|
خط‌مشی حکومت محمدظاهر شاه
محمدظاهر شاه (زاده‌ی ۱۲۹۳ خ - درگذشته‌ی ۱۳۸٦ خ)، آخرین پادشاه افغانستان بود که از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۳ به مدت چهل سال بر این کشور حکمروایی کرد.
محمدنادر شاه، در ۸ نوامبر سال ۱۹۳۳، در مراسم اعطای جوایز اعضای یک تیم فوتبال، با شلیک گلوله یک نوجوان حاضر در مراسم - به‌نام عبدالخالق - کشته شد. محمدظاهر، که در هنگام کشته شدن پدرش، نوزده سال سن داشت، در همان روز به پادشاهی افغانستان دست یافت. پس از آن، «به جهت اصلاحات امور ملت و کشور، خط‌مشی حکومت خود را - در ده ماده - که در واقع همان خط‌مشی حکومت پدرش بود، به شرح زیر اعلام نمود.»
ج، ع، ج عم محترم محمدهاشم‌خان صدراعضم!
خط‌مشی حکومت جدیده‌ی ما بر طبق مقررات شرع مطهر و ترویج اوامر دین مبین محمدی صلی‌الله علیه‌وسلم بر وفق خط‌مشی اعلیحضرت شهید والد مرحوم ماست که به عون الله تعالی در مملکت عزیز اسلامی ما به‌همان اساس همه امور جریان پذیر می‌گیرد - و هکذا سیاست امور خارجه‌ی این مملکت بر طبق معاهدات دوره‌ی سلطنت اعلیحضرت شهید موصوف با دول متعاهده کماکان ادامه خواهد داشت.
اول: حکومت موجوده موافق به احکام دین مقدس اسلام و مذهب مهذب حنفی امور مملکت را اداره و اجرا خواهد کرد و برای این‌که شریعت غرای محمدی(ص) در امور مملکتی قائم و دائم باشد، ریاست شورای ملی و وزارت عدلیه مسئول می‌باشند و شعبه‌ی احتساب از امور لازمی این حکومت است [که] به‌یک صورت منظم این شعبه دائر خواهد شد. موافق به احکام دین، اهالی افغانستان، بدون امتیاز قومیت و نژاد باهم برادر و در حقوق مساوی یکدیگر شناخته می‌شوند، حجاب در افغانستان موافق به دین و شریعت محمدی صلی‌الله علیه‌وسلم قائم خواهد بود.
دوم - منع رشوت و شراب‌نوشی: در حال مامورین حکومت، از هر مدارجی‌که باشند، در وزارت عدلیه به قرآن عظیم‌الشأن عهد خواهند نمود که هیچگاه رشوت و هدیه از اهالی نمی‌گیرند و به پاک‌نفسی و پاک‌دامنی خدمت خلق‌الله را اجرا می‌کنند و به دولت متبوعه‌ی خویش از امروز به‌بعد خیانت مالی یا عملی نمی‌نمایند و صادقانه به وظیفه‌ی خویش می‌پردازند. جزای شراب‌نوشی موافق به شریعت محمدی(ع) داده خواهد شد. فروش ظاهر و خفیه شراب در تمام افغانستان ممنوع است. اهالی به‌ساختن شراب مجاز نیست و در خانه‌یی که شراب ساخته شود، یا دکانی‌که شراب بفروشد، دولت چون تحقیق کرد و به ثبوت رسید، ضبط می‌شود و اشخاص جزای شرعی خواهند دید. اگر به مامور حکومت ثابت شد که شراب می‌نوشد، علاوه از جزای شرعی از ماموریت طرد می‌شود. تبعه‌ی خارجه از این حکم مستثنی است.
سوم - امور حربیه افغانستان برای حفظ استقلال و نگهداشت امنیت: حکومت موجوده می‌خواهد یک قشون منظم با اسلحه‌ی ساخت جدید تشکیل کند و نهایت توجه به این مسئله که حیات و ممات افغانستان وابسته‌ی اوست صرف می‌نماید و برای این‌که صاحب‌منصبان نظامی ما تعلیم‌یافته شوند، و از علوم و فنون حربی دنیای متمدن و استعمال آلات و ادوات حرب بدانند، مکتب حربیه زود از زود تشکیل و ترتیب می‌گردد. مسئله گرفتن عسکر به‌صورت قومی و خوش به‌رضا جاری می‌شود.
