 |
|
افغانستان و ایران
فهرست مندرجات
.
پشت‌پرده‌ی قتل دیپلمات ایرانی در مزارشریف
تاکنون مقام یا منبع موثقی درباره‌ی دست‌های پشت‌پرده‌ی دوران حاکمیت طالبان و علل حمله به کنسول‌گری ایران در مزارشریف افغانستان در سال ١۳۷۷ که به شهادت دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرنا انجامید سخنی شفاف و رسمی نگفته است؛ هنوز حتی امیدی برای شناسایی و مجازات عاملان این جنایت وحشتناک وجود ندارد. براساس شواهد موجود، طالبان به‌محض ورود به مزارشریف، هیچ‌کاری نکردند، مگر حرکت به‌سمت کنسول‌گری ایران و شهادت ایرانیان.
یک کارشناس امور سیاسی افغانستان که به مسائل دوران حاکمیت طالبان آگاهی کامل دارد در گفت‌وگویی به بیان واقعه‌ی پشتپرده این جنایت پرداخت و از نیت اصلی طالبان پرده برداشت. اهم سخنان وحید مژده را در ادامه بخوانید:
برخی جریانها داخل طالبان نمیخواستند ارتباطی با کشورهای همسایه و خارجی داشته باشند. تعدادی از همین جریان‌های داخل طالبان که یکسر آن به‌بعضی حلقه‌ها در پاکستان وصل بود، می‌خواستند با شهادت دیپلمات‌های ایرانی جنگ ایجاد کنند.
شهادت دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی، به‌زعم طالبان افکندن دامی برای ایران و کشاندن این کشور در جنگی ناخواسته بود که اگر رخ می‌داد باید سالها در آن مصروف میماند.
بعضی از حلقه‌های خاص درون طالبان متصل به بعضی‌ها در پاکستان از یکسو می‌خواستند رابطه‌ی بازرگانی با افغانستان داشته باشند که کشورهای همسایه در آن شریک نباشند و از سویی دیگر برای محدود کردن طالبان و جلوگیری از ارتباط مستقیم با کشورهای همسایه، چنین طرحی را ریختند.
زمانی‌که طالبان برای دومین‌بار به مزارشریف حمله کردند و این شهر را به‌تصرف درآوردند، خبر کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی به وزارت خارجه دولت طالبان رسید که این کار، نوعی حیرت را در میان مسئولان وزارت خارجه زمان طالبان برانگیخت.
در آن‌وقت با تعدادی از مسئولان طالبان در مورد کشته‌شدن دیپلمات‌های ایرانی گفت‌وگو کردم، آنان خواهان پیگیری این مسئله بودند که باید مشخص شود چه کسانی در پشت این رویداد (شهادت دیپلمات‌های ایرانی) قرار دارند.
بعد از مدتی روشن شد یکی از فرماندهان طالبان به‌نام ملا دوست‌محمد با افرادش که در میان آنان تعدادی از افراد پاکستانی نیز وجود داشتند، دست به کشتار این دیپلمات‌ها زده بودند.
همه شواهد موجود بود که این افراد به‌صورت خودسر دست به چنین اعمالی (شهادت دیپلمات‌های ایرانی) نبرده بودند و دست‌های قدرتمند پشتپرده، این روند را رهبری می‌کرد.
وکیل‌احمد متوکل (وزیر خارجه سابق دوران طالبان) نیز در آن‌زمان گفت: کسانی که دست به این عمل زدند در صف ما بودند، اما از ما نبودند. متوکل این حرف را با دقت تمام و حساب‌شده به زبان آورده بود.
یک گروه از قندهار مأمور شده بود تا به مزارشریف بروند و قضیه (شهادت دیپلمات‌ها) را پیگیری کند، اما آنان موضوع را درست پیگیری نکردند، باوجودی که دستور پیگیری این حادثه داده شده بود.
یکی از مسئولان طالبان در گفت‌وگو با من در همان‌زمان فاش کرد که همزمان با رسیدن آنان به مزارشریف فردی را دستگیر کردند تا آنان را تا ساختمان کنسول‌گری و دیپلمات‌های ایرانی راهنمایی کند.
