 |
|
عبدالاحمد جاوید
فهرست مندرجات
- زندگی‌نامه
- افتخارات
- آثار
- نگارخانه
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
چهره‌های فرهنگی افغانستان استادان دانشگاه کابل
نام چـو جاوید شد مردنـش آسـان کجاسـت
دکتر عبدالاحمد جاوید (به انگلیسی: Abdul Ahmad Jawed) (زاده‌ی ۱۳۰۵ خ - درگذشته‌ی ۱۳۸۱ خ)، پژوهشگر، نویسنده و ادیب سرشناس افغان و استاد و رییس پیشین دانشگاه کابل بود.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
عبدالاحمد جاويد فرزند میرزا عبدالصمدخان بود که در نهم جدی (= دیماه) سال ۱۳۰۵ خورشیدی (اول ژانويه ۱٩٢٧) در محـله «پایـان چـوک» در گـذر «حاجی عـزت‌خان» کابـل زاده شـد[۱]. اما بيشتر ايام کودکی و نوجوانی را در محله «ريکاخانه» این شهر گذرانيد[٢] و به اين ســبب، بهترين خاطرات دوره زندگی خود را از همين محلــه داشــت[٣].
جاوید دوران آموزش‌های ابتدایی (= دبستان) را در مکتب شماره ۲، رشـديه (متوسـطه) و اعداديه (= لیسـه يا دبیرسـتان) را در مکتب حبیبیه به پایان رســـانید[۴] و در شانزده سالگی به سرودن شعر روی آورد اما اثری منتشر نکرد. مدتی بعد این وادی را رها کرد و به تحقیق و پژوهش روی آورد[۵]. در سال ۱۳۲۲، وارد دانشکده ادبیات دانشگاه کابل شد و پس از یک سال تحصیل با استفاده از یک بورسیه تحصیلی به ایران رفت و در رشته حقوق و علوم سیاسی در دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد[٦].
علاقه فراوان جاوید به ادبیات سبب شد که او همزمان با تحصیل در رشته حقوق، در رشته ادبیات نیز تحصیلات خود را در تهران ادامه دهد[٧]. در سال ۱۳۲۹ خورشیدی، پس از به‌دست آوردن لیسانس از دانشگاه تهران، به افغانستان بازگشت و در آن‌جا به تدریس مشغول شد[٨]. سپس، در سال ۱۳۳۱ خورشیدی، برای ادامه تحصیل دوباره راهی تهران شد و در سال ۱٩۵۶ میلادی، موفق به دریافت درجه دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد[۹].
استاد جاوید، در زمان اقامت و تحصیل در ایران از محضر چهره‌هایی چون علی‌اکبر دهخدا، ذبیح‌الله صفا، محمد معین، جلال همایی، سعید نفیسی، عزت‌الله همایون‌فر، علی‌اصغر حکمت و شماری دیگر بهره برد[۱٠].
دکتر جاوید، پس از بازگشت به افغانستان، در دانشکده ادبیات دانشگاه کابل مشغول به تدریس شد[۱۱] و در سال ۱٩٧٢ میلادی، به ریاست این دانشگاه رسید[۱٢]. در زمان ریاست او، نوآوری‌های چشمگیری در فضای دانشگاه کابل به‌وجود آمد. انتشار مجلات دانشگاهی، چاپ کتاب‌های علمی، تاسیس دانشکده هنرهای زیبا و توسعه کتابخانه دانشگاه از مهم‌ترین دستاوردهای وی در زمان ریاستش در دانشگاه کابل بود[۱٣].
در زمان مدیریت وی در رادیو افغانستان، حضور هنرمندان در این رسانه به‌طور چشمگیری افزایش یافته و عرصه برای حضور زنان هنرمند نیز گسترش یافت. گفته شده که در همان زمان بود که برای نخستین‌بار، یک زن در رادیو افغانستان به آوازخوانی پرداخت. آن‌گونه که از خود او نقل شده است، در زمان مدیریت‌اش بر رادیو، خودش به‌همراه گروهی از هنرمندان موسیقی به منزل شفیقه ضیایی (پروین) رفت و آهنگ معروف دختر گل‌فروش را در منزل خانم پروین به ضبط رساند. این آهنگ، صدای نخستین زن آوازخوان بود که از رادیو افغانستان پخش شد[۱۴].
