اين مقاله جانبدارانه است و نياز به نقد و بررسی دارد. اميد است دوستان در حقيقت‌يابی ما را ياری دهند.
اطلاعاتی که در قسمت پيوست‌ها ارائه می‌شود، آگاهی از ديدگاه‌های مختلف دربارۀ مطالب يک مدخل خاص است. مسئوليت این ديدگاه‌ها به عهده نويسندۀ يا نويسندگان آن است و نشر اين ديدگاه‌ها در دانشنامه به منزله تایید يا رد نظرات ارائه شده در آنها نیست. مطلب زير با اندک تغييرات ويرايشی بازنويسی شده است.
سازمان آزادیبخش مردم افغانستان (Afghanistan People's Liberation Organization) كه مخفف آن "ساما" است در سال ١٣۵٧ بعد از كودتای كمونيستی هفتم ثور، از به هم پيوستن چند گروه كوچك مائوئيستی از جمله گروهی به رهبری دكتر هادی محمودی و گروهی به نام "محفل شمالی" به رهبری سيد عبدالمجيد كلكانی بوجود آمد. اعضای مؤسس اين سازمان عبارت بودند از: دكتر هادی محمودی، عبدالمجيد كلكانی، خيرمحمد سرای خواجه، عزيز طغيان، شاه پور، ميرويس، حق بين، دكتر واحد بشردوست، انجنير (= مهندس) قدوس هراتی، داوود سرمد، انجنير سرور، سيد عبدالقيوم رهبر، مختار و غنی داوود. سازمان آزادیبخش مردم افغانستان، در سال ١٣۵٨ با پخش شبنامه‌ای تحت عنوان "فاجعه است يا حماسه" اعلام موجوديت كرد. سازمان آزاديبخش مردم افغانستان (ساما)، يك سازمان چريكی زيرزمينی بود كه اهداف اوليه و عمده‌ی آن را تأسيس حزب طبقه‌ی كارگر، تشكيل جبهه‌ی متحد از گروههای هم جهت و ايجاد ارتش مردمی، تشكيل می‌داد. لودويك آدمك، نويسنده‌ی انگليسی در مورد "ساما" و اهداف آن چنين نوشته است: "بر اساس آخرين بيانيه‌ها، ساما از تأسيس حكومت دموكراتيك ملی از طريق برگزاری انتخابات عمومی، رعايت حقوق بشر و آزادی مذهب و عبادت حمايت می‌كند. اين سازمان خواستار برقراری نظام فدرالی و حقوق اقليت‌های ملی بوده و مائوئيست بودن خود را انكار می‌كند."[۱].
رهبری ساما، از ابتدا به جنگ چريكی روی آورد و در اقدامات جنگی عليه رژيم سردار محمدداوود خان، دست داشت. در سالهای اول دوران جهاد نيز ساما، جبهات مستقل و ائتلافی را در نورستان شمالی، نيمروز و غزنی تشكيل داد. مركز فرماندهی ساما در ولايت كابل، در كوه صافی و كوهدامن بود، اما اين جبهه پس از اعدام مجيد، تحت فشار نيروهای جهادی بخصوص حزب اسلامی، از بين رفت. جبهات نورستان، نيمروز و غرجستان كه سامايی‌ها در آنها نفوذ داشتند نيز در سال ١٣٦١ به دست مجاهدين سقوط كردند. منابع مختلف از جمله منابع حزب اسلامی و برخی منابع چپ، از نفوذ قوی سامايی‌ها در شورای نظار و جمعيت اسلامی افغانستان سخن می‌گويند. بر اساس ادعای اين منابع، دكتر عبدالرحمان، دكتر عبدالله، نجيب‌الله لفرايی، يونس قانونی، صمد سنگی و مارشال قسيم فهيم سامايی بودند.[٢]
به‌هر حال، عبدالمجيد كلكانی، رهبر ساما شناخته می‌شود كه در سال ١٣۵٢ نخست گروه كوچكی به نام "محفل شمالی" را درست كرد و در سال ١٣۵٣ با "گروه انقلابی خلق‌های افغانستان" كه بعداً به "سازمان رهايی" تغيير نام داد، پيوست. عبدالمجيد كلكانی بعد از كودتای هفتم ثور سال ١٣۵٧با گروههای "ساوو"، "اخگر" و "پيكار" اقدام به تأسيس "ساما" نمود و در سال ١٣۵٩ در مكروريان شهر كابل در خانه‌ی نيك محمد، شوهر خواهر دكتر نجيب، توسط صديق راهی، برادر دكتر نجيب دستگير شد. مجيد، به روايت انجنير لطيف اسك، شكنجه‌گر خاد (خدمات امنيت دولتی) و مسؤول تحقيق از وی، در زندان حاضر شد كه با رژيم كمونيستی همكاری كند و دكتر نجيب كه در آن وقت رياست سازمان امنيتی "خاد" را به عهده داشت نيز با اين مسأله موافقت كرده بود، اما به ادعای اسك، مشاورين روسی مخالفت كردند و مجيد را در تاريخ ١٨/٣/١٣۵٩ به دار آويختند. به‌روايت ديگر مجيد را در همان تاريخ، در راه پغمان در اثر شكنجه به قتل رساندند. بعد از مجيد، برادر او سيد عبدالقيوم رهبر، رهبری ساما را به