گزارش‌هايی که ایرانیان در باره معاهده پاريس منتشر کرده‌اند، گزارش‌های جعلی و فاقد ویژگی‌ها و خصوصیات تاريخی هستند و مجعول بودن ادعاهای آنها کاملا هویدا است. در اينجا سعی شده است، چند نمونه از اين‌گونه گزارش‌هايی که در سال‌های اخير به فراوانی در مطبوعات ايران بازگو می‌شوند، بيان شود. مسلم است که ادعاهای ايرانيان، از این ماجرا تاريخی، قابل اثبات نیست. در بسیاری موارد سخنان و ادعاهای آنها نادرست است و حتی فاقد هرگونه ارزش تاريخی بوده و بيشتر به تبليغات سياسی شبيه هستند.
[↑] برگی از تاريخ! (معاهده پاريس)
پس از تصرف هرات در افغانستان از سوی قوای ناصرالدين شاه قاجار، دولت انگلستان كه از اين امر ناراضی بود، به ايران اعلان جنگ داد و جزيره خارك و بوشهر را به اشغال خود درآورد. در اين حال درگيری‌هايی بين نيروهای ايرانی و انگليسی روی داد كه به شكست سربازان ايرانی انجاميد. از اين رو مذاكراتی برای صلح آغاز شد كه به عقد معاهده پاريس در فرانسه بين ايران و انگليس انجاميد. به‌موجب اين معاهده ننگين، دولت ايران تعهد سپرد كه هرات و تمام خاك افغانستان را تخليه نمايد و از هر ادعايی نسبت به حكومت خود در هرات و تمامی افغانستان دست بردارد. انگليسی‌ها نيز پذيرفتند كه قوای خود را از ايران خارج كنند و اسرای جنگی ايران را آزاد سازند. اين معاهده، دست ايران را به كلی از دخالت در افغانستان كوتاه كرد و باعث نفوذ انگلستان در دربار ايران گرديد. بنابراين، هرات به كلی از ايران جدا شد و افغانستان نيز با عنوان استقلال‌يابی، از ايران استقلال يافت. عهدنامه پاريس، ضربه شديد ديگری بود كه بر پيكر استقلال سياسی و اقتصادی ايران وارد آمد و بر اثر آن كه كمتر از معاهدات گلستان و تركمنچای بين ايران و روسيه نبود، قلمرو حكومتی ايران به كمترين حد خود رسيد.[۱]
[↑] لغت‌نامه دهخدا (معاهدۀ پاریس)
در پی تصرف بخش‌هایی از جنوب ایران (بنادر خرمشهر و بوشهر و جزایر جنوب) بوسیلۀ بریتانیا در طی جنگ بین ایران و بریتانیا (۱ نوامبر ۱٨۵٦ - ۴ آوریل ۱٨۵٧ میلادی - رجوع شود به مقالۀ Anglo-Persian War در دانشنامۀ ویکی پدیای انگلیسی)، ناصرالدین شاه قاجار مجبور به پذیرش معاهدۀ پاریس (۱٨۵٧) گردید. بر طبق این معاهده، ایران از مالکیت خود بر هرات چشم پوشی کرد و هرات در سال ۱٨٦٣ به افغانستان ملحق گردید و ایران موجودیت کشوری به نام افغانستان را به رسمیت شناخت. در سال ۱٨٨٧ بلوچستان توسط انگلیسها به هندِ تحت حکومت بریتانیا ملحق شد (بعدها، در سال ۱۹۴٧ میلادی، با تقسیم هند به دو کشور هند و پاکستان، بلوچستان بخشی از کشور پاکستان گردید). برای اطلاعات بیشتر، رجوع شود به مقالۀ معاهدۀ پاریس در دانشنامۀ ویکی پدیای فارسی و مقالۀ Treaty of Paris در دانشنامۀ ویکی پدیای انگلیسی.[٢]
[↑] ویکی‌پدیای فارسی
حدود ۱۵۰ سال پیش، انگلیس با تصرف بخش‌هایی از جنوب ایران (بنادر خرمشهر و بوشهر و جزایر جنوب) ناصرالدین شاه قاجار را مجبور به قبول پیمان پاریس (۱۸۵۶) کرد. بر طبق این پیمان ایران از ادعای خود بر هرات چشم پوشی کرد و هرات در ۱۸۶۳ به افغانستان ملحق گشت و ایران موجودیت کشوری به نام افغانستان را به رسمیت شناخت. در سال ۱۸۸۷ بلوچستان توسط انگلیسها به هند تحت حکومت بریتانیا ملحق شد.