از دیگر فعالیت‌های دکتر احمد جاوید، می‌توان از عضویت وی در شورای بررسی کتب درسی وزارت معارف، عضویت در انجمن دوستی افغانستان و سازمان ملل متحد، عضو لویه‌جرگه (۱۹٨٦ م)، عضو افتخاری انجمن نویسندگان افغانستان، عضو انجمن دوستی افغانستان و فلسطین نام برد[۱۵].
در سال‌های پایانی حکومت دکتر نجیب‌الله، استاد احمد جاوید افغانستان را ترک کرد و به بریتانیا پناهنده شد[۱٦]. او در سال‌های حضور در خارج از افغانستان هم دست از فعالیت‌های فرهنگی برنداشت؛ حضور و سخنرانی وی در ده‌ها سمینار که در کشورهای مختلف در زمینه‌های گوناگون برگزار شد، از مهم‌ترین کارهای این دوره از عمر استاد بود[۱٧].
در سال ۱۳۴۱ خورشیدی، دکتر جاوید با خانم نفیسه کاکر دختر ژنرال محمدهاشم‌خان کاکر ازدواج کرد که ثمره آن، چهار فرزند است.[۱٨]
استاد احمد جاوید، پیش از مرگ، بر اثر سرطان معده، برای دوره طولانی در بستر بیماری بود و سرانجام، دست بی‌ترحم اجل، در شامگاه چهارشنبه ۹ اسد سال ۱۳۸۱ خورشیدی (۳۱ ژوئیه ۲۰۰۲)، نقطه‌ی پايان بر آخرين ورق دفتر زندگی‌اش نهاد و در سن هفتاد و پنج سالگی در شهر لندن در گذشت[۱۹]. پیکر استاد را به کابل منتقل کردند و در روز ۱۳ اسد در گورستان شهدای صالحین آن شهر به خاک سپرده شد[٢٠].
| ▲ | افتخارات |
دکتر احمد جاوید، در سال ۱۳۴٠، به کرسی استادی (پروفسوری) در دانشگاه کابل دست یافت. در سال ۱۳٦۵ (۱٩٨٦ م)، از سوی اکادمی علوم افغانستان به‌عنوان اکادميسين و در سال ۱۳٦٦ (۱٩٨٧ م) از سوی وزارت اطلاعات و کلتور (فرهنگ)، لقب کارمند شايسته‌ی فرهنگ را به‌دست آورد.[*]
محمد خاتمی، رئيس جمهور دولت جمهوری اسلامی ايران، برای ارج‌گزاری از خدمات و کارنامه‌ی درخشان زنده‌ياد پروفسور دکتر عبدالاحمد جاويد در ساحه‌ی فرهنگ و زبان فارسی دری در پنج دهه‌ای اخير، مدال افتخاری را به‌نام او به فرزندش اخشيد جاويد اهدا کرد.
| ▲ | آثار |
دکتر جاوید که یکی از محققان و ادب‌شناسان سرشناس افغان بود، از او، ده‌ها کتاب، رساله و مقاله در زمینه زبان و فرهنگ فارسی - که در داخل و خارج از کشور منتشر شده - برجای مانده است.[۱][*] از جمله آثار او که در افغانستان به چاپ رسید، می‌توان از: افسانه های قدیم شهر كابل، نگاهی به اشعار دری خوشحال خان ختك، جغرافیای افغانستان و قرائت دری برای کلاس‌های هفتم، هشتم و نهم مدارس نام برد.
در سال‌های مهاجرت نیز، از وی آثار مهمی به نشر رسید که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان از آثاری چون «رایحه صلح در فرهنگ ما»، «مدارا و مروت در فرهنگ فارسی»، «نوروز خوش آیین» و جلد اول کتاب «اوستا» نام برد. هم‌چنین، در سال ۱۳۹۰ خورشیدی، شش دفتر از آثار او، شامل یک تک‌نگاری و پنج مجموعه مقالات منتشر شده است.