چهارم - ادامه و استحکام مناسبات افغانستان با دول خارجه: مثل زمان امان‌الله خان، مناسبات افغانستان با دول خارجه که جریان داشت، جریان خواهد کرد و حکومت موجوده دوستی و سلوک مرغوب دول متحابه را نسبت به افغانستان آروز و خواهش دارد و هم حکومت موجوده با تمام موجودیت خود برای حفظ و استقلال افغانستان و ارائه کردن نظر دوستانه و خیرخواهانه‌ی خویش با دول معاهدین حاضر و آماده است.
پنجم - امور داخله: وزارت داخله در تعیین حکام و مامورین ولایات و حکومتی‌های اعلی و کلان و باقی حکام اهتمام و توجه تام خواهد کرد که کار به اهل کار داده شود و فهرست مامورین خویش را به مجلس انتخاب خواهد داد تا غور و تحقیق کرده شود و هم برای ترمیم و تعمیم تیلفون و تلگراف سعی و کوشش خواهد نمود و انتظام پوسته را به‌صورت خوب‌ترین و آسان‌ترین تأمین خواهد نمود. برای ترمیم راه‌های عبور و مرور موتر، گادی زود از زود توجه خواهد نمود.
ششم: مالیات را وزارت مالیه به‌صورت خوب اداره خواهد کردو کوشش خواهد نمود که تمام ولایات اقساط مالیه را مثل سابق به خزینه‌ی دولت تادیه کنند. محصولات گمرگی هم در گمرگ جاهای ولایات مثل سابق گرفته می‌شود. باقیاتی‌که در ملک مانده باشد، به‌ظریق مراعات جمع می‌شود. اما تسهیلات داده خواهد شد، تا اشخاص باقی‌ده خوار و پریشان نشوند، و هم دولت دچار زحمت نگردد؛ آنچه حکومت‌های سابق نسبت به باقیات حکم معافی در اعلان‌ها نموده‌اند، منظور است.
هفتم: تجارت و زراعت افغانستان امروز از پیش‌تر بیش‌تر به این شعبه کار احتیاج دارد و می‌خواهد با دول ایران، ایطالیا، فرانسه، اتحاد جماهیر اشتراکیه، آمریکا، بلجیم، جرمنی، جاپان وغیره دولی‌که آرزو داشته باشند، مناسبات تجاری خود را باز کند و از دول متمدن در این راه استفاده نماید، و راه آهن را زود از زود آغاز کند و معادن افغانستان را به‌کار بیندازد، نهرهای آب برای زراعت تعمیر نماید؛ حکومت موجوده می‌خواهد وسایل زاعتی دنیای متمدن را تا اندازه‌ای امکان در زراعت افغانستان تطبیق نماید.
هشتم: علم و فن برای ترقیات دینی و دینوی افغانستان از اهم ضروریات شمرده می‌شود و حکومت حاضره این مسئله را خیلی اهم می‌داند؛ هر وقتی‌که شورای ملی تشکیل و وکلای ملت جمع شوند، امید است راه خوب‌تری نسبت به این مسئله یافته شود که تا ملت خود را برای حفاظت خویش علماً مستعد ساخته بتواند.
نهم - شورای ملت: وکلای ملت از تمام اهالی به مرکز می‌رسند، صورت انتخاب به‌طور سابق بوده، وکلا را اهالی از [میان] دانشمندان و علما و صادقان و بهی‌خواهان که ملت بر آن‌ها اعتماد کلی داشته باشد، انتخاب خواهد کرد؛ وزاری دولت و حکام مسئول وکلای دولت خواهند بود، ریاست شورا حق تفتیش خواهد داشت، و رئیس شورای ملت، از طرف وکلای ملت انتخاب می‌شود.
دهم: صدراعظم به انتخاب و منظوری شاهانه تعیین می‌شود، و صدراعظم، کابینه‌ی وزرا را تشکیل کرده به‌حضور شاهانه معرفی می‌نماید و منظوری حاصل می‌کند.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
انجمن ادبی کابل، «خط‌مشی حکومت اعلیحضرت محمدظاهر شاه»، سالنامه‌ی کابل (سال ۱۳۱٢)، صص ٨-۱٠
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ سالنامه‌ی کابل (سال ۱۳۱٢)، انجمن ادبی کابل
