه گذشت؟
- مرگ در سارایوو
- اروپا در بحران
- جنگ در جبهه شرق
- فرستندۀ توگو منهدم شد
- توقف پیشروی آلمان‌ها
- صرب زیر آتش
- نیروهای هندی از راه می‌رسند
- ژاپن به تسینگ‌تائو حمله می‌کند
- فاجعه در تانگا
- غرق کشتی آلمانی
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
[قبل] [بعد]
جنگ جهانی اول که چهار سال به‌طول انجامید، تجربه‌ای سرنوشت‌ساز برای یک نسل شد. این جنگ جهان را متحول کرد، در نتیجه آن امپراتوری‌ها فرو پاشید و کشورهای جدیدی به‌وجود آمد. پس از این جنگ، دیگر شرایط جهان هرگز به‌وضعیت قبل باز نخواهد گشت. در این صفحه تحولات شش ماه اول این جنگ را ورق می‌زنیم.
[↑] آرشیدوک فرانتس فردیناند به قتل رسید
۲۸ ژوئن ۱۹۱۴: قتل فرانتس فردیناند ولیعهد اتریش و همسرش به‌دست یک دانشجوی ملی‌گرای صرب به‌نام گاوریلو پرینسیپ موجب آغاز وقایعی شد که ظرف تنها شش به جنگ منجر شد. امپراتوری اتریش - مجارستان با پشتیبانی آلمان برای صربستان ضرب‌الاجل تعیین کرد، و در پی آن به این کشور اعلان جنگ داد. این اقدام به بروز درگیری بسیار گسترده‌تری منجر شد که چهار سال ادامه داشت.
[↑] هفته‌ای که به جنگ منتهی شد
۱۲-۱ اوت ۱۹۱۴: اتفاقات در دو هفته اول ماه اوت به نقطه بحرانی رسید و قدرت‌های اروپایی، جهان را گرفتار جنگ کردند. روز اول اوت آلمان به روسیه اعلان جنگ داد و دو روز بعد با فرانسه وارد جنگ شد. آلمان در چارچوب استراتژی تهاجم سریعش «عملیات اشلایفن» را آغاز کرد و به بلژیک بی‌طرف در جنگ حمله برد. بریتانیا به تعهدش مبنی بر حفاظت از بلژیک پایبند ماند و روز چهارم اوت به آلمان اعلان جنگ داد. دو روز بعد اتریش- مجارستان به روسیه، و صربستان به آلمان اعلان جنگ دادند. همزمان با ورود نیروهای بریتانیایی به فرانسه، مونته‌نگرو به آلمان اعلان جنگ داد و بریتانیا و فرانسه با اتریش و مجارستان وارد جنگ شدند.
[↑] روس‌ها در تانن‌برگ شکست سختی خوردند
۲۰ اوت ۱۹۱۴: ارتش اول روسیه وارد پروس شرقی می‌شود و به مواضع آلمانی‌ها در گامبینن حمله می‌کند. در همین حال ارتش دوم روسیه با حمله به مناطق جنوبی‌تر سعی می‌کند آلمانی‌ها را محاصره کند. اما شرایط دشوار میدان جنگ باعث می‌شود که روس‌ها نتوانند از موفقیت‌های اولیه‌شان بهره ببرند، و آلمانی‌ها موفق می‌شوند تحت فرماندهی کنت پل فون هیندن‌بورگ و اریش لودن‌دورف تجدید سازمان کنند. ارتش هشتم آلمان که برای روبرو شدن با ارتش دوم روسیه به سمت جنوب حرکت کرده بود، در یک سلسله درگیری که به نبرد تانن‌بورگ معروف شد، روس‌ها را شکست داد. در جریان این درگیری‌ها ۱۲۵ هزار سرباز روس به اسارت گرفته شدند.
