- نحوهی انتخاب رئیس جمهور در آلمان
- نقش و وظایف رئیس جمهور در آلمان
- روسای جمهور آلمان از آغاز تا امروز
- يادداشتها
- پيوستها
- پینوشتها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمهها
- پيوند به بيرون
[آلمان] [ساختار دولت آلمان]
رئیس جمهور آلمان (der Bundespräsident یا das Staatsoberhaupt der Bundesrepublik Deutschland)، که عنوان رسمی او در زبان آلمانی «بوندسپرزیدنت» بهمعنای رئیس جمهور فدرال است[۱]، بر اساس قانون اساسی این کشور، در راس دولت جمهوری فدرال آلمان قرار دارد[٢].
از آنجایی که کشور آلمان دارای نظام پارلمانی است، بههمین دلیل مقام ریاست جمهوری آن بسیار تشريفاتى است[٣]. از این روی، رئیسجمهور آلمان، «نیروی خنثی» (pouvoir neutre) نامیده میشود[۴]. اما قدرت او در کلامش است[۵].
با اینحال رئیس جمهور دارای «قدرت استردادی» (به آلمانی: Recht vorbehalten) بسیاری مهمی میباشد که در زمان بیثباتی سیاسی به کار میآید. (طبق بند ۸۱، قانون اساسی جمهوری فدرال آلمان)
[↑] نحوهی انتخاب رئیس جمهور در آلمان
رییس جمهور توسط «هیئت فدرال آلمان» (به آلمانی: die Bundesversammlung)، که برای همینمنظور دایر شده است، انتخاب میشود[٦].
در ماه اوت سال ۱۹۴۸ پس از تجربههای دوران جمهوری وایمار (Weimarer Republik) و حکومت نازیها، یک شورای پارلمانی در آلمان مأمور تدوین قانون اساسی این کشور شد. اعضای این شورای ۶۵ نفره، پس از هشت ماه بحث و گفتوگو، طرح نهایی قانون اساسی کشور را ارائه دادند. اصول این قانون، بر چهار پایهبنا نهاده شده بود: فدرالیسم، دموکراسی، سوسیالیسم و حکومت بر مبنای قانون[٧].
یکی از مواردی که «بنیانگزاران قانون اساسی» آلمان، در آن زمان آن را رد کردند، انتخاب رئیسجمهور با رأی مستقیم مردم بود. ایدهی انتخاب رئیسجمهور از سوی مجلس آلمان نیز، که عملاً نقش ایالتها را در این گزینش زیر سئوال میبرد از یکسو و مشارکت حکومتهای ایالتی در انتخاب رئیس جمهور هم از سوی دیگر با مخالفت روبرو شد.
تا اینکه تئودور هویس (Theodor Heuss) اولین رئیس جمهور «جمهوری فدرال آلمان» از سال ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۵، پیشنهاد دیگری داد، پیشنهاد تشکیل همایش اتحادیه یا به فارسی اجلاس فدرال (Bundesversammlung) برای تعیین رئیس جمهور. پیشنهادی که بر سر آن سیاستمداران آنزمان به توافق رسیدند.
آخرین رئیس جمهور تاکنون که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۲ آلمان انتخاب شـد، یواخیم گاوْک است[٦]. محل سکونت اصلی و رسمی رئیس جمهور، قصر بلویو (به انگلیسی: Bellevue Palace) در برلین میباشد. دومین محل سـکونت رسـمی، در همرشمیت ویلا (به انگلیسی: Hammerschmidt Villa) در بـن واقع اسـت[٧].