جدایی هرات از ایران توسط انگلیسها!
اعلان جنگ انگلستان یا بطور مشخص کمپانی هند شرقی علیه ایران، در واقع یکی از ترفندهای ماهرانه و ماجراجویانه سیاست خارجی انگلیس در آسیاست که به مدد آن، تا پیش از این نیز، تصرفات خود را در این قاره گسترش داده بود.
در قرن ۱۶ م. هرات تحت کنترل صفويان ايران قرار گرفت. در دوران صفوی هرات مهم‌ترین شهر و مرکز خراسان محسوب می‌شد. شاه عباس کبیر در این شهر به دنیا آمد و تا پیش از به سلطنت رسیدن در این شهر زندگی می‌کرد.
هرات همواره مورد طمع ازبکان بود حتی چندبار این شهر به دست ازبکان افتاد. اما سلطه ازبکان بر این شهر به صورت کوتاه مدت بود و آنها از دوره‌های فترت در اوایل سلطنت شاه طهماسب اول و اوایل سلطنت سلطان محمد خدابنده و شاه عباس اول استفاده کردند و هر بار برای مدت کمی این شهر را در اشغال داشتند. گفتنی است
پس از سقوط صفویان هرات مدتی در اشغال طایفهٔ ابدالی بود و به دست نادر شاه افشار افتاد. پس از مرگ نادر افغان‌ها بر هرات مسلط شدند. در دوران معروف به بازی بزرگ ماموران بریتانیایی در هرات فعال بودند و از جدایی هرات از حکومت ایران پشتیبانی می‌کردند.
در ۱۲۴۹ ه.ق عباس میرزا از سوی فتح‌علی شاه قاجار مامور پس گرفتن هرات از افغان‌ها شد. مرگ عباس میرزا در راه مشهد این کار را ناتمام گذاشت. محمد شاه قاجار نیز کوششی برای فتح هرات کرد که ناکام ماند. در زمان ناصرالدین شاه قاجار دوست محمدخان، حاکم کابل و قندهار هرات را گرفت. نیروهای ناصرالدین شاه تحت فرمان حسام‌السلطنه هرات را محاصره کردند و در سال ۱۲۷۳ ه.ق این شهر را گرفتند.
با مداخلات بریتانیا در جنوب ایران و بحرانی شدن روابط ایران و بریتانیا طی عهدنامه‌ای که در ۱۲۷۳ ه.ق (۱۸۵۷ میلادی) در پاریس بین نماینده ایران و سفیر بریتانیا امضا شد قرار شد که نیروهای بریتانیا از بنادر و جزایر جنوب ایران خارج شوند و در عوض ایران نیز سپاهیان خود را از هرات فراخواند و استقلال افغانستان را به رسمیت شناخت. پس از جنگ هرات بسال ۱۲۴۹ه.ق قسمت‌های از شرق هریرود به بعد (شامل هرات) به افغانستان ضميمه گرديد.[٣]
[↑] دانشنامۀ جهان اسلام
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[↑ ] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- برگی از تاريخ (معاهده پاريس)، همشهری (روزنامه صبح ايران)، صاحب امتياز: شهرداری تهران، شنبه ۱۳ اسفند ۱۳۸۴، سال سيزدهم - شماره ۳۹۳۶، صفحۀ آخر؛ وقتی شهرداری تهران تاريخ می‌نويسد، بيشتر از اين انتظار نمی‌رود!
[۲]- سر واژۀ معاهدۀ پاريس، لغت‌نامه دهخدا (آنلاين)
[۳]- معاهده پاریس، ویکی‌پدیای فارسی، دانشنامهٔ آزاد
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
