از: سفارت آمريکا در کابل
۲٠ مارچ ۱۹٦۵
موضوع: گزارش ایجاد حزب سیاسی افغانی
خلاصه:
منشی عمومی (دبير کل) "اولین حزب سیاسی" افغانستان که در سال‌های اخير ایجاد شده در باره‌ای ایجاد، ترکیب و برنامه عمل حزب خود در ١۴ مارچ گزارش داد. با وجودی که آیندۀ این حزب با در نظرداشت مبهمی تصامیم حکومت به ارتباط اجازۀ فعالیت سیاسی در قانون اساسی جدید، نامعلوم است؛ احتمال دارد این گروه جدید، نقشی مهمی ایفا نماید.
نورمحمد تره‌کی (منبع محفوظ)، موضوع گزارش‌های قبلی (...) و فعال در عرصه سیاسی، به تاریخ ١۴ مارچ ۱۹٦۵ به خانه کارمند سفارت خواسته شد. تره‌کی توضیح داد که او می‌خواست کارمند را پيش از ختم سفر نامبرده و ترک کابل در تاریخ ۱۹ مارچ ملاقات نماید. تماس با تره‌کی در ماه دسمبر ۱۹٦۳ به علت ترس تره‌کی از نظارت (تعقیب حکومت) و خواهش وی برای آزادبودن از ظن مقامات (دولتی) بخاطر تلاش او جهت ایجاد یک حزب سیاسی با پشتیبانی سفارت آمریکا، قطع شده بود. (گفتگو بواسطۀ وقوع شدیدترین زلزله‌ای سال‌های آخر در کابل مختل گردید).
تاسیس حزب سیاسی: تره‌کی اظهار داشت که در جریان ١۵ ماه گذشته بسیارمصروف بوده و حزب سیاسی جدید او حدود دو ماه قبل در کابل ایجاد شده است. حزب بنام دموکراسی خلقی و یا حزب دموکراتیک خلق یاد می‌شود. اوگفت که به عنوان منشی عمومی انتخاب شده و رهبر واقعی حزب می‌باشد.
تره‌کی گفت که هواخواهان حزب در ٢٦ ولایت از ٢٩ ولایت افغانستان، نمایندگان خویش را بخاطر "جرگه" کابل درماه دسمبر برگزیده بودند. هر نماینده توسط گروپ‌های محلی ۵ الی ١٠ نفری انتخاب شده بود. بعدا، جرگۀ ۴٢ نفری بتعداد ١۵ نفر را به عنوان کمیته اجرائیه انتخاب نموده و این کمیته، تره‌کی را به عنوان منشی عمومی برگزیده است.
ترکیب حزب: تره‌کی با معرفی اعضای کمیته اجرائیه سخت مخالفت می‌کرد، اما بالاخره دو نفر را معرفی نمود: بدخشی، که تا این وقت، سفارت موصوف را نمی‌شناخت و ببرک، یک رهبر جوان (به گزارش ... مراجعه شود). از موصوف پرسیده شد که آیا غلام محمد غبار عضویت این حزب را دارد، تره‌کی جواب داد که محمد صدیق فرهنگ، معین وزارت پلان، غبار (وپسر موصوف در وزارت خارجه) را از تره‌کی بطرف گروه فرهنگ کشانیده است. تره‌کی در مورد فعال بودن غبار شک داشته و می‌گفت که فرهنگ از غبار (آنطور که تره‌کی امیداوار است) به عنوان یک مهره استفاده کند. به هر صورت، غبار در بین نسل جوان بعلت گرفتن یک آپارتمان از حکومت، بدنام شده است. لذا گروه تره‌کی، نمی‌خواست با غبار کار کند. تره‌کی می‌گفت که، چنانچه در موارد قبلی هم گفته است، هیچ یک از اعضای برجسته دولت نمی‌توانند مردم پسند بوده و لذا حزب تره‌کی در مورد آنها محتاط بوده است.
تره‌کی گفت که اعضای حزب او از بین کارگران، دهقانان، مامورین حکومت، طبقات متوسط و تجار و سرمایه داران "خوب" (غیر سودخور) تشکیل شده است. حزب از حمایت هر یک از گروه‌های قومی و منطقوی افغانستان برخوردار بوده و شامل ملاها، زمینداران و رهبران قبایلی می‌باشد. با آنهم این (حزب) بطور عمده بالای پشتون‌ها متکی می‌باشد؛ تره‌کی باز تکرار کرد که اگر یک حزب سیاسی بخواهد نقش ملی ایفا کند باید از تمام گروه‌های قومی نمایندگی نماید.
