- خاستگاه
- …
- …
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[...] [...]
زبانهای هندواروپایی (Indo-European languages) یک خانوادهٔ زبانی متشکل از چند صد زبان و گویش مرتبط است. بیشتر زبانهای مردمان ساکن قارهٔ اروپا، فلات ایران (افغانستان و ايران کنونی)، آسیای میانه و شبه قاره هند از جملهٔ زبانهای هندواروپایی هستند.
شمار هندواروپایی‌زبان‌ها در سراسر جهان به حدود ۳ میلیارد نفر می‌رسد. به این ترتیب، گویشوران زبانهای هندواروپایی سخنوران بزرگ‌ترین خانوادهٔ زبانی شناخته‌شده در دنیای امروز هستند.[۱]
تا سدهٔ دوازدهم خورشیدی کسی از وجود خانوادهٔ زبانهای هندواروپایی باخبر نبود تا اینکه سر ویلیام جونز زبان‌شناس و خاورشناس انگلیسی این خانوادهٔ زبانی را کشف کرد. وی در سال ۱۱۶۵ خورشيدی اعلام کرد: "سنسکریت و یونانی و لاتینی از اصلی که شاید اکنون وجود ندارد، منشعب شده‌اند ... و امکان دارد که زبانهای آلمانی و سلتی و فارسی از همان اصلی منشعب شده باشند که سنسکریت از آن منشعب شده است."[٢]
[↑] خاستگاه
در هـزاره‌ی سـوم پيـش از ميـلاد، قـومـی بـزرگ متعلـق بـه نـژاد ســفيد شــمالـی (Nordic) كه اعضای آن ويژگی‌ها و مشخصه‌های زبانی و فرهنگی و اجتماعی و دينی مشترك و يگانه‌ای داشتند، در سرزمين‌های وسيع دشت‌های جنوب روسيه، نواحی شرقی و فرودست رود Dniepr، شمال قفقاز و غرب اورال می‌زيستند. اين قوم بزرگ كه اينك آن را به نام "هندواروپاييان" می‌شناسند، در سده‌های بعد، به‌تدريج دست به مهاجرت‌های گسترده‌ای زده و بخش‌های بزرگی از سرزمين‌های آسيا و اروپا را به‌دست آوردند[٣].
طبيعی است كه اقوام هندواروپايی پس از مهاجرت و پراكندگی، به تدريج و به سبب اوضاع ويژه‌ی زيستگاهی خود و پيوند با اقوام بومی، دچار تغيير و تحول در آيين‌ها و فرهنگ و مشخصه‌های اصيل خود شده باشند؛ اما اين دگرگونی‌ها و تحول‌ها هرگز بدان حد نبوده است كه بتواند ريشه‌ها و ميراث اصيل هندواروپايی آنان را يكسره محو و نابود كند. اما آن ميراث مشترك اقوام هندواروپايی كه بيش از موارد و عناصر ديگر از آسيب و اثرات طبيعی و تاريخی در امان مانده و هنوز نشانه‌هايی برجسته از دوران وحدت و يك‌پارچگی نخستين اقوام هندواروپايی را در خود محفوظ داشته است، "زبان" است. زبانهای كهن و نويی كه ملل مختلف متعلق به تبار هندواروپايی به آن سخن گفته و يا می‌گويند، نه تنها دارای ساختار دستوری همانندی است، بل كه حاوی انبوهی از واژگان مشترك و مشابه است كه تفاوت ميان آن‌ها گاه در حد كم يا زياد بودن يك حرف يا يك صوت است.
پژوهش‌گران و زبان‌شناسان در طول يك سده‌ی اخير، با اتكا به پيوستگی و همانندی زبانهای ملل هندواروپايی تبار، موفق به بازسازی زبان اصيل هندواروپايی (يعنی زبان اصلی و نخستين قوم هندواروپايی پيش از جدايی و پراكندگی) شده‌اند.
شاخه‌های عمده‌ی خانواده‌ی زبانهای هندواروپايی در غرب عبارت است از زبانهای: ژرمنی، سلتيك، يونانی، بالتو ـ اسلاويك، ارمنی و آلبانيايی كه هر كدام دارای زير شاخه‌های جداگانه‌ای است.
شعب اصلی خانواده‌ی زبانهای هندواروپايی در شرق عبارت است از زبانهای: آريايی (هندوايرانی)، تخاری (در شمال افغانستان و آسيای ميانه) و آناتوليايی. زبانهای ايرانی كهن شامل زبانهای اوستايی و پارسی باستان می‌باشد و زبانهای ايرانی ميانه و نو شامل زبانهای پارتی، پهلوی، سغدی، خوارزمی، بلخی، ختنی، استی (Oseti)، فارسی، كردی، بلوچی، تاجيكی، پشتو و... است. زبانهای كهن هندی شامل زبانهای سنسكريت و پراكريت می‌باشد و زبانهای آناتوليايی زبانهای هيتی ليديه، ليكيه، فريژيه و... را در برمی‌گيرد.[۴]
در ميان كل زبانهای هندواروپايی، زبانهای اوستايی و سنسكريت جزی كهن‌ترين اعضای اين خانواده‌اند.
[↑] …
[↑] …
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[۲]- ابولقاسمی، محسن، تاریخ زبان فارسی، سازمان سمت، ۱۳۷۳ خ، صص ۸ و ۹
[۳]- گيرشمن، ص ۹ و ۴ - ۵٢؛ بهار (۱۳۵٢)، ص هفده؛ بهار (۱۳٧٦)، ص ٦ - ۳۸۵؛ فروشی، ص پنج
[۴]- ميراث ايران، ص ۳۱۹
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
