 |
|
جانوران منحصر به‌فرد افغانستان
افغانستان زیستگاه جانوران منحصر به‌فرد
افغانستان، سرزمینی بکر است که انواع حیوانات و جانوران را می‌توان در این سرزمین پیدا کرد که برخی از این حیوانات تنها در این کشور زیست می‌کنند.
بر اساس تحقیقات جانورشناسی که تاکنون درباره‌ی جانوران افغانستان انجام گرفته، تاکنون ۱٢٠ نوع حیوان پستاندار در افغانستان شناسایی شده‌اند.
طبق بررسی‌های «محمدعظیم عظیمی» کارشناس جغرافیا و محیط زیست افغانستان که در کتاب «اکوتوریزم در افغانستان» به آن اشاره کرده، افغانستان زیستگاه جانوران نادر است، جانورانی که زیست‌گاه‌شان منحصراً خاک افغانستان بوده و در هیچ جای دیگر مانند آن یافت نمی‌شود.
«دوپری لوئیس» محقق و باستان‌شناس آمریکایی نیز در یکی از آثار خود با نام «افغانستان» از قول «کلمن» جانورشناس اروپایی آورده است که می‌توان از جانوران ماقبل تاریخ، جنوب غرب آسیا، هندوستان، ترکستان و هیمالیا در افغانستان سراغ گرفت.
«غلام‌رضا امیرخانی»، نویسنده و پژوهشگر حوزه محیط زیست، در کتاب «افغانستان؛ سرزمین و مردم»، در مورد حیات وحش و جانوران کمیاب نوشته است: تا چند دهه پیش، افغانستان زیستگاه بسیاری از جانوران نادر کمیاب بود، جانورانی که تنها در این سرزمین می‌زیستند. در حال حاضر، اطلاعات دقیقی از وضعیت حیات وحش این کشور در دست نیست و نمی‌توان گفت از برخی گونه‌های در خطر انقراض آیا بقایایی برجای مانده است یا خیر.
حیات وحش در افغانستان به‌رغم تنوع قابل ملاحظه، به دلیل شکار بی‌ضابطه آنها به‌ویژه برای فروش پوست‌شان، در معرض خطر جدی قرار دارد. خطر نابودی یا کاهش جمعیت جانورانی مانند پلنگ، خرس قهوه‌ای، بز کوهی، سمور، غزال و قوچ کاملاً جدی است.
در بین پستانداران کمیاب افغانستان، می‌توان به پلنگ سفید، خرس قهوه‌ای و نوعی گوسفند وحشی معروف به آهوی مارکوپولو اشاره کرد که تنها در منطقه پامیر زندگی می‌کنند. از بین پرندگان نیز کبک، اردک سفید، لک لک ماهی‌خوار، خروس سفید و انواع بلبل را می‌توان در نقاط مختلف این کشور مشاهده کرد.
به‌طور یقین می‌توان گفت که منطقه پامیر به‌عنوان پناهگاه حیات وحش، مامن بسیاری از حیوانات وحشی و بومی و مهاجر می‌باشد.
طبق نوشته محمدعظیم عظیمی، آهوی باختری، آهوی ختن، پلنگ برفی، خوک نصواری، غژگاو، خرس، گرگ، شغال، روبا، خرگوش، موش، دله خفک، بزکوهی مارخوار، انواع مارهای سمی، سوسمار، ماهی خرچنگ، بقه سنگ‌پشت و انواع دیگری از حیوانات و جانوارن در سلسله پامیر زیست می‌کنند.
هم‌چنین در افغانستان خزندگان و دوزیستان فراونی در ارتفاعات مرکزی و جنوب و شرق این کشور زیست می‌کنند. که از میان آنها می‌توان به ٢٧ نوع مار ثبت شده اشاره کرد.
علی‌رغم آن‌که افغانستان به دریا راه ندارد ولی انواع ماهی در دریاچه‌ها و آبگیرهای این کشور فراوان یافت می‌شود.
آن‌گونه که در کتاب «اکوتوریزم» در افغانستان آمده است، کوهستان‌های هندوکش موجب شده که ماهی‌های افغانستان در ٢ گروه کلی قزل‌آلا و کپورها قرار بگیرند.
در آبگیرهای جنوبی افغانستان، انواع کپور که در اصطلاح محلی، «شتر ماهی» به آن می‌گویند؛ فروان یافت می‌شود.
ماهی‌های تروت یا همان قزل‌آلا که در اصطلاح محلی به آن «کل ماهی» گفته می‌شود، بیشتر در حوضچه‌های ولایت شمالی زیست می‌کنند.
در فروشگاه‌های صنایع دستی افغانستان و در مکان‌هایی چون مرکز کابل، لباس‌های با پوست طبیعی حیوانات وحشی فراوان به فروش می‌رسد.
در افغانستان نوع کلاه که از پوست گوسفند بره به‌دست می‌آید و به «کلاه پوست» معروف است، فروان یافت می‌شود و بخش مهمی از مردم این کشور از این نوع کلاه استفاده می‌کنند.
آن‌چه که امروز در شکل کلی و در ارتباط با جامعه‌ی جانوری افغانستان می‌توان گفت، گونه‌های حیوانات نادر در افغانستان شدیداً کاهش یافته است که عوامل انسانی مهم ترین نقش را در این کاهش دارند.
«سعیده گوهری»، کارشناس محیط زیست افغانستان چندی قبل در گفت‌وگو با روزنامه «٨ صبح» چاپ کابل، خطر انقراض برخی از جانوران و پرندگان را در افغانستان جدی دانسته و گفته است که در حال حاضر مهم‌ترین نسل گونه‌های حیوانات و پرندگان کمیاب افغانستان در حال انقراض است.
آن‌گونه که این کارشناس محیط زیست افغانستان اظهار کرده است، بلبل نی، پلنگ برفی، آهوی مارکوپولو، قاز حسینی از جمله‌ی حیوانات و پرندگانی به‌شمار می‌روند که نسل آنها در معرض خطر و نابودی قرار دارد.
این کارشناس محیط زیست هم‌چنین نابودی گونه‌ای از بلبل با نام «بلبل نی» را که صدها سال است نسل آن در کشورهای خارجی نابود شده است، اما در این اواخر در کوه‌های پامیر افغانستان دیده شده جدی دانسته و گفته است که شکارچیان ولسوالی (شهرستان) واخان بدخشان و مردم اطراف کوه‌های پامیر تلاش می‌کنند که این‌گونه پرنده را شکار کنند.
قاچاق پرندگان کمیاب به کشورهای همسایه و برخی از کشورهای عربی از جمله عربستان و امارات از مشکلات دیگری است که خطری جدی برای محیط زیست افغانستان محسوب می‌شود.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- افغانستان زیستگاه جانوران منحصر به‌فرد، خبرگزاری فارس: ۱۳۹۳/۱۲/۱۷
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت، خبرگزاری فارس
