- تـاريخچه
- …
- …
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[...] [...]
دانشگاه تهران (University of Tehran) یکی از دانشگاه‌های دولتی ایران و از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های در حال فعالیت این کشور است که در سال ۱۳۱۳ خورشيدی به‌دستور رضاشاه پهلوی گشایش یافت.[۱] اين دانشگاه، در ميان موسسات و سازمان‌های وابسته به آموزش عالی کشور ايران، از هر حيث و از هر نظر از جايگاهی رفيع بهره‌مند است و بی‌گمان آن را بايد معتبرترين و مهم‌ترين دانشگاه‌های اين کشور دانست. بی‌جهت نيست که از دانشگاه تهران با تعبير "دانشگاه مادر" و"نماد آموزش عالی" ياد شده است.[٢]
در حال حاضر، اين دانشگاه دارای ۲۵ دانشکده‌است و از استادان مجرب ایرانی در بیشتر رشته‌ها بهره می‌گیرد. با داشتن ۳۲ هزار دانشجو یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های خاورمیانه می‌باشد.[٣]
[↑] تـاريخچه
پیشینه تأسیس دانشگاه به‌سبک جدید در ایران به‌سال ۱٢۳٠ هجری شمسی و تأسیس مدرسه دارالفنون باز می‌گردد. اما تأسیس مرکزی برای گسترش علوم عالیه در ایران در سال ۱۳٠٧ از سوی دکتر علی‌اصغر حکمت به دولت وقت پیشنهاد با تلاش و مذاکرات او با نمایندگان مجلس در سال ۱۳۱٢ در مجلس شورای ملی مطرح شد و در هشتم خرداد ۱۳۱۳ با عنوان قانون تأسیس دانشگاه تهران به تصویب رسید.
وب‌سايت رسمی دانشگاه تهران دربارۀ تاريچه اين دانشگاه چنين می‌نويسد:
- "در بهمن ماه سال ۱۳۱٢ شمسى، جلسه هيات دولت وقت تشکيل و در آن در موضوع آبادى تهران و زيبايی و شکوه ابينه، عمارات و کاخهاى زيباى آن سخن به‌ميان آمد. مرحوم فروغى که در آن روز رياست وزراء را برعهده داشت از يک سو و ديگر وزيران از سوى ديگر زبان به تحسين و تمجيد شهر گشودند و برخى از آنان برای جلب رضايت شاه در اين مقال، عنان از کف بدادند اما در اين ميان مرحوم علی‌اصغر حکمت کفيل وزارت معارف بی‌آنکه پيشرفت‌هاى پايتخت را ناديده انگارد با لحنی محتاطانه چنين گفت: "البته که در آبادى و عظمت پايتخت شکى نيست ولی تنها نقص آشکار آن اينست که "انيورسته" ندارد و حيف است که در اين شهر نوين از اين حيث از ديگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند". اين سخنان ارزشمند تاثير خود را بر جاى نهاد و بی‌درنگ مقبول همگان افتاد از اين رو آنان با تخصيص بودجه اوليه‌اى به ميزان ٢۵٠٠٠٠ تومان به وزارت معارف اجازه دادند تا زمين مناسبی برای تاسيس دانشگاه بيابد و ساختمان آنرا در اسرع وقت پديد آورد. علی‌اصغر حکمت بی‌درنگ دست به‌کار شد و جستجو براى مکان‌يابی مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره آندره گدار، معمار چيره‌دست فرانسوى که در آن روزگار به‌عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغاز کرد. آنان پس از جستجوى بسيار در ميان ابنيه، باغ‌ها و زمين‌هاى فراوان آنروز اطراف تهران باغ جلاليه را براى احداث دانشگاه برگزيدند. در همين حال برخلاف امروز که يافتن زمين مناسب در شهر تهران براى ايجاد دانشگاهى عظيم تقريباً ناممکن است، در آن روزها زمين‌هاى فراوانی وجود داشت که صاحبان آنها نه تنها در فروش آنها امساکى نداشتند بلکه براى واگذار به چنين مؤسساتى که مسلماً سود کلانی هم بدنبال داشت، سر و دست می‌شکستند. از همين‌رو بود که گروهى از مالکين اراضى بهجت‌آباد با سوءاستفاده‌هايی نظر وزير ماليه وقت را جلب کرده بودند که زمين‌هاى آنها را براى تأسيس دانشگاه خريدارى نمايد. در حالی که به نظر موسيو گدار عرصه آن زمين‌ها تنگ و موقعيت آنها سيل‌گير بود و براى تاسيس دانشگاه به‌هيچ روی مناسب نبود. با اين همه مرحوم داور رجحان در جلسه هيات دولت به سختی بر خريد اراضى بهجت‌آباد پاى فشرد و نظر بيشتر اعضاء را جلب کرده و سرانجام دولتيان، بهجت‌آباد را برگزيدند. در همين حال که علی‌اصغر حکمت دل‌شکسته و نااميد ناظر ماجرا بود، رضا شاه وارد شد و پس از اطلاع از موضوع با قلدرى خاص خود اوضاع را برهم زد و گفت: "باغ جلاليه را برگزينيد. بهجت‌آباد ابداً شايسته نيست عرصه آن کم و اراضى آن سيل‌گير است. دولتيان در برابر اين سخنان قاطع، زبان در کام کشيدند و احدى دم برنياورد.
