|
سید جمال‌الدین افغان
تبارنامه
فهرست مندرجات
.
شجره‌نامه‌ی سید جمال‌الدین افغان
سید جمال‌الدین افغان، بدون شک یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های اسلامی در قرن نوزدهم میلادی بوده است، که تاکنون مطالبی زیادی به‌صورت کتاب، مقاله و رساله، به‌زبان‌های مختلف در مورد او انتشار یافته است. ولی با این‌همه هنوز قسمتی از شرح حال و زندگی او روشن‌نشده و در بوته‌ی اجمال باقی مانده است.
ایگناز گلدزیهر (I. Goldziher)، خاورشناس مشهور مجار و یکی از پایه‌گذاران اسلام‌شناسی نوین در اروپا و جُمیِر (J. Jomier)، در مورد سید جمال‌الدین افغان، در دائرةالمعارف اسلامی (Encyclopaedia of Islam) می‌نویسند: «بنابر گزارش خودش، او متولد اسعدآباد نزدیک کُنَر، در شرق ناحیه‌ی کابل افغانستان بود.
با وجود این، پاره‌ای از ایرانیان با توسل به اسناد ضعیف و شجره‌نامه‌ی جعلی و به تقلید از پروفسور نیکی کدی (Nikki R. Keddie)، پژوهشگر و خاورشناس آمریکایی، نویسنده در دانشنامهی ایرانیکا، کوشیده‌اند، چنان وانمود کنند که سید در روستای اسدآباد، نزدیک همدان، در خانواده‌ی سادات این محل به‌دنیا آمده است. در حالی که خود خانم نیکی کدی، آن‌چه با شک و تردید درباره‌ی سید جمال‌الدین افغان نوشته، همان چیزی‌ست که در سال‌های اخیر ایرانیان بر اطلاعاتی که سابقاً به‌دست آمده افزوده‌اند. از جمله: اسناد کتاب «مجموعه اسناد و مدارک چاپ‌نشده درباره‌ی سید جمال‌الدین»، که ظاهراً از سید در موقع اقامتش در تهران، در منزل محمدحسن امین‌الضرب باقی‌مانده و در سال ۱۳۴۲ خورشیدی به‌همت دکتر اصغر مهدوی و ایرج افشار تدوین، تنظیم و منتشر گردیده است و بیان خواهرزاده‌ای تقلبی سید، به‌نام میرزا لطف‌الله، که در واقع خدمتگار ایرانی سید بوده است. با این‌حال، سید جمال‌الدین واقعی کیست و چه تباری دارد؟
اغلب نویسندگان و خاورشناسان اروپایی برای تحقیقات خود نوشته‌ی پروفسور ادوراد براون (انقلاب ایران در سال‌های ۱۹۰۵ و ۱۹۰۹ میلادی، چاپ کمبریج، سال ۱۹۱۹) را مأخذ قرار داده‌اند، در صورتی‌که خود پروفسور براون، نیز مانند بعضی دیگر از نوشته‌ها و تألیفاتش که از آثار دیگران اقتباس گردیده، آن‌چه را که درباره‌ی سید نوشته، عیناً از روی کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» تألیف ناظم‌الاسلام کرمانی ترجمه و نقل نموده است. (علی مشسری، در مقدمه‌ی کتاب «مجموعه‌ی کامل اسناد وزارت خارجه انگلیس درباره‌ی سید جمال‌الدین اسدآبادی»، ص ۱۲). این در حالی است که خود ناظم‌الاسلام نیز بیش‌تر آن‌چه را که نوشته، ترجمه‌ی از کتاب «مشاهیرالشرق» و مجله‌ی «الهلال» (صفحه‌ی ۷-۱۹ مورخه‌ی آوریل ۱۸۹۷ م چاپ مصر) بوده است.
بنابراین، از میان این‌همه آثار فقط مطالبی که جرجی ریدان صاحب کتاب «مشاهیرالشرق» و مدیر مجله‌ی الهلال نوشته، دارای مأخذ صحیح و قابل اطمینان بوده و آن‌هم قرار معلوم از روی تقریرات خود سید جمال‌الدین افغان بوده است. جز این نمی‌توان بر منابع دیگر اعتماد قطعی کرد.
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
