توروايانا (Tur.vã.yã.nã)، نجیب‌الله فرزند محمديونس، جلال آباد ١٢٨١ ش - آمريکا (نيوجرسی) ١٣۴۴ ش / ۱۹٦۵ م، شاعر، نويسنده، تاريخ‌نگار و دولتمرد افغانستانی[۱]، نوادۀ دختری امير عبدالرحمان خان (١٢۹٧-١٣۱۹ ق) و خواهرزادۀ امير حبيب‌الله خان (١٣۱۹-١٣٣٧ ق) بود. دورۀ دبيرستان را در مدرسۀ امانی گذراند و تحصيلات دانشگاهی را در انگلستان دنبال کرد و دانشنامۀ دکترای حقوق گرفت. پس از بازگشت به ميهن در دانشگاه کابل به تدريس پرداخت. مدت‌ها در وزارت خارجه کار می‌کرد. دو سال وزير معارف بود و سال‌ها سفير در چند کشور، از جمله هندوستان بود. توروايانا زبان‌های انگليسی، ترکی، فرانسه و عربی را خوب می‌دانست. در حوزۀ ادبيات از پيشگامان داستان کوتاه نويسی نوين در افغانستان است. دهۀ ۱۹٢٠-۱۹٣٠ م که دورۀ سوم داستان‌نوين افغانستان را در بر می‌گيرد، دورۀ رواج داستان‌های کوتاه است. در اين دوره داستان‌های بلند که پيشتر پاورقی روزنامه‌ها بودند، از رونق افتادند و رفته رفته گزينش به نوشتن داستان‌های کوتاه فزونی گرفت. داستان کوتاه در اين دوره با نام توروايانا و عبدالرحمان پژواک پيوند يافته است. موضوعات تاريخی، حکايات دل‌انگيز و قصه‌های تاريخی و نيز داستان‌های عاميانه دست‌مايۀ نويسندگان داستان‌های کوتاه شد. زبان اين داستان‌ها آهنگين و شاعرانه است و اين ويژگی در آثار توروايانا بيش از نوشته‌های ديگران به‌چشم می‌خورد. داستان‌های او به معيارهای فنی داستان کوتاه بسيار نزديک است. او نمايندۀ رماتيسم تاريخی در داستان‌نويسی معاصر افغانستان است. توروايانا افزون بر داستان‌های کوتاه، قطعات ادبی و مقالات می‌نوشت و شعر نيز می‌سرود و در مطبوعات به چاپ می‌رساند. وی در زمينۀ تاريخ نيز تأليفاتی دارد. از آثارش: آريانا يا افغانستان در دو جلد (جلد يکم: کابل، بی‌تا؛ جلد دوم: کابل، ١٣٢۴ ش)؛ مبارزۀ ما در راه آزادی (کابل، ١٣٣٠ ش)؛ سترابون و آريانا (کابل، ١٣٢۴ ش)؛ بيانات به مناسبت مذاکرات سياسی با حکومت پاکستان (کابل، ١٣٢٦ ش)؛ گزيده داستان های اوشاس (کابل، ١٣٦٦ ش)؛ اسلاميک ليتريچر (ادبيات اسلامی).[٢]
[۲]- دانشنامۀ ادب فارسی (ادب فارسی در افغانستان)، مدخل "توروايانا"، ج ۳، ص ۲۶۲ (اين مقاله توسط آقای دکتر حشمت حسينی برای دانشنامۀ آريانا ارسال شده است.)
جُستارهای وابسته
منابع
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