این فرد که در میان طالبان فعالیت می‌کرد، خود اعتراف کرد، طالبانی که در مزارشریف رفته بودند موقعیت کنسول‌گری جمهوری اسلامی ایران را نمی‌شناختند اما شخص بازداشتشده، طالبان را تا کنسول‌گری راهنمایی کرده بود.
طالبان از این جنایت خود هیچ نفعی نبردند، رابطه‌ی طالبان با جمهوری اسلامی ایران با انجام این عمل به‌تیرگی گرایید در حالیکه همین طالبان می‌گفتند که نیاز دارند با همسایههای خود رابطه‌ی حسنه داشته باشند.
تاكنون مقام یا منبع موثقی درباره‌ی دست‌های پشتپرده دوران حاكمیت طالبان و علل حمله به كنسولگری ایران در مزارشریف افغانستان كه به شهادت دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرنا انجامید سخنی شفاف و رسمی نگفته است؛ هنوز حتی امیدی برای شناسایی و مجازات عاملان این جنایت وحشتناك وجود ندارد.
به گزارش روز دوشنبه ایرنا دفتر كابل، مروری به آنچه سال ١۳۷۷ در شمال افغانستان رخ داد همه را به حیرت وامی‌دارد كه چرا طالبان براساس یك برنامه از پیش‌طراحی شده، بلافاصله پس از ورود به مزارشریف، «یك نفر را مامور كردند تا نشانی كنسولگری ایران را به آنان نشان دهد»؟
ماجرای شهادت مظلومانه دیپلمات‌های ایرانی همراه با شهید محمود صارمی مسئول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در افغانستان بسیار حزن‌آلود است اما وقتی مسائل پشتپرده این جنایت طالبان افشا می‌شود، موضوع دردناك‌تر و وحشیانه‌تر می‌شود.
براساس شواهد موجود، طالبان به‌محض ورود به مزارشریف، هیچ كاری نكردند مگر حركت به سمت كنسولگری ایران و شهادت ایرانیان.
| ▲ | ماجرای تصرف مزارشریف |
طالبان كه بیشتر نقاط افغانستان از جمله پایتخت و قلب این كشور را گرفته بودند، از سال ١۳۷٦ به‌دنبال تصرف مناطق شمالی و مركز استان بلخ، یعنی شهر مزارشریف بودند كه تحت سیطره‌ی جبهه متحد شمال متشكل از نیروهای افغان قرار داشت.
اعضای این گروه حتی یك‌بار توانستند مزارشریف را برای مدت كوتاهی در سال ۷٦ به‌تصرف درآورند، اما جبهه متحد شمال كه در هماهنگی گروه‌های مختلف افغان در همراهی با مردم علیه طالبان ایستادگی می‌كردند، این مهاجمان را مجبور به عقب‌نشینی كردند تا این‌كه طالبان پس از اطراق در قندوز و تجدید قوا دوباره توانستند مردادماه سال ۷۷ شهر مزارشریف را به محاصره درآورند.
براساس گزارش‌ها حدود یك‌ماه جنگ طالبان با گروه‌های افغان در مزارشریف ادامه داشت تا این‌كه به‌علت خیانت برخی افراد، طالبان توانستند از یك بخش وارد شهر مزارشریف شوند.
زمان ورود طالبان به مزارشریف روز ١۷ مردادماه سال ۷۷ گزارش شده است.
| ▲ | ١۷ مرداد و روز تاریخی برای ایرانیان |
سقوط شهر مزارشریف افغانستان در مردادماه سال ١۳۷۷ برای همه جهان خبری تكان‌دهنده بود اما برای ایرانیان بسیار دردناك‌تر؛ ٩ نفر از دیپلمات‌های كنسولگری و خبرنگار ایرنا در این رویداد به‌طور غیرمنتظرانه و مظلومانه به‌دست طالبان متحجر به شهادت رسیدند.
