فهرست مندرجات
[↑] پيشگفتار
- "دوست دارم بدانم که انسان در خط سير [تکاملی] خود، از حالت توحش به مدنيت، چه گام‌هايی برداشته است."
شالوده مدنیت مدرن بشر امروزی، مدیون تکامل تمدن گذشتگان و آثار به‌جا مانده از آنان است. بسياری از سرزمين‌های قاره‌ی آسيا، مانند بين‌النهرين (ميان رودان)، مصر، هند، چين، ايران، افغانستان و آسيای مرکزی مهد فرهنگ و تمدن جهان باستان بوده‌اند. اساطير و تاريخ باستان هر يکی از اين سرزمين‌ها خود داستان بسيار کهن سالی است که شرح آنها محتاج بحث مفصل جداگانه‌ای است.
بقايای فسيلی نشان می‌دهد که انسان از لحاظ آناتومی بدن حداقل ۱۹۵ هزار سال است به‌شکل امروزی درآمده است. اين درحالی است که پژوهشگران تا اين اواخر در يافتن مظاهر رفتار مدرن به‌قدمت ۵٠ هزار سال به‌بالا با مشکل روبرو بودند.
اين موضوع برخی پژوهشگران را به اين فرضيه رهنمون شده بود که آناتومی مدرن و رفتار مدرن به‌موازات هم تکامل نيافته‌اند.
آنها استدلال می‌کردند که جهشی تصادفی در مغز انسان در حدود ۵٠ هزار سال قبل ممکن است باعث انفجاری در قوۀ خلاقيت انسان شده باشد که ظهور ناگهانی زيورآلات شخصی، هنرهای دستی ظريف، ابزار و سلاح‌های بديع را در پی داشته است.
گرچه کشف صدف‌های ناساريوس به‌قدمت ٧۵ هزار سال در غار بلومبوس در آفريقای جنوبی اين فرضيه را زير سوال برد. اين مهره‌ها حتی حاوی رده‌هايی از اخرای سرخ بودند که به‌عنوان رنگدانه به‌کار می‌رفت. اما اين اواخر، دانشمندان قديمی‌ترين قطعات شناخته شده زيورآلات مصنوع دست بشر را شناسايی کرده‌اند. اين يافته‌ها که شامل سه مهره ساخته شده از صدف هستند، بين ۹٠ هزار تا ۱٠٠ هزار سال قدمت دارند.
دو عدد از مهره‌ها از غار اسکال در دامنه‌های کوه "کارمل" در اسرائيل به‌دست آمده است. سومی در محوطه باستانی "اوئد جبانا" در الجزاير کشف شد.[۱]
با اين وجود، بازهم با توجه به روند کُند سير تحولات اجتماعی و فرهنگی بشر در دورۀ ماقبل تاريخ، انسان نتوانست تا عصر نوسنگی تغييرات زيادی در شيوۀ معيشت زندگی خود (گردآوری غدا) به‌وجود آورد.
عصر نوسنگی (نئولیتیك) با گذر از شیوۀ زندگی مبتنی بر گردآوری خوراك به شیوۀ زندگی بر اساس كشت دانه‌ها مشخص می‌شود. این تحول در حدود ٨٠٠٠ بیش از میلاد در خاورمیانه به وقوع پیوست و نظر به‌اهمیتی كه در زندگی بشر داشت به انقلاب كشاورزی معروف شد.
انسان از طریق كشت و پرورش منظم انواع خاصی از نباتات كه دانه‌های مغذی نسبتاً خشك و قابل نگهداری داشتند، بویژه گیاهان وحشی كه همان اجداد گندم و جو بودند، برای اولین با به تولید مواد غذایی پرداخت و تولید زیاد غذا پایۀ معیشت انسان به‌جای گردآوری آن قرار گرفت. مهارت نگهداری و ذخیره محصول نیز كم كم پدیدار شد. در نتیجه انسان از حركت دایمی به‌دنبال غذا آزاد شد و توانست در نقاط مناسب (جزیره‌ها، كنار رودخانه‌ها و دریاها) اجتماعات ساكن به‌وجود آورد. امكان گسترش واحد اجتماعی در حد یك قبیله فراهم آمد و با دوام سكونت در یك محل كم كم اولین دهكده‌ها پدیدار شدند كه البته چیزی بیش از آلونكهای بدوی نبودند كشف كشاورزی زندگی انسان را دگرگون ساخت. حال قبیله می‌توانست تمام زمستان را در كلبه‌های خود بماند و از محصول برداشت شدۀ سال قبل تغذیه كند و به‌امید برداشت محصول جدید در فصل گرم باشد. جمعیت ساكن در پرورش حیوانات اهلی نیز ماهرتر شد و شكارگری رفته رفته اهمیت فرعی پیدا كرد.
این اتفاق برای اولین‌بار در منطقه‌ای افتاد كه مورخان به آن "هلال خضیب" یا "كمان زایا" می‌گویند. این منطقه، كه شكلی همچون كمان دارد از بالای خلیج فارس شروع می‌شود و به‌سوی شمال غرب ایران تا كوهستانهای سرچشمۀ دجله و فرات امتداد می‌یابد، سپس به‌غرب متمایل شده، دره‌های حوزۀ آبریز دجله و فرات، بین‌النهرین، سوریه و فلسطین را در می‌نوردد و به درۀ دلتای نیل می‌پیوندد.اینجا خاستگاه اولین اجتماعات كشاورز، اولین دهكده‌ها و سپس اولین شهرها، امپراطوری‌ها و تمدنهاست. افزون بر منطقۀ هلال خضیب با فاصلۀ زمانی قابل ملاحظه در حوزۀ رودخانه سند (در پاكستان امروز)، درۀ "آنایانگ" و "چنگ چو" و بعدها در جزایر یونان و حتی در آمریكا نخستین اجتماعات ساكن، نخستین دهكده‌ها و شهرها و تمدنها پدیدار شدند.[٢]
[↑] …
[↑] …
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.پيوست‌ها
پيوست ۱: [1]
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۲]- پیدایش شهرنشینی در جهان، برگرفته از سايت مطالعات شهری ايران
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
[↑] منابع
پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
