محمدحسین نهضت (زادۀ ١٢٩٨ خ - درگذشت ١٣۵٨ خ)، يکی از روشنفکران دينی و استاد دانشکدۀ ادبيات دانشگاه کابل بود که توسط رژيم دمکراتيک خلق افغانستان شهيد شد.
زندگينامه
محمدحسین نهضت فرزند غلام‌حسن خان (معروف به خلیفه صاحب)، در سال ١٢٩٨ خورشيدی، در شهر کابل در خاندانی مذهبی دیده به جهان گشود. پدرش يکی از آموزگاران پيش‌کسوت معارف در افغانستان بود.[۱]
غلام‌حسن خان همراه با آقا میرآقا خان و مولوی عبدالقدیر خان از پايه‌گذاران مکتب صداقت بودند. اين مکتب از جمله نخستين مکاتب در تاریخ معارف افغانستان بود، که بعدها به مکتب حبیبیه پیوست.[۲] شادروان خلیفه صاحب مدت چهل سال در مکاتب حبیبیه، استقلال و ملالی (که آخری اولین مکتب نسوان در افغانستان بود) به تدریس پرداخت.
نهضت، از همان آوان کودکی علوم متداوله را نزد پدر آموخت و سپس وارد مکتب دارالمعلمین شد. پس از فراغت از آنجا، به‌علت تنگی معیشت بلافاصله به عنوان آموزگار در مکتب صنایع کابل مشغول تدريس گرديد. اما همزمان در مکتب شبانه (اِشپی لیسه) تا سطح بکلوریا (ديپلوم) ادامه تحصيل داد.
مدتی نيز تحصیل علوم دینی را در کابل دنبال کرد و دروس ادبیات عربی، فقه، اصول، منطق، فلسفه و حکمت را از اساتید بزرگ آن دیار آموخت.
نهضت، به زبان انگلیسی تسلط داشت و ترجمه‌های او در روزنامه‌ها منتشر می‌شد. او زبان پشتو را نیز به خوبی فراگرفته بود و زمانی که بنا بر عللی سياسی، تدریس زبان فارسی ممنوع گردید، استاد به زبان پشتو به تدریس آغاز کرد. او سالیان متمادی در مکاتب استقلال، حبیبیه و غازی به تدریس ادبیات فارسی پرداخت. از اساتید همزمان او، می‌توان از دکتر احمد جاوید و گویا اعتمادی نام برد.
استاد نهضت، سخنور ماهر بود. سخنرانی‌های او در تکایا و مجالس مذهبی، بزودی زبان زد خاص و عام گرديد. با خرافات - چه در نظر و چه در عمل - که موجب وهن مذهب می‌شد، شدیداً مخالف می‌کرد. این موضعگیری‌های وی در مبارزه با موهومات و خرافات سبب می‌شد تا عده‌ای با او مخالفت نمایند. اما او هرگز از این مخالفت‌ها هراسی نداشت و علی‌رغم دشمنی‌های افراد متعصب و نادان به روشنگری‌های خود ادامه می‌داد. سخنرانی‌های او بسیار پرمحتوا و از نظر ادبی در سطح بسیار عالی بود.
از همان ايام کودکی بنابر سیاست‌های دولت وقت، محرومیت‌های زیاد دامن‌گير او شد. در حالی که پدر و بستگانش را می‌توان از بنیان‌گذاران معارف افغانستان دانست، مدتی از رفتن به مکتب و ادامۀ تحصیل منع گردید. اما این محرومیت‌ها هیچگونه اثری بر روحیه وطن‌دوستی او نگذاشت و همواره از وحدت ملی دفاع می‌کرد.
استاد مدافع تقریب مذاهب اسلامی نيز بود و به تمام مذاهب اسلامی احترام می‌گذاشت.
نهضت به مير غلام‌محمد غبار ارادت خاص داشت و شادروان غبار هم به او احترام بسيار می‌گذاشت. پس از چندی، او به حزب وطن پیوست در نشریه‌های آن حزب مقالاتی نگاشت. در اولین انتخابات آزاد بلدیه (شهرداری) که در زمان صدرات شاه‌محمود خان برگزار گردید، از جملۀ چهار نامزد اين حزب بود که با رأی بالا به‌عنوان نماینده مردم کابل برگزیده شدند. محمدآصف آهنگ در يکی از آثار خود زير عنوان "پاسخ به اتهامات نبی عظیمی" چنين می‌نويسد:
- "براساس فعالیت جمعیت ما روشنفکران و جوانان وطن و قبولی شاه‌محمود خان صداراعظم از اصول دموکراسی، ... مردم به بعضی از حقوق خویش نایل گردیدند. اولین مؤسسه و اداره که به صورت انتخابی درآمد، بلدیۀ ملی بود. جمعیت ما در آن چهار عضو داشت که با رأی مستقیم و سری و آزاد و از جانب شهریان کابل انتخاب گردیده بودند. اينها عبارت بودند از: میر محمدصدیق فرهنگ، سرور جویا، براتعلی تاج و محمدحسین نهضت"[1]
پس از آن، استاد نهضت به‌عنوان منشی بلدیه (دبير شهرداری) به خدمت مردم پرداخت. او چنین استدلال می‌کرد که مردم به من رأی داده‌اند تا برای آنها کار کنم نه برای خود. در طول مدت این وکالت، نهضت، بين مردم محبوبیت زیاد یافت و همزمان با آن سخنرانی‌های جذاب او که خواه ناخواه به مسایل سیاسی می‌پرداخت، باعث حساسیت رژیم نسبت به او شد. بنابراين، رژیم مانع نامزدی مجدد او در مرحله بعد گردید.
يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامۀ آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
پی‌نوشت‌ها
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
جُستارهای وابسته
□
□
منابع
□
پيوند به بیرون
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