اعلام خبر شهادت این ایرانیان به آن شكل مظلومانه كه حتی با بی احترامی به پیكرهای‌شان از سوی طالبان همراه شد، ایرانیان را عزادار كرد؛ ابتدا كسی خبر نداشت، همه می‌دانستند كه مزارشریف سقوط كرده اما براساس آخرین تماس شهید ریگی سرپرست كنسولگری به وزارت خارجه و شهید صارمی خبرنگار ایرنا همه می‌دانستند كه طالبان وارد شهر شده‌اند.
شهید صارمی كه محل فعالیتش ساختمانی روبه‌روی كنسولگری بود و برای درامان ماندن و بودن در كنار دیپلمات‌ها به كنسولگری آمده بود، هنگامی آخرین گفت‌وگوی تلفنی خود با همكارانش را قطع كرد كه گفته بود: من محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی هستم، گروه طالبان چند ساعت پیش وارد مزارشریف شدند، خبر فوری مزارشریف سقوط كرد؛ این‌جا محل كنسولگری ایران در مزارشریف است، عده‌ای از افراد طالبان در محوطه‌ی كنسولگری دیده می‌شوند به من بگویید چه وظیفه‌ای... .
شهید صارمی هم‌چنین تلفنی گفته بود: طالبان به‌زور وارد كنسولگری شدند، صدای‌شان در حیاط به گوش می‌رسد، من باید بروم، باید قطع كنم... .
هنوز كسی نمی‌دانست طالبان دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرنا را پس از چند دقیقه در زیرزمین ساختمان جمع و بدون توجه به قواعد دیپلماتیك جهانی، به‌شكلی بسیار مظلومانه تیرباران كرده‌اند.
حتی هنوز كسی نمی‌دانست كه عصر آن روز پیكر شهدا به گودالی در خارج از كنسولگری با اهداف مشخص منتقل شده بود تا نشان دهند كه این افراد در بیرون از كنسولگری بوده‌اند و این جنایت كار آنان نبوده است.
| ▲ | پشتپرده اقدام ننگین طالبان |
تاكنون بسیار درباره‌ی جزییات شكل‌گیری این رویداد و آنچه در كنسولگری ایران در مزارشریف اتفاق افتاده، روایت شده كمتر درباره علل پشتپرده این جنایت و این‌كه چرا طالبان به‌محض ورود به این شهر این اقدام را انجام دادند، سخنی به میان آمده است.
یك كارشناس امور سیاسی افغانستان كه به مسائل دوران حاكمیت طالبان آگاهی كامل دارد در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار ایرنا به بیان واقعه پشتپرده این جنایت پرداخت و از نیت اصلی طالبان پرده برداشت.
وحید مژده، در پاسخ به نخستین پرسش خبرنگار ایرنا دفتر كابل این‌گونه پاسخ داد: «برخی جریانها داخل طالبان نمیخواستند این افراد به غیر از این كشور دریچه دیگری برای ارتباط با كشورهای همسایه و خارجی داشته باشند».
وی افزود: «از سوی دیگر تعدادی از همین جریان‌های داخل طالبان كه یكسر آن به بعضی حلقه‌ها در پاكستان وصل بود می‌خواستند با شهادت دیپلمات‌های ایرانی جنگ ایجاد كنند».
مژده ماجرا را این‌گونه بیشتر توضیح داد: شهادت دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی، به‌زعم طالبان افكندن دامی برای ایران و كشاندن این كشور در جنگی ناخواسته بود كه اگر رخ می‌داد باید سالها در آن مصروف میماند.
این آگاه امور سیاسی افغان تاكید كرد: بعضی از حلقه‌های خاص درون طالبان متصل به بعضی‌ها در پاكستان از یكسو می‌خواستند رابطه بازرگانی با افغانستان داشته باشند كه كشورهای همسایه در آن شریك نباشند و از سویی دیگر برای محدود كردن طالبان و جلوگیری از ارتباط مستقیم با كشورهای همسایه، چنین طرحی را ریختند.
این كارشناس افغان اظهارداشت: «من به یاد دارم زمانی كه طالبان برای دومین‌بار به مزارشریف حمله كردند و این شهر را به تصرف درآوردند، خبر كشته شدن دیپلمات‌های ایرانی به وزارت خارجه دولت طالبان رسید كه این كار، نوعی حیرت را در میان مسئولان وزارت خارجه زمان طالبان برانگیخت».
