اطلاعاتی که در قسمت پيوست‌ها ارائه می‌شود، آگاهی از ديدگاه‌های مختلف دربارۀ مطالب يک مدخل خاص است. مسئوليت این ديدگاه‌ها به عهده نويسندۀ يا نويسندگان آن است و نشر اين ديدگاه‌ها در دانشنامه به منزله تایید يا رد نظرات ارائه شده در آنها نیست.
بیست و هشت اسد امسال، مصادف به نودمین سال اعلام استقلال افغانستان از سوی شاه امان الله است.
در سال ١٢٩٨ هجری خورشیدی افغانستان در پی جنگ‌های خونینی که با سربازان بریتانیایی داشت، سرانجام موفق شد استقلال خود را رسما اعلام کند.
به گفته برخی از تاریخ نگاران، این حادثه با توجه به فضای آن سال‌ها و چیرگی بریتانیا پس از جنگ جهانی اول بر بخش‌های وسیعی از جهان، حرکتی سنت شکنانه تعبیر شده است.
افغانستان طی این دوران نود ساله فراز و نشیب‌های فراوانی را از سر گذرانده است، از اشغال به وسیله نیروهای ارتش سرخ، تا حضور طالبان و ورود نظامیان خارجی پس از سقوط طالبان به‌عنوان نیروهای حافظ صلح.
امروز نگاه مردم و به ویژه نخبگان افغانستان به استقلال این کشور چگونه است؟
حبیب الله رفیع، نویسنده و تاریخ‌نگار به این نظر است که پس از نود سال، افغانستان در همان نقطه‌ای قرار دارد که پیش از به دست آوردن استقلال بود:"بعد از نود سال متاسفانه افغانستان در همان نقطه قرار دارد که قبل از وصول استقلال قرار داشت. بخاطری که در نود سال گذشته ما با مشکلات مختلف از طرف دشمنان روبرو شدیم و این مشکلات هنوز هم ادامه دارد و هنوز هم در افغانستان دست اندازی‌ها و دست بازی‌ها دوام دارد و ما نتوانستیم که در راستای پیشرفت کشور کاری انجام دهیم."
چرا استقلال؟
استقلال مقوله‌ای پیچیده‌ای سیاسی و فرهنگی است که در طول تاریخ از آن برداشت‌های مختلفی شده است.
نصرالله استانکزی استاد حقوق دانشگاه کابل استقلال را در جهان امروز یک مفهوم چند وجهی می‌داند.
او می‌گوید: "استقلال سیاسی بدون استقلال اقتصادی معنا ندارد. اگر هم معنایی داشته باشد معنای ناقص است. وقتی یک کشور دارای اقتصاد قوی است می‌تواند اراده ملی خود را در مناسبات بین المللی تمثیل کند در حالی که کشورهای فقیر آن گونه که ایجاب می‌کند نمی توانند استقلال خود را به‌عنوان یک عنصر مطلق بکار گیرند."
استقلال افغانستان اهداف معینی را در برابر خود قرار داده بود. دکتر داوود مرادیان، تحلیلگر مسایل بین المللی به این نظر است که استقلال این کشور به اجرای اهداف خود دست نیافت.
آقای مرادیان می‌گوید: "یکی از اهداف ابتدایی استقلال سیاسی ایجاد یک دولت ملی است، ولی ما متاسفانه علی الرغم تلاش‌هایی که در این جا و آن جا صورت گرفته، هنوز نتوانستیم مولفه‌های ابتدایی یک دولت ملی را در
افغانستان به وجود آوریم. یکی از این مولفه‌های ابتدایی مشخص بودن مرزهای سیاسی و جغرافیایی کشورهاست. از دیگر مولفه‌ها تعریف رابطه شهروندان در این کشورهاست."
او می‌افزاید: "هنوز کسانی هستند که نود سال بعد از استقلال از برادر بزرگتر و برادر کوچکتر و قوم صاحب خانه و قوم مهاجر صحبت می‌کنند. پس ما متاسفانه نتوانستیم به آن استقلال سیاسی که یکی از هدفهای مهم آن ایجاد یک دولت ملی بوده دست برسیم. همچنین متاسفانه در طول سالهای اخیر در افغانستان بیگانه ستیزی از تمدن ستیزی و ترقی ستیزی تفکیک نشده و عده‌ای از ما برای آن که ثابت کنند که افغان واقعی اند با هر آن چیزی که بیگانه بوده مخالفت کرده‌اند ."
مفهوم استقلال
و اما در جهان امروز که بحث‌های چون جهانی شدن و شکسته شدن مرزهای دولت ملت‌ها مطرح است، استقلال چه معنایی را می‌تواند افاده کند؟ و اصلا رابطه استقلال با آزادی چگونه است؟
نصرالله استانکزی این دو مفهوم را در دو عرصه جداگانه قابل بررسی می‌داند: "استقلال تبارز حاکمیت یک جامعه و یا یک ملت است و یا در زندگی امروز ما تمثیل مستقلانه حاکمیت است، در عرصه سیاست داخلی و خارجی مبتنی بر حاکمیت ملی مردم. از نظر من آزادی بیشتر منحصر به فرد است، یعنی تبارز مستقلانه فرد، در استفاده از حقوق و آزادیهایش در مطابقت با حدودی که قانون برایش تعیین می‌کند."
برخی‌ها هم با توسعه مفهوم استقلال، از آن به آزادی تعبیر می‌کنند و آن را در برابر استبداد قابل مقایسه می‌دانند. دکتر داوود مرادیان هر نوع استبداد را در تضاد با مفهوم استقلال می‌داند.
او می‌گوید: "اگر تعریف جامع و کاملی از استقلال داشته باشیم، این استقلال باید از تمام نیروهای استبداد عاری باشد، این استبداد می‌تواند استبداد خارجی باشد، می‌تواند استبداد فکری باشد، می‌تواند استبداد دینی باشد، یا می‌تواند استبداد سیاسی، قومی یا زبانی باشد. وقتی یک کشور می‌تواند ادعای استقلال کند که از تمام این استبدادها رهایی یافته باشد."
افغانستان نودمین سال استقلال خود را جشن می‌گیرد و این جشن همچنان که می‌تواند یادآور برهه ویژه از تاریخ این کشور باشد، برای افغانها این فرصت را نیز به ارمغان می‌آورد تا نسبت به رابطه خود با استقلال بیاندیشند و به نگرش‌های تازه‌ای دست پیدا کنند.[۱]
جُستارهای وابسته
منابع
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
