 |
|
فرگشت
فهرست مندرجات
- واژه‌شناسی
- پیشینه‌ی تاریخی اندیشهٔ تکاملی
- وراثت
- تنوع
- سازوکارها
- پیامدها
- تاریخ تکاملی حیات
- کاربردها
- واکنش‌های فرهنگی و اجتماعی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
زیست‌شناسی تیوری تکامل
تکامل یا فرگشت یا برآیش (به انگلیسی: Evolution، با تلفظ آمریکایی: Evolution)، یا به‌گونهٔ ویژه‌تر تکامل زیستی[۱]، یک تیوری علمی است که در زیست‌شناسی مطرح شده است. این تیوری توضیح می‌دهد که چگونه حیوانات و گیاهان طی زمانی طولانی تغییر یافتند و چگونه به‌صورتی که امروزه هستند، رسیدند.[۲] به سخن دیگر، عبارت است از دگرگونی در یک یا چند ویژگی فنوتیپ وراثتی که در گذر زمان در جمعیت‌های افراد رخ می‌دهد.[٣]
| ▲ | واژه‌شناسی |
واژه عربی تکامل به‌معنای «ترقی» و «کامل شدن» می‌باشد. لغت‌نامه دهخدا معنای آن را «تمام شدن» ذکر می‌کند.[۴] این واژه نخستین‌بار توسط مترجمان ایرانی دورهٔ قاجار به‌عنوان برابر فارسی «Evolution» استعمال شد.[۵]
بهنام محمدپناه، نویسنده‌ی کتاب «فرگشت و ژنتیک» می‌نویسد: «بانیان انگلیسی نظریه‌ی تکامل، آن را «Evolution Theory» می‌گفتند. هنگامی که این عبارت به فارسی برگردان شد، به اشتباه «نظریه‌ی تکامل» گفته شد. در حالی که تکامل ترجمه‌ی درست و دقیق واژه‌ی «Evolution» نیست. ریشه‌ی لغت «تکامل» از عربی است، ولی خود عرب‌زبانان در این مورد از کلمه‌ی «تطّور» (به‌مفهوم تغییر و تحول) استفاده می‌کنند. شاید یکی از دلایل بدفهمی رایج پارسی‌زبانان نسبت به این نظریه، همین واژه‌ی اشتباه تکامل باشد. «فرگشت»، عبارت صحیح و درست‌تری است که برای ترجمه‌ی «Evolution» ارائه شده است.»[٦]
این واژه، از برساخته‌های فرهنگستان دوم است[٧] که نخستین‌بار توسط داریوش آشوری در سال ۱۳۷۴ پیشنهاد شد و پس از آن، در آثار نویسندگان پارسی‌زبان به‌کار رفت[٨]. بعدها برابرهای دیگری نیز از سوی پژوهشگران پارسی‌زبان برای Evolution پیشنهاد شد؛ از آن جمله واژه «برآیش» که توسط ابراهیم هرندی، روان‌زیست‌شناس، پیشنهاد شد. اما تاکنون کاربرد وسیع نیافته است.[۹]
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی اندیشهٔ تکاملی |
...
| ▲ | وراثت |
| ▲ | تنوع |
| ▲ | سازوکارها |
| ▲ | پیامدها |
| ▲ | تاریخ تکاملی حیات |
| ▲ | کاربردها |
| ▲ | واکنش‌های فرهنگی و اجتماعی |
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[▲] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ۲: ...
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- فرگشت، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۲]- مایر، اِرنست، تکامل چیست؟، دانشگاه هاروارد، ۲۰۰۱ م.
[٣]- Futuyma, Douglas J. (2005). Evolution. Sunderland, Massachusetts: Sinauer Associates, Inc. ISBN 0-87893-187-2 (help).[۴]- لغت‌نامه دهخدا، ذیل کلمۀ «تکامل»
[۵]- فرگشت، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٦]- محمدپناه، بهنام، فرگشت و ژنتیک، پاورقی ص ۵
[٧]- آشوری، داریوش، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، ص ۱۵۳.
[٨]- آشوری، داریوش، فرهنگ علوم انسانی (انگلیسی - فارسـی)، تهران، ۱۳۷۴.
[۹]- هرندی، ابراهیم، برآيش هستی از ديدگاه داروين، بی‌بی‌سی
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ آشوری، داریوش، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، تهران: نشر آگه، ویرایش ۳، چاپ ۵، سال ۱۳۹۳؛ شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۲۹۰-۱۲-۲.
□ محمدپناه، بهنام، فرگشت و ژنتیک، تهران: انتشارات آمه، چاپ ۱۳٨۹؛ شابک ۹۷۸-۹۶۴-٦٠٦۱-٧٠-۵
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ زیست‌شناسی │ نگرش‌های زیست‌شناسی