مژده ادامه داد: در آن‌وقت با تعدادی از مسئولان طالبان در مورد كشته شدن دیپلمات‌های ایرانی گفت‌وگو كردم، آنان خواهان پیگیری این مسئله بودند كه باید مشخص شود چه كسانی در پشت این رویداد (شهادت دیپلمات‌های ایرانی) قرار دارند.
این كارشناس افغان اضافه كرد: «بعد از مدتی روشن شد یكی از فرماندهان طالبان به‌نام ملا دوست‌محمد با افرادش كه در میان آنان تعدادی از افراد پاكستانی نیز وجود داشتند، دست به كشتار این دیپلمات‌ها زده بودند.
| ▲ | اقدام هدفمند طالبان برای شهادت ایرانیان |
وی تصریح كرد: همه شواهد موجود بود كه این افراد بصورت خودسر دست به چنین اعمالی (شهادت دیپلمات‌های ایرانی) نبرده بودند و دست‌های قدرتمند پشتپرده، این روند را رهبری می‌كرد.
مژده خاطر نشان كرد: وكیل احمد متوكل (وزیر خارجه سابق دوران طالبان) نیز در آن‌زمان گفت «كسانی كه دست به این عمل زدند در صف ما بودند، اما از ما نبودند».
این كارشناس تصریح كرد: متوكل این حرف را با دقت تمام و حساب شده به‌زبان آورده بود.
وی ادامه داد: یك گروه از قندهار مامور شده بود تا به مزارشریف بروند و قضیه (شهادت دیپلمات‌ها) را پیگیری كند اما آنان موضوع را درست پیگیری نكردند، باوجودی كه دستور پیگیری این حادثه داده شده بود.
| ▲ | طالبان ماجرا را پیگیری نكردند |
این كارشناس افغان در پاسخ به این پرسش كه ماجرای پیگیری این موضوع چه شد'، گفت: طالبان باید موضوع قتل دیپلمات‌های ایرانی را پیگیری می‌كردند اما آنان چنین كاری را انجام ندادند، این موضوع نشان‌گر دست‌های پشتپرده است كه نمیگذاشتند قضیه پیگیری شود.
| ▲ | كنسولگری ایران، نخستین ماموریت طالبان |
وی اظهارداشت: یكی از مسئولان طالبان در گفت‌وگو با من در همان‌زمان فاش كرد كه همزمان با رسیدن آنان به مزارشریف فردی را دستگیر كردند تا آنان را تا ساختمان كنسولگری و دیپلمات‌های ایرانی راهنمایی كند.
مژده افزود: این فرد كه در میان طالبان فعالیت می‌كرد، خود اعتراف كرد، طالبان كه در مزارشریف رفته بودند موقعیت كنسولگری جمهوری اسلامی ایران را نمی‌شناختند اما شخص بازداشتشده، طالبان را تا كنسولگری راهنمایی كرده بود.
وی تاكید كرد: طالبان از این جنایت خود هیچ نفعی نبردند، رابطه‌ی طالبان با جمهوری اسلامی ایران با انجام این عمل به تیرگی گرائید در حالی‌كه همین طالبان می‌گفتند كه نیاز دارند با همسایههای خود رابطه‌ی حسنه داشته باشند.
مژده اظهارداشت: در آن‌زمان حتی بحث جنگ بین دو كشور نیز گمانه‌زنی می‌شد و به‌نظر می‌رسید طالبان به‌زعم خود می‌خواسته‌اند دامی برای ایرانیها در افغانستان گذاشته باشند تا شاید با كشتن دیپلمات‌ها، ایرانیها دست به عملیات در افغانستان بزنند.
وی ادامه داد: در صورت عملیات نظامی ایران در افغانستان طبیعی بود كه طالبان خط دفاعی نداشتند و ایرانیها میتوانستند قسمتی از خاك افغانستان را اشغال كنند و با این كار ایران، البته كشورهای عربی در رابطه‌ی با طالبان تجدیدنظر می‌كردند.