برنامه حزب: تره‌کی گفت که هدف حزب او تقویت طبقه متوسط، ارتقای سطح زندگی مردم و فراهم آوری معاونت از عناصر سرمایه دار به این مقاصد می‌باشد. او گفت که برنامه حزب تا اندازۀ چپ است؛ آنهم بخاطر پیشگیری از داود "حرامزاده" که به صورت دوامدار خود را علاقمند "سوسیالیزم" می‌گوید و نقش سیاسی مهمی در زمان مناسب در آینده بازی خواهد کرد. تره‌کی گفت که حزب او طرفدار اصلاحات ارضی می‌باشد؛ اصلاحات ارضی در ولایت فراه ضروری است، چون زمینداران بزرگی در آنجا وجود دارند، ولی این مسئله در جاهای دیگر زیاد مهم نیست. او گفت که حزب او از اصلاحات ارضی به عنوان یک وسیله برای بدست آوردن رای استفاده خواهد کرد.
در سیاست خارجی، تره‌کی گفت که حزب او از پالیسی بی طرفی و عدم انسلاک طرفداری می‌کند. او با موقف ایالات متحده در مورد ویتنام ابراز عدم همدردی نموده و پیشنهاد کرد که ایالات متحده باید با "ایدیولوژی" کمونیستی با صدور مبلغین، نفوذی‌ها و عساکر در شمال مرز جواب دهد، همانطور که شمال در جنوب انجام می‌دهد. او گفت که پشتیبانی از قضیۀ "پشتونستان" نیز ضروری است. اعضای کمیته اجرائیه این موضوع را به تفصیل مورد بحث قرار داده و منابع آنها گزارش دادندکه پشتون‌های ولایات به این مسئله همدردی کافی نشان داده و در نظر نگرفتن این قضیه، غیر عاقلانه خواهد بود. تره‌کی اظهار کرد که هیچ حزب سیاسی در افغانستان نمی‌تواند خطر کنارگذاشتن مفکوره قوی پشتون‌ها (پشتونستان) را به چالش بگیرد. او گفت که، با آنهم، قضیۀ پشتونستان برای حزب سیاسی او یک مسئلۀ داغ نمی‌باشد.
تره‌کی گفت که حزب او یک جریده هفتگی را به مجرد اصلاح قانون رسانه‌ها با در نظرداشت انتقادات شدید، در آینده نزدیک به نشر خواهد رسانید. تره‌کی گفت که این هفته نامه بزودی به روزنامه تبدیل خواهد شد. جریده بنام یک شخص ثبت خواهد گردید چون احزاب سیاسی هنوز قانونی نیستند. او گفت که حزب او تا زمان قانونی شدن احزاب سیاسی و یا در غیر آن، به عنوان یک "انجمن" فعالیت خواهد کرد.
فعالیت‌های سیاسی دیگر. تره‌کی اظهار داشت که حزب او یگانه حزب سیاسی می‌باشد که تاکنون ایجاد شده است. تلاش خلیل الله خلیلی، مشاور مطبوعاتی شاه، جهت ایجاد یک حزب از طرف شاه و یا حکومت را خنده آور دانست. او همچنان امکانات اینکه کمونیست‌ها (اگر کسی در افغانستان باشد) بتوانند نقشی سیاسی ای در افغانستان بازی کنند، را کم شمرد.
تبصره: تره‌کی از بحث در مورد حزب جدید خود محتاط بود، لذا نشان می‌داد که او هنوز به ارتباط تماس‌هایش با یک کارمند سفارت نگران است. با آنهم او تاکید داشت که می‌خواهد از تماسهای مخفی و گاهگاهی، با سفارت برخوردار باشد و بخصوص می‌خواهد که درجشن چهارم جولای دعوت گردد.
تره‌کی در رابطه به حزب جدید خود، خوش بینی قابل ملاحظه ای به نمایش گذاشت. او در چندین مورد، بطور نیمه- جدی خود را به عنوان "یکی از صدراعظم‌های آینده" قلمداد کرد. تصور اینکه این حزب جدید چقدر زنده خواهد ماند، مشکل است. قسماً به علت اینکه حکومت و شاه ظاهراً تصمیم نگرفته اند که قوانین جدید انتخابات و احزاب سیاسی را اجازه دهند و هم بدلیل اینکه گروه‌های سیاسی دیگر، یک حالت "انتظار و نظاره گر" را اتخاذ نموده و یا هنوز برنامه فعالیت خویش را آشکار نکرده اند. با آنهم با درنظر داشت تجربه و اصرار تره‌کی، احتمال آن وجود دارد که حزب جدید او نقش مهمی را بازی خواهد کرد.
کپی اصل سند[۲]
پی‌نوشت‌ها
[۲]- اصل سند را می‌توانيد (به زبان انگليسی) در سايت اينترنتی ICDC مطالعه کنيد.
جُستارهای وابسته
□ تاريخ افغانستان
□ تاريخ معاصر افغانستان
□ افغانستان در قرن بيستم
□ مشاهير افغانستان
□ چهره‌های سياسی معاصر افغانستان
□ زندگينامۀ نورمحمد تره‌کی
منابع