باغ جلاليه در شمال تهران آنروز مابين قريه اميرآباد و خندق شمالی تهران قرار داشت. اين باغ زيبا که پوشيده از درختان کهن‌سال مثمر و غيرمثمر بود، در حدود سال ۱۳٠٠، قدر واپسين سالهاى حکومت ناصرالدين شاه قاجار به فرمان شاهزاده‌اى به نام جلال‌الدوله بنا يافته و در آن روز در مالکيت تاجرى ترک به‌نام حاج رحيم آقاى اتحاديه تبريزى بود. به‌هر حال باغ جلاليه از قرار مترى ۵ ريال و جمعاً به مبلغ ۱٠٠٠٠٠ توامان از اين تاجر خريدارى شد و موسيو گدار به سرعتم امور تعيين حدود، نرده‌گذارى، طراحى و اجراى عمليات ساختمانی در آن شد. در همين حال پانزدهم بهمن ماه ۱۳۱۳ ش لوح يادبود تأسيس دانشگاه با حضور مقامات دولتی در محلى که اکنون پلکان جنوبی دانشکده پزشکى است در دل خاک به امانت گذاشته شد"[۴]
اين سايت دربارۀ آغاز عملیات ساختمانی دانشگاه تهران می افزايد:
- "طراحی پرديس دانشگاه را نيز همان معمار فرانسوى بر عهده گرفت. وى نخست طرح خيابانهاى اطراف و داخل دانشگاه را ارائه کرد و پس از تاييد در پانزدهم بهمن ۱۳۱۳، عمليات اجرايی با کاشت نهال‌هاى درختان سايه‌گستر و با شکوه چنار در کنار خيابانها آغاز شد. اکنون آن نهال‌هاى نحيف عمرى به‌درازاى دانشگاه يافته و آنان نيز هفتاد ساله شده‌اند."[۵]
دانشکده فنی، هسته اولیه دانشگاه تهران بود که در سال ۱۳۱۳ افتتاح شد. دیگر دانشکده‌های دانشگاه در ابتدای تأسیس عبارت بودند از: دانشکده علوم معقول و منقول، دانشکده علوم طبیعی و ریاضی، دانشکده ادبیات، فلسفه و علوم تربیتی، دانشکده طب، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و اقتصادی.
تأسيس دانشگاه تهران که با آغاز آشنايی جدی ايرانيان با مغرب زمين مقارن افتاده بود، اين دانشگاه را به‌بستر اصلی ارتباط با تمدن مغرب زمين و علوم جديد تبديل کرد. از آغاز فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران تا کنون، همواره افراد شایسته و شخصیت‌های برجسته و چهره‌های صاحب نامی چون: استاد جلال‌الدين همايی، عبدالعظيم قريب، بديع‌الزمان فروزانفر، پروفسور محمودحسابی، استاد علی‌اکبر دهخدا، دکتر محمدمعين، مهندس مهدی بازرگان، شهيد دکتر مصطفی چمران، دکتر يدالله سحابی، شهيد دکتر محمد مفتح، استاد شهيد مرتضی مطهرى، دکتر عبدالحسين زرين‌کوب، دکتر کريم ساعى، دکتر احمد حامی و ...[٦] در آن به تحصيل، تدریس و تحقیق مشغول بوده‌اند.
[↑] …
[↑] …
[↑] روسای دانشگاه
تا سال ۱۳٢۱ خورشيدی، دانشگاه تهران توسط وزیر فرهنگ مدیریت می‌شد.از آن تاریخ به بعد مدیریت دانشگاه به‌صورت مستقل و زیر نظر وزارت فرهنگ در آمد. اسامی مدیران دانشگاه از ابتدا تا کنون به شرح زیر می‌باشد:
- دکتر علی‌اصغر حکمت
- دکتر اسمعیل مرآت
- دکتر عیسی صدیق علم
- سید محمد تدین
- دکتر مصطفی عدل
- دکتر علی‌اکبر سیاسی
- دکتر منوچهر اقبال
- دکتر احمدفرهاد معتمد
- دکتر جهانشاه صالح
- دکتر پروفسور فضل‌الله رضا
- دکتر علی‌نقی عالیخانی
- دکتر هوشنگ نهاوندی
- دکتر احمدهوشنگ شریفی
- دکتر قاسم معتمدی
- دکتر عبدالله شیبانی
- دکتر محمد ملکی
- دکتر حسن عارفی
- دکتر علی مهدی‌زاده شهری
- دکتر ابوالقاسم گرجی
- دکتر عباس شیبانی
- دکتر بهمن یزدی صمدی
- دکتر محمد فرهادی
- مهندس اسماعیل اوینی
- دکتر حسین فروتن
- دکتر محمد رحیمیان
- دکتر غلامعلی افروز
- دکتر محمدرضا عارف
- دکتر سید منصور خلیلی عراقی
- دکتر رضا فرجی دانا
- آیت‌الله عباسعلی عمید زنجانی
- دکتر فرهاد رهبر
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- دانشگاه تهران، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۲]- تاريخچه دانشگاه تهران، سایت متعلق به دانشگاه تهران
[۳]- ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۴]- سایت متعلق به دانشگاه تهران؛ اما ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد می‌نويسد: فکر تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۰۵ خورشیدی توسط دکتر سنک نماینده مجلس نخستین‌بار پدیدار شد. در نامه‌ای به وزیر معارف درباره اقدام به تاسیس دانشگاه محمد تدین پاسخ داد: "راجع به اونیورسیته که آن را می‌توانیم دارالعلوم بگوییم کمال علاقه را دارم و مشغول تهیه لوازم مقدمات آن هستم. نظر من این است که در یک فضای وسیعی که شاید ۸۰ تا ۱۰۰ هزار ذرع مربع وسعت داشته باشد، بنایی ساخته شود که شعب علوم و فنون در آنجا تاسیس گردد."[مذاکرات دوره ششم قانون‌گذاری، تهران: مجلس شورای ملی، ۱۳۰۵ خ.]
[۵]- سایت متعلق به دانشگاه تهران
[۶]- همان‌جا
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