[↑] نقش و وظایف رئیس جمهور در آلمان
از آنجایی که در آلمان، رئیسجمهور با رای مستقیم مردم انتخاب نمیشود، نقش سیاسی او نیز بهمراتب کمرنگتر از همتایان او در کشورهایی چون فرانسه و آمریکاست.[٨]
محدود کردن قدرت سیاسی رئیس جمهور در آلمان، پس از جنگ جهانی دوم، نتیجهی حکومت ناسیونالسوسیالیستها (نازیها) در آلمان بود. پایهگذاران قانون اساسی آلمان که هنوز نقش مصیبتبار «پاول هیندنبورگ» (Paul Hindenburg)، آخرین رئیسجمهور دورهی وایمار را در بهقدرت رساندن هیتلر فراموش نکرده بودند، دایرهی اختیارات رئیسجمهور را در قانون اساسی محدود کردند. هیندنبـورگ، در سـال ۱۹۳۳ هیتـلر را بهعنـوان صـدراعظم آلمان منصـوب و با انحـلال پارلمـان جمهـوری وایمـار (Weimmarer Republik) موافقت کرد.[۹]
نقش رئیس جمهور در حوزهی سیاست داخلی، بیش از همه در انتخاب قدرتمندترین سیاستمدار آلمان، یعنی صدراعظم این کشور محسوس است. نامزدهای احراز این مقام از سوی رئیس جمهور به مجلس آلمان (بوندستاگ) پیشنهاد میشوند. تا به امروز پیشنهاد غیرمنتظرهای از سوی هیج رئیس جمهوری در آلمان به مجلس این کشور داده نشده است، چرا که پیشنهاد نامزدها برای این پست، همیشه با توافق قبلی با احزابی صورت میگیرد که مجموعاً اکثریت کرسیهای مجلس را در اختیار دارند. در صورتی که صدراعظم پیش از موعد پایان دورهی پنجساله به هر دلیلی دیگر از اعتماد اکثریت نمایندگان مجلس برخوردار نباشد، رئیس جمهور مجلس را منحل میکند و دستور برگزاری انتخابات جدید را صادر میکند. اتفاقی که سال ۲۰۰۵ کمی پیش از پایان دوران صدراعظمی گرهارد شرودر افتاد[۱٠].
یکی دیگر از وظایف مهم سیاسی رئیس جمهور، بررسی انطباق قوانین با قانون اساسی است. حق عفو نیز امتیاز دیگری است که رئیس جمهور آلمان از آن برخوردار است[۱۱].
رسانههای گروهی در آلمان با مقام ریاست جمهوری، که در رأس دولت آلمان فدرال قرار گرفته است، معمولاً در مقایسه با سایر سیاستمداران این کشور، ملایمتر و با ملاحظه بیشتری برخورد میکنند[۱٢]. از سوی دیگر، رئیس جمهور هم از دخالت در مسائل سیاسی روز، بهویژه موضوعهای بحثبرانگیز میان احزاب گوناگون، خودداری میکند[۱٣].
رئیسجمهورآلمان، نباید از هیچ حزب سیاسی جانبداری کند[۱۴]. اکثر روسای جمهوری پس از برگزیدهشدن به این مقام، عضویت حزبی خود را بهحالت تعلیق درمیآورند.
نوع تاًثیرگذاری رئیسجمهور در آلمان را باید در سخنرانیهای او در مجامع عمومی جستجو کرد. او تلاش میکند تا در این سخنرانیها، آغازگر مباحث مهم اجتماعی باشد. در خارج از کشور، سفرهای خارجی رئیس جمهور اغلب به بهبود روابط دوجانبهی آلمان با کشور میزبان کمک میکنند یا گشایش دروازههای آن کشور بر روی اقتصاد آلمان را در پی دارند[*].[۱۵]
[↑] روسای جمهور آلمان از آغاز تا امروز
شکست آلمان در جنگ جهانی اول، قدرت اقتصادی سیاسی و نظامی این کشور را شدیداً تنزّل داد؛ و به استعفای ویلهلم دوم، تحمیل معاهده ورسای به آلمان، و روی کار آمدن جمهوری وایمار منجر شد[۱٦].
با این حال، در ۹ نوامبر ۱۹۱۹ میلادی، قیصر ویلهلم برکنار شد و سلطنت آلمان رسماً ملغی گشت. حزب سوسیال دموکرات آلمان به همراه حزب سوسیال دموکرات مستقل آلمان (که چپتر از اولی بود) دولت را تشکیل دادند. انقلاب آلمان جمهوری ویمار را بنیان گذاشت و بعدها نازیها از همین جمهوری ظهور کردند[۱٧].