استاد، افزون بر زبان مادری، فارسی دری، به زبان‌های پشتو، انگليسی، عربی، فرانسوی و تا حدودی روسی آشنا بود و ترجمه‌هايی از انگليسی به فارسی و از پشتو به فارسی دارد.
| ▲ | نگارخانه |
پروفسور دکتر عبدالاحمد جاوید، رئیس پیشین دانشگاه کابل
|
 |
 |
 |
|
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
پيوست شماره ۱ : زهره يوسفی، گزارش کامل از سمينار بين‌المللی يادبود دکتر عبدالاحمد جاويد
پيوست شماره ۲: دکتر عبدالاحمد جاويد، بحثی پیرامون اقوام و طوایف افغانستان
پيوست ۳: گفت‌وگو با دکتر عبدالاحمد جاوید، درباره‌ی زبان دری
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- مهدیزاده کابلی، جهره‌های سياسی و فرهنگی معاصر افغانستان، سرواژه‌ی «جاويد»، چاپ نشده: در کتاب «نوروز خوش آيين»، (اثر گرانسنگ به يادگار مانده از اكادميسن دكتر عبدالاحمد جاويد، به كوشش حسين فرمند و جاويد فرهاد، ناشر نفيسه جاويد، كابل، چاپ دوم، ۱۳٨٤ خورشيدی)، جای زايش دکتر جاويد در «باغ علی‌مردان» کابل بيان شده است، و اين که آقای پروفسور رسول رهين، در کتاب «کی کيست در فرهنگ برون مرزی افغانستان»، محل تولد او را در محلهٔ «پایان چوک» در گذر «حاجی عزت‌خان» می‌داند. ظاهراً هر دو روايت درست است؛ زيرا که محله‌ی «پایان چوک» در محل «باغ علی‌مردان» واقع است و حتی به گفته‌ی دکتر حشمت‌الله حسينی، گذر «حاجی عزت‌خان» که کمی بالاتر از «پایان چوک» قرار دارد، به اسم پدربزرگ دکتر جاويد مسما است و ميرزا عبدالصمدخان (پدر دکتر جاويد)، سال‌ها به‌طور رسمی وکيل گذر اين محل بوده است.
[٢]- زندگی‌نامه استاد دکتر عبدالاحمد جاويد، سايت ويژه‌ی دکتر عبدالاحمد جاويد
[٣]- رهين، رسول، کی کيست در فرهنگ برون مرزی افغانستان، سويد: انتشارات شورای فرهنگی افغانستان، چاپ حمل ۱۳٨٤ خورشيدی، جلد اول، ص ٧۵
[۴]- رهين، همان‌جا، ص ٧۶
[۵]- حسین‌زاده، بصیراحمد، پنجمین سال درگذشت استاد احمد جاوید، سايت فارسی بی‌بی‌سی، ۹ مرداد ۱۳٨۶
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]- حسین‌زاده، بصیراحمد، پنجمین سال درگذشت استاد احمد جاوید، سایت فارسی بی‌بی‌سی: سه‌شنبه ٣۱ ژوئيه ٢٠٠٧ - ٠۹ مرداد ۱٣٨٦
[٢٠]-
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ دکتر اسدالله حبيب، يادکردی از تلاش‌های علمی ـ فرهنگی اکاميسين دکتر احمد جاويد، سايت آريايی
□ سمينار بين‌المللی نکوداشت شایسته از کارنامه‌های خلاق پروفسور استاد دکتر جاوید، چهارم جون ٢۰۰۶ شهر فرانکفورت آلمان
□ پروفيسور دکتور عبدالاحمد جاويد
□ زندگی‌نامه‌ی پروفيسور عبدالاحمد جاويد
□ پروفيسور عبدالاحمد جاويد دانشمند خودآگاه و پاسدار پيشتاز فرهنگ
□ يک خاطره ويک تحفه فراموش ناشدنی از پوهاند جاويد
□ لطيف ناظمی، پنج سال پس از استاد جاويد، سايت نوای افغانستان
□ جاويد ودیگران
□ زندگی‌نامه‌ی استاد دکتر عبدالاحمد جاويد
□ سرور مولایی، نگاهی گذرا به آثار جاوید، پژوهشگر معروف افغان
□ شهباز ایرج، ده سال از خاموشی استاد جاوید گذشت
رده‌ها │ افغانستان‌شناسی │ زندگی‌نامه │ چهره‌های فرهنگی و ادبی افغانستان