كارشناس افغان گفت: طالبان گمان داشتند دامی برای ایران پهن كرده‌اند و می‌خواستند بعدها به آن شكلی مذهبی نیز بدهند.
| ▲ | درایت ایرانیان |
مژده تاكید كرد: اما این نقشه طالبان با سیاست و درایت درست ایرانیها خنثی شد و برای كشورهای پشتپرده چنین سیاستی حیرت‌‌كننده بود.
وی این اقدام طالبان علیه ایرانیها را یك نقشه از پیش طراحی‌شده خواند و اظهار داشت: در آن‌زمان گروهی از پاكستان به افغانستان آمده بودند و من در صحبت با یكی از آنان از احتمال جنگ میان ایران و افغانستان به‌وی خبر دادم و نظرش را در این مورد جویا شدم.
مژده افزود: وی لبخندی زد و گفت كه «اگر جنگ صورت گیرد به‌ضرر افغانها و طالبان نیست».
وی تاكید كرد: من این حرف را تعجبآور خواندم كه چطور می‌شود میان دو كشور جنگ شود اما به ضرر افغانها نباشد؛ در حالی‌كه طالبان قدرت نظامی هم نداشتند تا در برابر نیروهای ایرانی مقاومت كنند.
| ▲ | انفجار قندهار نیز كارخودشان بود |
این كارشناس افغان در ادامه انفجار شهر قندهار كه در نزدیكی خانه‌ی ملاعمر سركرده‌ی طالبان رخ داد را نیز از این دست برنامههای از پیش‌طراحی‌شده‌ی علیه ایران خواند و گفت: «در این انفجار دو برادر و یك همسر ملاعمر جان باختند و بعدها همان حلقه‌های پاكستانی اسنادی را در اختیار طالبان گذاشتند كه این كار توسط ایرانیها انجام شده است».
وی افزود: این انفجار چند ماه پس از تصرف مزارشریف رخ داد.
مژده تاكید كرد: این تلاشها از سوی برخی منابع پاكستانی مستقر در طالبان صورت میگرفت تا رابطه‌ی طالبان فقط و فقط با پاكستان باشد و كشورهای دیگر در این روند شریك نباشند.
| ▲ | طالبان عمداً از خواست ایران سر باز زدند |
مژده در پاسخ به اقدامات طالبان درباره‌ی واقعه مزارشریف گفت: ایران از طالبان خواست تا عاملان این حادثه را بازداشت كنند اما طالبان این خواسته را یك نوع فشار بر خود تلقی كردند و از پذیرفتن آن سر باز زدند.
| ▲ | تحقیقات خصوصی طالبان |
وی تصریح كرد: براساس گزارش‌های موجود، طالبان به‌صورت خصوصی تحقیقاتی را در زمینه‌ی واقعه مزارشریف انجام دادند و دریافتند كه برخی جریان‌های پاكستانی با دخالت و ورود به گروه ملا دوست‌محمد دست به این كار زده بودند.
مژده خاطرنشان كرد: شخص ملا دوست‌محمد نیز در جنگ مزارشریف با تعدادی از افراد خود كشته شد و قضیه تا امروز پوشیده ماند و كسی ندانست كه بعد از آن چه گذشت.
به گزارش ایرنا در حالی ١۳ سال از جنایت دردناك شهادت دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرنا در مزارشریف می‌گذرد كه عاملان این واقعه مجازات نشده‌اند.
در حمله طالبان ناصر ریگی، محمدناصر ناصری، نورالله نوروزی، رشید پاریاو فلاح، مجید نوری نیاركی، كریم حیدریان، محمدعلی قیاسی و حیدرعلی باقری از دیپلمات‌ها و محمود صارمی، مسئول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف مظلومانه به شهادت رسیدند.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- پشت‌پرده‌ی قتل دیپلمات ایرانی در مزارشریف، خبرآنلاین، خبرگزاری تحلیلی ایران: ۱۷ مرداد ۱۳۹٠
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ خبر آنلاین، خبرگزاری تحلیلی ایران