در انتخابات سال ۱۹۳۲ حزب ناسیونال سوسیالیست به رهبری آدولف هیتلر حائز اکثریت آرا شد[۱٨]. در ۱۹۳۳ جمهوری وایمار سقوط کرد. آلمان نازی با حمله به لهستان در اوت ۱۹۳۹، جنگ جهانی دوم را آغاز کرد؛ که با شکست آلمان و متحدانش در ۱۹۴۵ پایان یافت[۱۹].
پس از پایان جنگ جهانی دوم و شکست رایش سوم، کشور آلمان تجزیه شد. دو کشور آلمان شرقی و غربی، بنا بر توافق سران آمریکا و انگلیس با اتحاد جماهیر شوروی، در کنفرانس یالتا در مورد جداسازی آلمان در سال ۱۹۴۹ اعلام موجودیت کردند[٢٠]. به موجب این قرارداد آلمان به چهار منطقه تقسیم شد، نیروهای فرانسه در جنوب غرب، انگلیس در شمال غرب، آمریکا در جنوب و اتحاد جماهیر شوروی در شرق مستقر شدند. سه منطقه انگلیس، فرانسه و آمریکا با نام جمهوری فدارال آلمان (آلمان غربی) و منطقه شرقی با نام جمهوری دموکراتیک آلمان (آلمان شرقی) اعلام موجودیت کردند. در سال ۱۹۹۰ جمهوری دموکراتیک آلمان به پیوستن با جمهوری فدرال آلمان رای داد و آلمان متحد با نام جمهوری فدرال آلمان اعلام موجودیت کرد.
[↑] فریدریش ابرت (حزب سوسیالدموکرات: ۱۹۱۹-۱۹۲۵)
فردریش ابرت (به آلمانی: Friedrich Ebert) (زادۀ ۴ فوریهٔ ۱۸۷۱ - درگذشتۀ ۲۸ فوریهٔ ۱۹۲۵ م)، سیاستمدار آلمانی و عضو حزب سوسیال دموکرات آلمان، که بهعنوان نخستین رئیس جمهور آلمان از سال ۱۹۱۹ تا هنگام مرگش خدمت کرد. پیش از آن، بهمدت کوتاهی بهعنوان صدر اعظم در آخرین ماههای عمر امپراتوری آلمان کار میکرد.
[↑] پاول فون هیندنبورگ (دورۀ ریاست جمهوری: ۱۹۲۵-۱۹۳۴)
پاول فون هیندنبورگ (به آلمانی: Paul von Hindenburg) (زادۀ ۲ اکتبر ۱۸۴۷ - درگذشتۀ ۲ آگوست ۱۹۳۴ م)، در ۱۸ سالگی داخل ارتش شد و پس از جنگ جهانی اول، بهدرجه مارشالی ارتقاء یافت و بهعنوان فرماندهی قوای آلمان منصوب شد. در سال ۱۹۲۵ به ریاست جمهوری برگزیده شد و هیتلر را بهسمت صدراعظم تعیین کرد. وی در ۲ آگوست ۱۹۳۴ درگذشت و بعد از او هیتلر حکومت ناسیونالسوسیالیستی را بر قرار ساخت.
[↑] آدولف هیتلر (حزب ناسیونالسوسیالیست: ۱۹۳۴-۱۹۴۵)
(زادهٔ ۲۰ آوریل ۱۸۸۹ – درگذشتهٔ ۳۰ آوریل ۱۹۴۵) (به آلمانی: Adolf Hitler)، رهبر حزب ملی سوسیالیست کارگران آلمان (حزب نازی) بود. او بین سالهای ۱۹۳۳ تا ۱۹۴۵ صدر اعظم آلمان و از ۱۹۳۴ به بعد، همزمان در مقام پیشوای رایش آلمان بزرگ نیز حکومت کرد.