عهده گرفت، اما او هم در سال ١٣٦٩ در پيشاور پاكستان ترور شد و بعد از آن فعاليتی تحت عنوان ساما علناً مشاهده نشد. از سوی ساما دو نشريه، يكی در داخل افغانستان و ديگری در پاكستان نشر می‌شد. در افغانستان نشريه‌ای به نام "ندای آزادی" و در پاكستان نشريه‌ی "ندای جوان" به‌نام ساما، انتشار می‌يافت. بقايای ساما در حال حاضر چند دسته شده‌اند؛ افراد بخش فعال آن با تغيير خط مشی مبارزاتی، در احزابی كه در چند سال اخير در كابل تأسيس و ثبت شده گردهم آمده‌اند، بخشی غير فعال شده، و بخشی نيز در خارج از كشور برای بازسازی ساما اقدام به پيشنهاد سازمان جديدی بنام "سازمان روشنگران افغانستان" نموده است. بخش اخيرالذكر سميناری دو روزه ای را در چهارم و پنجم دسامبر ٢٠٠۴ ميلادی در اروپا تحت عنوان تشكيلات واحد اروپا، تشكيل داد كه تز‌های مطرح شده در آن به‌نام "تحليل اوضاع جاری افغانستان و وظايف ما" منتشر شد. در اين سند بر ماركسيست بودن ساما تأكيد شده است، اما ساما در اسناد بيرون سازمانی، خود را يك سازمان ملی و دموكراتيك معرفی می‌كند و مجيد و برادرش عبدالقيوم رهبر را كه رهبری اين سازمان را به عهده داشتند رهبران روحانی!!! و دارای مرتبه‌ی پيری و مرشدی در طريقت تصوف!!! در منطقه‌ی شمالی قلمداد می‌كند. در صفحه‌ی دهم از شماره‌ی نهم نشريه‌ی الكترونيكی شعله جاويد در سال ١٣٨۴ در باره‌ی اين سياست دوگانه‌ی ساما چنين نوشته‌اند: "سالها قبل از امروز، رويزيونيست‌های حاكم بر چين به قيوم رهبر، توصيه كرده بودند كه "بايد رنگ خاكستری ساما را حفظ نمايند". از قرار معلوم هنوز هم اين توصيه جداً رعايت می‌گردد و از برآمد كمونيستی (سرخ) احتراز می‌گردد".
سامايی‌ها برای گرفتن امكانات و بدست آوردن امتيازات نه‌تنها از شيوه‌های نفوذ در گروههای جهادی و حتی تسليم‌طلبی در برابر رژيم كمونيستی حاكم بر كابل استفاده می‌كردند، بلكه با منابع امريكايی و غربی نيز در تماس بودند. نشريه‌ی شعله جاويد در بخش سومِ مقاله‌ی "پاسخ به يك دشنامنامه" در اين رابطه چنين می‌نويسد: "امکانات‌گرايی جزء مهمی از خط "سامايی" بود و بويژه در زمان رهبری قيوم رهبر، پای "ساما" را به سفارتخانه‌ها و قنسلگری‌های امريکا و سرانجام به‌بارگاه خاقان‌های نوين چين کشاند. او تا آنجا در اين مسير پيش رفت که حاضر شد در قبال رويزيونيست‌های حاکم بر چين "انعطاف ايدئولوژيک" نشان دهد و خود و کل "ساما" را به‌دنباله‌رو رويزيونيزم چينی مبدل نموده و آن را از لحاظ ايدئولوژيک ـ سياسی با "سازمان رهايی" منطبق سازد. اين امکانات‌گرايی همين امروز نيز بخش مهمی از خط ايدئولوژيک ـ سياسی ”نادر - آئيژ و شرکا" را می‌سازد."
عبدالطيف پدرام، رئيس حزب كنگره‌ی ملی افغانستان و از هواداران جنبش چپ كمونيستی در اين كشور، در سايت انتشارات انديشه و پيكار، تحت عنوان "چپ و زمينه‌ی پيدايی آن در افغانستان" در باره‌ی ساما، اين طور می‌نويسد: "در ميان گروههای منشعب از شعله جاويد، "ساما" به رهبری مجيد کلکانی، يکی از بنيانگذاران برجسته‌ی جنگ‌های چريکی شهری، خوشنام‌ترين[؟؟]، مستقل‌ترين و مبارزترين آنها بود. دريغ که مجيد کلکانی هم مثل محمدطاهر بدخشی دانشمند، اديب و مبارز برجسته‌ی جنبش چپ افغانستان، به‌دست حزب دموکراتيک خلق افغانستان و با نظارت مستقيم مشاوران امنيتی - سياسی شوروی در کابل اعدام گرديد." برای اطلاعات بيشتر در باره‌ی ساما به كتاب "آغاز و فرجام جنبش‌های سياسی در افغانستان" مراجعه شود.[٣]
[٢]- دكتر حليم تنوير، در كتاب تاريخ و روزنامه نگاری در افغانستان و عبدالرزاق محجوب در نشريه آزادی، شماره ۴۵، سال پنجم، دلو ١٣٨٠.
[٣]- سازمان آزادیبخش مردم افغانستان، وب سايت پيام آفتاب: کد خبر: ٢٢۴٠، ١٣٨٧/٠١/٧
جُستارهای وابسته
منابع
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