[↑] جنگ به مستعمرات کشیده می‌شود
۲۵ اوت ۱۹۱۴: با شدت گرفتن جنگ در اروپا، درگیری‌ها به مستعمرات طرف‌های متخاصم در آفریقا هم سرایت کرد. توگو محل استقرار فرستنده بی‌سیم اصلی آلمان در خارج از این کشور بود. این فرستنده در پایتخت توگو، کامینا، قرار داشت. حمله را هنگ ساحل طلا، مستقر در غنا، آغاز کرد، اما آلمانی‌ها پیش از تسلیم شدن فرستنده را منهدم کردند. مستعمره آلمانی‌ها در کامرون مقاومت بیشتری کرد و نیروهای بریتانیایی چندین بار از آن عقب رانده شدند. دوالا، پایتخت این مستعمره، نهایتا روز ۲۷ سپتامبر بدست نیروهای سنگالی فرانسه افتاد.
[↑] درگیری خونین در مارن
۵-۱۲ سپتامبر ۱۹۱۴: ارتش فرانسه با فرماندهی ژوزف ژوفر جنگ را با استراتژی حمله همه‌جانبه آغاز می‌کند و با بخش اعظم نیروهایش به آلزاس و لورن حمله می‌کند. این دو منطقه که قبلا در مالکیت فرانسه بودند، در سال ۱۸۷۱ به قلمروی آلمان منضم شدند. بعد از موفقیت‌های اولیه فرانسوی‌ها، آلمانی‌ها آنها را عقب راندند. در همین حال، نیروهای اصلی آلمان به‌سرعت در بلژیک و شمال فرانسه پیشروی کردند و به نزدیکی پاریس رسیدند. فرانسوی‌ها با تجدید سازمان نیروهایشان روز ۵ سپتامبر دست به ضد حمله زدند. در نبرد مارن که ۷ روز طول کشید، پیشروی آلمانی‌ها خنثی شد. این نبرد به یکی از پیروزی‌های معروف فرانسوی‌ها و نیروهای اعزامی بریتانیا تبدیل شد.
[↑] بن‌بست در صربستان
۷ سپتامبر ۱۹۱۴: با شروع جنگ اتریش - مجارستان بلگراد را زیر آتش توپخانه گرفت و سپس به صربستان حمله کرد، و از طریق رودخانه درینا وارد خاک این کشور شد. صرب‌ها که چندان مجهز نبودند، اما تجربه دو ساله جنگ‌های بالکان آنها را آب‌دیده کرده بود، دست به ضد حمله زدند، و بین روزهای ۱۷ و ۱۹ اوت اتریش - مجارستانی‌ها را عقب راندند. اتریش - مجارستان یک ماه بعد دوباره حمله کرد و در نبردی ۱۰ روزه چندین موضع مهم را در خاک صربستان تصرف کرد. در ماه نوامبر صرب‌ها مجبور شدند بلگراد را رها کنند، اما کمی بعد دوباره دست به ضد حمله زدند و پایتختشان را پس گرفتند. تا پایان سال هیچیک از دو طرف خاک دیگری را در اشغال خود نداشت، اما تلفات هر دو طرف بسیار سنگین بود.
[↑] سربازان هندی در تقویت جبهه غربی شرکت کردند
۲۶ سپتامبر ۱۹۱۴: نیروهای هندی به بندر مارسی رسیدند و یک ماه بعد در ایپرس در جبهه غرب وارد درگیری‌ها شدند. این اولین باری بود که سربازان هندی در کنار نیروهای بریتانیایی در خاک اروپا می‌جنگیدند. در ایپرس، خداداد خان، سپاهی گردان ۱۲۹ بلوچی‌های دوک کونات اولین سرباز جنوب آسیایی شد که به‌خاطر نشان دادن شجاعت در خط مقدم صلیب ویکتوریا را دریافت کرد. نیروهای هندی در جلوگیری از پیشروی آلمانی‌ها نقشی کلیدی ایفا کردند و در ادامه در نبردهای سرنوشت‌ساز نوو شاپل، سوم و پاسشندال حضور داشتند. در کل بیش از یک میلیون سرباز هندی در جنگ جهانی اول شرکت کردند، و ۷۷۰۰ نفرشان جانشان را در جبهه غرب از دست دادند.