هیتلر بهعنوان یک کهنهسرباز نشاندار جنگ جهانی اول در سال ۱۹۲۰ میلادی به حزب نازی پیوست و در سال ۱۹۲۱ به ریاست آن رسید. او با ترویج ایدههای ملیگرایی، ضد کمونیستی، یهودستیزی و ایراد سخنرانیهای پرشور بر ضد پیمان ورسای، حامیان بسیاری در کشور آلمان بهدست آورد. مجموعهٔ ارتشی - صنعتی آلمان در زمان صدارت وی توانست قوای تحلیل رفته این کشور را ترمیم و آن را تبدیل به یکی از قدرتهای برتر اروپا در زمان خود نماید.
هیتلر در ۳۰ آوریل ۱۹۴۵ در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم، به همراه همسرش خودکشی کرد.
[↑] کارل دونیتس (حزب ناسیونالسوسیالیست: ۱ مه ۱۹۴۵-۲۳ مه ۱۹۴۵)
کارل دونیتس (به آلمانی: Karl Dönitz) (زاده ۱۶ سپتامبر ۱۸۹۱ - درگذشته ۲۴ دسامبر ۱۹۸۰)، از رهبران نیروی دریایی آلمان در جنگ جهانی دوم بود.
با اینکه او هرگز رسماً به حزب نازی نپیوست عنوان «گراند آدمیرال» (بزرگدریابد، بالاترین درجهٔ نیروی دریایی) را در اختیار داشت و بهعنوان فرمانده زیر دریاییها و بعدها فرمانده نیروی دریای جنگی آلمان فعالیت میکرد.
نبرد معروف نبرد آتلانتیک تحت رهبری او صورت گرفت. در ضمن او حدود بیست روز پس از خودکشی هیتلر (از ۱ مه ۱۹۴۵ تا ۲۳ مه ۱۹۴۵ میلادی) بهعنوان رئیس جمهور و فرمانده کل نیروهای مسلح آلمان بود و بعضیها همچون حزب رایش سوسیالیست بعدها او را «پیشوا»ی قانونی آلمان میدانستند.
او بعدها بخاطر نقشش در حملات زیردریاییهای آلمانی در اقیانوس اطلس شمالی به جرم جنایات جنگی و ده سال زندان محکوم شد[*].
[↑] تئودور هویس (حزب دموکرات آزاد: ١٩۴٩-١٩۵٩)
تئودور هویس (به آلمانی: Theodor Heuss) (زادۀ 3١ ژانویه سال ١۸۸۴ در بارکنهایم - درگذشتۀ ١۲ دسامبر ١٩٦۳ در اشتوتگارت)، دانشمند علوم سیاسی و روزنامهنگار، پس از پایان جنگ جهانی دوم و شکست رایش سوم، از سال ١٩۴٩ تا سال ١٩۵٩ میلادی، نخستین رئیس جمهور، دولت جمهوری فدرال آلمان (آلمان غربی) بود.
[↑] هاینریش لوبکه (حزب دموکرات مسیحی: ١٩۵٩-١٩٦٩)
هاینریش لوبکه (به آلمانی: Heinrich Lübke) (زادۀ ١۴ اکتبر سال ١۸٩۴ - درگذشتۀ ٦ آوریل ١٩۷۲ م)، از سال ١٩۵٩ تا سال ١٩٦٩، دومین رئیس جمهور دولت آلمان فدرال بود.
پیش از آن، از سال ١٩۵۳ تا سال ١٩۵٩، او بهعنوان وزیر کشاورزی و جنگلداری خدمت میکرد. در نهایت، لویکه سه ماه قبل از پایان دورهی دوم ریاست جمهوری خود استعفا داد.
[↑] گوستاو هاینهمان (حزب سوسیالدموکرات: ١٩٦٩-١٩٧۴)
گوستاو هاینهمان (به آلمانی: Gustav Heinemann) (زادۀ ۲۳ جولای ١۸٩٩ - درگذشتۀ ٧ ژوئیه ١٩٧٦ م)، سیاستمدار آلمانی و سومین رییس جمهور آلمان بود.
