از: مهديزاده کابلی
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
[↑] پيوست‌ها
[↑] پی‌نوشت‌ها
[↑] جُستارهای وابسته
[↑] سرچشمه‌ها
[↑] پيوند به بیرون
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
- واژه‌شناسی
- …
- تاریخچه
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[...] [...]
کتیبه بیستون يا سنگ‌نبشته بیستون از آثار باستانی ایران واقع در حدود بیست و هفت کیلومتری شهر کرمانشاه در غرب ایران است.[۱] اين كتيبه، يكی از قديمی‌ترين متن‌های تاريخی شناخته شده پارسی به خط ميخی زمان هخامنشی است[٢] که در حدود سال‌های ۵٢٠ پیش از میلاد، به فرمان داريوش بر كوه حكاكی شده است.[٣]
[↑] واژه‌شناسی
[↑] واژه‌شناسی
واژه "بیسْـتون" (كه امروزه به اشتباه "بیسُـتون" گفته می‌شود) در زمان هخامنشی و شاید پیش از آن، بگونه بَگَـستانَه/ بَغَستانَه (= جایگاه خدا) و در زمان‌های بعدی به گونه‌های "بِهیسـتان/ بیسْـتون/ باغـستان/ بُستان" تغییر حرف و آوا داده است. آنگونه كه از نوشته‌های "دیودور سیسیلی" تاریخ‌نویس یونانی (سده نخست پیش از میلاد) بر می‌آید؛ در زبان یونانی آنرا به شكل بَـغیستانن می‌شناخته‌اند. این نام در آثــار جغــرافیا‌نویسان پس از اســلام و نیز با اقتباس آن، در زبـان انگلیسی و بعضـی دیگر از زبان‌های اروپایی، به گونه تلفظ پهلوی آن یعنی بِـهیستون شناخته شده است.[دکتر رضا مردای غياث آبادی]
نام بیستون از واژه پارسی باستان Bagastana (بغستان) به معنی جایگه بغ گرفته شده است. نخستین اشاره به این جایگاه در کتاب دیودوروس سیکولوس بود که در آن بخشی از نوشته‌های کتزیاس یونانی درباره بیستون آورده شده است. در این اشاره سنگ‌نبشته بیستون کنده شده به‌دست سمیرامیس ملکه اسطوره‌ای آشوری معرفی شده و بیستون را Bagastanon oros معرفی کرده است. در آن اشاره به بیستون آورده شده بود که کوه بیستون به زئوس یا اهورامزدا پیشکش شده است.
واژه بیستون در زبان پهلوی Bahistan و سپس Bahistun شد. این واژه در سده‌های نخست اسلامی "بهستون" و امروزه بیستون خوانده می‌شود. یادآوری می‌گردد شکل واژه ای که امروزه "بیستون" به‌معنی "بدون ستون" گفته می‌شود، از گویش‌های محاوره‌ای بوده و فاقد اعتبار است.[۱]
[↑] تاریخچه
[↑] تاریخچه
در ٣٠ کيلومتری شرق کرمانشاه و در ارتفاع صد متری بر روی صخره‌ای داريوش کتيبه مشهور خود را حک کرده است که تا سال ۱٨٣۵ کسی از راز آن آگاه نبود. چشمه بيستون محل اطراق کاروانها در دورانهای مختلف بوده است برای همين کسان زيادی کتيبه داريوش را ديده‌اند و شرحی از آن را در سفرنامه‌ها يا خاطراتشان گفته‌اند. از قديمی‌ترين آثار درباره اين نوشته، گفته‌های ديودورسس سيسيلی است که در قرن اول پيش از ميلاد اين حجاری را به الهه سميراميس و صد نيزه‌داری که اطرافش را گرفته‌اند نسبت داده و گفته است بدستور سميراميس در زير نقش برجسته نوشته‌ای با حروف سريانی نقل کرده‌اند. ديودور با تکيه بر نوشته کتزياس چنين آورده است که صخره مکان مقدسی بوده و به زئوس خدای بزرگ يونانيان تعلق داشته است.