[↑] آلمانی‌ها تحت محاصره بندر چینی را تحویل دادند
۱۶ اکتبر ۱۹۱۴: نیروهای ژاپنی به مستعمره آلمان در ناحیه تسینگ‌تائوی چین حمله کردند. این بندر پایگاه اسکادران دریایی آلمان در شرق آسیا بود، و آلمان از سال ۱۸۹۸ کنترل آن را در اختیار داشت و سرمایه‌گذاری زیادی در زیرساخت‌های آن انجام داده بود، که از جمله آن می‌توان به کارگاه آبجوسازی معروف جرمانیکا اشاره کرد. حدود ۶۰ هزار سرباز ژاپنی با حمایت نیروهای بریتانیایی و هندی حدود تنها ۵۰۰۰ آلمانی مستقر در بندر را محاصره کردند. این بندر با داشتن تپه‌هایی با شیب تند و استحکامات دفاعی به‌خوبی محافظت می‌شد. بعد از یک سلسله درگیری هوایی و دریایی، ژاپنی‌ها به گلوله‌باران شهر پرداختند. گلوله‌باران ۷ روز ادامه داشت، تا اینکه مقاومت نیروهای آلمانی درهم شکسته شد و تسینگ‌تائو را روز ۷ نوامبر از دست دادند.
[↑] بریتانیایی‌ها در مستعمرات آلمان در شرق آفریقا کاری از پیش نبردند
۵-۲ نوامبر ۱۹۱۴: اقدام بریتانیا برای تصرف بندر تانگا در مستعمرات آلمان در شرق آفریقا به یک فاجعه ختم شد، و نیروهای آلمانی با وجود تعداد کمترشان حمله نیروهای اعزامی هند را پس زدند. با وجود کمی تعداد آلمانی‌ها، فرماندهی آنها را ژنرال برجسته، پل فون لتو- فوربک، برعهده داشت. او که استاد جنگ در بوته‌زارها بود، در سراسر جنگ در شرق آفریقا همراه با نیروهای عمدتا آفریقایی‌اش به بهترین نحو از شرایط جغرافیایی و اقلیمی بهره بردند و یک گام از حریف پیش بودند. آنها با ضد حمله‌هایی شبیه حملات چریکی لطمات فوق‌العاده سنگینی به دشمنشان وارد می‌کردند. فون لتو - فوربک تا موقع آخرین نبرد جنگ در نوامبر ۱۹۱۸ به جنگیدن ادامه داد.
[↑] بقایای نبرد دریایی در جزایر فالکلند
۸ دسامبر ۱۹۱۴: یکی از نبردهای دریایی عمده جنگ جهانی اول در نزدیکی مجمع‌الجزایر فالکلند اتفاق افتاد و در جریان آن، نیروی دریایی بریتانیا بخش اعظم ناوگان خاور دور آلمان به رهبری دریاسالار گراف ماکسیمیلیان فون اشپی را غرق کرد. تنها رزم‌ناو درسدن توانست فرار کند و تا مارس ۱۹۱۵ به گریز از دست بریتانیایی‌ها ادامه داد. یک افسر اطلاعاتی بنام ویلهلم کاناریس که در کشتی درسدن خدمت می‌کرد، در شیلی زندانی شد. او موفق شد از زندان فرار کند و با استفاده از تسلطش به زبان اسپانیولی توانست دوباره خود را به آلمان برساند. او بعدها در دوران زمامداری هیتلر رئیس سازمان اطلاعات نظامی آلمان شد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- جنگ جهانی اول، وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی): جمعه ٢٧ ژوئن ٢٠۱۴ - ٠٦ تیر ۱٣۹٣
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی)