او، از ١٩۴٦ تا سال ١٩۴٩ بهعنوان شهردار اسن خدمت کرد و از ١٩۴٩ تا ١٩۵۰ و وزیر کشور بود. همچنین، وی از سال ١٩٦٦ تا ١٩٦٩ در کابینه کیسنگر (Kabinett Kiesinger) - که از ائتلاف بزرگ احزاب بهوجود آمد - بهعنوان وزیر دادگستری فدرال انتخاب شد و از سال ١٩٦٩ تا ١٩٧۴ و رئیس جمهور بود.
[↑] والتر شل (حزب دموکرات آزاد: ١٩٧۴-١٩٧٩)
والتر شل (به آلمانی: Walter Scheel) (زادۀ ۸ جولای ١٩١٩ - )، سیاستمدار آلمانی است که از سال ١٩٦١ تا سال ١٩٦٦، وزیر اقتصاد و از سال ١٩٦٩ تا سال ١٩٧۴ وزیر امور خارجه و معاون صدراعظم بود. پس از استعفای ویلی برانت در ٧ مه ١٩٧۴، از مقام صدرات، شل، بهعنوان سرپرست وزارت کار، در کابینۀ هلموت اشمیت انتخاب شد. سپس، شل از ١ ژوئیه ١٩٧۴ تا ۳۰ ژوئن ١٩٧٩، چهارمین رییس جمهور جمهوری فدرال آلمان بود.
او، در حال حاضر قدیمیترین رئيس جمهور سابق آلمان است که زنده است و یکی از نادر رهبران این کشور است که طولانیترین عمر را دارد.
[↑] کارل کارستنس (حزب دموکرات مسیحی: ١٩٧٩-١٩٨۴)
کارل کارستنس (به آلمانی: Karl Carstens) (زادۀ ١۴ دسامبر ١٩١۴ در برمن - درگذشتۀ ۳۰ مه سال ١٩٩۲ در مکنهایم م)، سیاستمدار آلمانی بود که از سال ١٩٧٦ تا ١٩٧٩ به عنوان رئیس مجلس فدرال آلمان خدمت کرد و از سال ١٩٧٩ تا ١٩۸۴، پنجمین رئیس جمهور جمهوری فدرال آلمان بود.
[↑] ریشارد فن وایتسکر (حزب دموکراتمسیحی: ١٩٩۴-١٩٨۴)
ریشارد فن وایتسکر (به آلمانی: Richard von Weizsäcker) (زادۀ ١۵ آوریل سال ١٩۲۰ در اشتوتگارت - ) سیاستمدار آلمانی است که از سال ١٩۸١ تا ١٩۸۴ شهردار برلین و از سال ١٩۸۴ تا سال ١٩٩۴، ششمین رئیس جمهور جمهوری فدرال آلمان بود.
[↑] رومان هرتسوگ ( حزب دمکرات مسیحی: ١٩٩٩-١٩٩۴)
رومان هرتسوگ (به آلمانی: Roman Herzog) (زادۀ 5 آوریل ١٩۳۴ در لندهوت - )، وکیل و سیاستمدار آلمانی است که از سال ١٩۸۰ تا ١٩۸۳ وزیر کشور و وزیر ایالت بادن و ورتمبرگ بود و از سال ١٩۸۳ تا سال ١٩٩۴ به عنوان قاضی دادگاه قانون اساسی خدمت کرد و از سال ١٩٩۴ تا ١٩٩٩ هفتمین رئیس جمهور جمهوری فدرال آلمان بود.
[↑] یوهانس رائو (حزب سوسیالدموکرات: ٢٠٠۴-١٩٩٩)
یوهانس رائو (به آلمانی: Johannes Rau) (زادۀ ۱۶ ژانویه ۱۹۳۱ - درگذشتۀ ۲۷ ژانویه ۲۰۰۶ م)، از چهرههای محبوب سیاسی و از اعضای قدیمی حزب سوسیالدموکرات (SPD) بود که چندین دوره متوالی به مقام ریاست ایالت نوردراین-وستفالن انتخاب شد و از تاریخ ۱ ژوئیه ۱۹۹۹ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۰۴ از طرف نمایندگان بوندسرات بهمقام ریاست جمهوری آلمان برگزیده شد.