ايزيدور خاراکسی جغرافی‌نويس باستان درباره راه کاروان‌رويی که از شرق بابل تا مرزهای خاوری امپراطوری روم کشيده شده شرحی نوشته و در آن بيستون را باپتانا در ناحيه، کامبادنا ناميده است و می‌نويسد در باپتانا نوشته و تصويری از سميراميس است. با وجود اختلاف نام بيستون با باپتانا که ايزيدور از آن ياد کرده در يکی بودن آنها کمتر می‌توان ترديد داشت چون در کتيبه، داريوش از ناحيه کامپادنا در سرزمين ماد در محل کتيبه نام برده شده است.
[↑] …
[↑] …
داريوش سومين شاه هخامنشی در زمان اسقرار حكومت خود دستور به نقش اين متن داد. اين کتيبه يکی از معتبرترين و مشهورترين سند‌های تاريخی پارس است. زيرا مهمترين نوشته ميخی زمان هخامنشی است. مجموعاً سطحی که اين کتيبه در برگرفته به طول ۵/٢٠ (بيست متر و پنجاه سانتيمتر) و عرض ٨٠/٧ (هفت متر و هشتاد سانتيمتر) است. موقعيت اين خطوط نسبت به نقوش چنين است. در زير نقش‌‌ها خطوط فارسی باستان در ۵ ستون به طول ٢٣/۹ (نه متر و بيست و سه سانتيمتر) و عرض يا ارتفاع ٦٣/٣ متر (سه متر و شصت سانتيمتر) و ۴۱۴ سطر قرار دارد.
در دست راست کنار نقوش يک بخش کتيبه ايلامی به طول ٦٠/۵ (پنج متر و شصت سانتيمتر) و عرض يا ارتفاع ٧٠/٣ قرار دارد و بقيه اين کتيبه در سمت چپ در امتداد خطوط فارسی باستان به طول ٦٧/۵ و عرض ٦٣/٣ متر و کلاً ۵۹٣ سطر در هشت ستون قرار دارد.
کتيبه اکدی (بابلی) در قسمت بالای کتيبه سمت چپ ايلامی قرار دارد با طول يا ارتفاع چهار متر (۴) و عرض از قسمت بالا ۵٢/٢ و در قسمت پايين ٣۱/٢ اين کتيبه به شکل ذوزنقه می‌باشد و در ۱۱٢ سطر است. مجموع خطوط و نقوش برابر با ۱٢٠ متر مربع است.
نقش بیستون پیروزی داریوش یکم را بر گوماته مغ و نه شورشی نشان می‌دهد. نماد فروهر در حال پرواز بالای نقش دیده می‌شود. داریوش دست راستش را به نشانه ستایش اهورامزدا بالا برده و پای چپش را بر سینه گئوماتا که زیر پای او افتاده نهاده‌است. شورشیان که دستهایشان از پشت و گردنشان با ریسمان به هم بسته شده‌است پشت سر هم در برابر داریوش ایستاده‌اند. یک نیزه‌دار و یک کماندار پشت سر داریوش دیده می‌شوند. بلندی قامت داریوش در نقش ۱۸۰ قامت نیزه‌دار و کماندار حدود ۱۵۰ و قامت شورشیان حدود ۱۲۰ سانتیمتر است. متن و نقش بر اثر عواملی چند از جمله عوامل زمین‌شناختی فرسایش باران و باد رسوب مواد آلی رشد جلبک در درز سنگها و تأثیر سایر پدیده‌های طبیعی فیزیکی شیمیایی و نیز تخریب به‌دست بشر بویژه در عصر رواج تفنگ - که از قسمتهای برجسته و نمایانتر نقش و از فاصله دور به‌عنوان نشانه استفاده می‌کرده‌اند - و ناآگاهیها و بی‌مبالاتیهای دیگر آسیب جدی دیده است.
[↑] :
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