[↑] هورست کوهلر (حزب دموکرات مسیحی: ٢٠٠۴-٢٠۱٠)[۱]
هورست کوهلر (به آلمانی: Horst Köhler) (زادۀ ۲۲ فوریه ۱۹۴۳ -)، سیاستمدار آلمانی است که در ۲۳ مه ۲۰۰۴ توسط مجمع فدرال بهمقام ریاستجمهوری آلمان انتخاب شد و در ۱ ژوئیه ۲۰۰۴ رسماً آغاز به کار کرد.
وی روز ۳۱ مه ۲۰۱۰ بهطور غیر منتظره از مقام خود استعفا داد. کوهلر دلیل استعفای خود را انتقادهایی که اظهارات وی درباره دلیل مأموریتهای خارجی ارتش آلمان برانگیخته بود اعلام کرد. او چند روز پیشتر، بعد از دیدار با نظامیان آلمانی مستقر در افغانستان، هنگام بازگشت به برلین، در هواپیما به خبرنگار یک شبکه رادیویی گفتهبود که استقرار نیروهای آلمان در خارج میتواند در خدمت حفظ منافع اقتصادی آلمان نیز باشد. این سخنان انتقاد بسیاری از سیاستمداران و رسانههای آلمان را در پی داشت.
[↑] کریستیان وولف (حزب دموکرات مسیحی: ٢٠۱٠-۲۰۱۲)
کریستیان وولف وکیل، حقوقدان و سیاستمدار متولد سال ۱۹۵۹ در شهر اوسنابروک، در سال ۱۹۹۴ از سوی حزب دموکرات مسیحی وارد مجلس ایالت نیدرزاکسن شد و از سال ۲۰۰۳ نخستوزیری همین ایالت را به عهده داشت.
یکماه پس از کنارهگیری غیرمنتظره هورست کهلر رئیسجمهور پیشین آلمان، مجمع ملی این کشور در انتخاباتی که به دور سوم کشیده شد، کریستیان وولف را - در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰ - با ۶۲۵ رای بهعنوان رئیسجمهور جدید برگزید.[*] وی در ۲ ژوییه همانسال سوگند یاد کرد.
جملهی تاریخی کریستیان وولف، در زمان ریاستجمهوری او این بود که گفت: «اسلام به آلمان تعلق دارد». این جمله از یک سو مورد استقبال بسیاری از مراکز مذهبی و مسلمانان آلمان قرار گرفت و از سوی دیگر، اعتراض برخی از گروهها را برانگیخت.
[↑] یوآخیم گاوک (حزب دموکرات مسیحی: از سال ٢٠۱٢ تاکنون)
یوآخیم گاوک (زادۀ ۲۴ ژانویه ۱۹۴٠ در روستوک -) (به آلمانی: Joachim Gauck)، یک روزنامهنگار و کشیش رسمی کلیسای لوتری انجیلی (پروتستان) است، که در ۱٨ مارس ٢٠۱٢، توسط مجلس فدرال، با رأی اکثریت به ریاست جمهوری انتخاب شد، در ٢۳ مارس سوگند یاد کرد.
[↑] يادداشتها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوستها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پینوشتها
[۱]- هارتمان، یورگن، نظام سیاسی آلمان، سايت اينترنتی سفارت آلمان در تهران؛ و همچنان نگاه کنيد به: فصل چهارم کتاب "نگاهی به آلمان امروز"، زير عنوان "نظام سياسی آلمان" (Political system)، صص ۵١-٦٩
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□ کشور و مردم آلمان
□ روسای جمهور آلمان
□ صدراعظمهای آلمان
[↑] سرچشمهها
□ نگاهی به آلمان امروز، سايت اينترنتی سفارت آلمان در تهران
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]