هسې مړ شوی چې ته خاندی نور ژړا کړی
استاد محمدحسن ضمير صافی (به پشتو: پوهاند محمدحسن ضمير ساپی) (زادۀ ١٣٠٨ خ - درگذشتۀ ١٣٨٧ خ)، دانشمند برجسته در حوزۀ تاريخ و ادب زبان پشتو، از اعضای نخستين سازمان ويښ ځلميان (جوانان بيدار)، مدير دفتر تاريخ و ادبيات پشتو تولڼه (فرهنگسرای زبان پشتو)، رئيس دانشکدۀ ادبيات و علوم بشری و سرپرست آکادمی علوم افغانستان بود.
[↑] زندگی‌نامه
محمدحسن ضمير صافی فرزند عبدالظاهر مکمل و نوه‌ی حاجی ميرزامحمد مکمل آخندزاده در سال ١٣٠٨ خورشيدی در قريۀ علی‌خيل استان (ولايت) لغمان در يک خانوادۀ روشن‌انديش به‌دنيا آمد. تحصيلات ابتدايی و متوسطه را در زادگاه‌اش در مدرسۀ "تيرګړېو" به پايان رساند. پس از آن، وارد دارالمعلمين کابل شد و در سال ١٣٣٠، از آنجا فارغ‌التحصيل گرديد. سپس تحصيلات عالی را در رشتۀ تاريخ و جغرافيا در دانشکدۀ ادبيات و علوم بشری دانشگاه کابل ادامه داد و در سال ١٣٣۴، مدرک ليسانس به‌دست آورد.[۱]
ضمير صافی با استفاده از بورسيۀ تحصيلی برای ادامه تحصيلات عالی به آمريکا رفت و در سال ١٣۴٣، از دانشگاه‌های جارج تاون و هاروارد به اخذ درجۀ فوق‌ليسانس (ماستری) در رشتۀ تاريخ نايل آمد. افزون بر اين، در سال ١٣۵٢، از دانشگاه علیگر هندوستان نيز مدرک فوق‌ليسانس دريافت کرد.[٢]
در سال ١٣٢۵، ضمير صافی به‌عنوان آموزگار در مدرسه (مکتب) دارالامان استخدام شد و سال بعد به‌سمت مدير در بخش ادبيات پشتو تولڼه اشتغال ورزيد. در سال ١٣۴١، به‌عنوان استاد در دانشکدۀ ادبيات و علوم بشری به‌تدريس پرداخت و در سال ١٣۵٧، به رياست آن دانشکده برگزيده شد. اما پس از تجاوز ارتش سرخ شوروی سابق به افغانستان، وی در سال ١٣٦٠، از اين سمت برکنار شد، ولی به‌عنوان استاد تارِيح در دانشکدۀ ادبيات، سال‌ها مشغول به کار بود.[٣] همچنان وی مدتی سر دبير مجلۀ کابل بود و چندی نيز رياست دفتر تاريخ آکادمی علوم افغانستان را بر عهده داشت.[۴]
پوهاند ضمير صافی که در جوانی، از جمله اعضای فعال جنبش ويښ ځلمیان بود، بعدها از فعاليت سياسی دست کشيد و بيشتر به‌کارهای فرهنگی و پژوهشی پرداخت. او در سمینارها و کنفرانس‌های متعددی علمی و تحقیقاتی، منطقه‌ی و بین‌المللی، شرکت ورزید و بیشتر از ٢٠٠ مقاله، تعدادی شعر و حدود ٧٠ عنوان کتاب به‌صورت تأليف يا ترجمه به‌زبان‌های پښتو، دری و انگلیسی از خود به‌يادگار گذاشت. وی همچنان مدتی ریاسـت پروژۀ تاریخ تمدن آسـیای مرکزی یونسـکو را نیز بر عهده داشـت.[۵]
استاد محمدحسن ضمير صافی، که یکی از شخصیت‌های نامور ملی، علمی و ادبی افغانستان بود، روز یک‌شنبه، اول جدی ١٣٨٧ خورشيدی (٢١ دسمبر ٢٠٠٨ ميلادی)، به‌عمر ٧٩ سالگس چشم از جهان فروبست. جنازۀ او روز سه‌شنبه ٣ جدی همان‌سال، از دهلی به کابل انتقال یافت و در آرامگاه اجدای‌اش، در قریۀ علی‌خیل ولایت لغمان بخاک سپرده شد.[٦]
[↑] آثار
برخی از آثاری که استاد ضمير صافی نگاشته يا ترجمه کرده و يا در تدوين آن‌ها سهم داشته قرار شرح زير است:
- نظری بر مبادی تاریخ، (به زبان دری)، کابل: انتشارات دانشکدۀ ادبيات و علوم بشری
- د تاريخ پۀ باره کې (دربارۀ تاريخ)، (به زبان پشتو)، کابل: پښتوټولنه، چاپ سال ١٣٣٧ خ
- د کوشانيانو هنر او تمدن (هنر و تمدن کوشانيان)، (به زبان پشتو) کابل: آکادمی علوم، چاپ سال ١٣٦١ خ
- په هندوستان کې د افغانانو تاريخ (تاريخ افغان‌ها در هند)، (به زبان پشتو)، کابل: دانشگاه کابل، چاپ سال ١٣٦٣ خ
- Album on Kushan Art & Civilizatoin، (بـه زبـان انگليـســی)، يونســکـو (UNESCO)، چاپ سال ١٩٨٠ م
- The Suba of Kabul in the 16th & 17th Centuries، کابل: آکادمی علوم، چاپ سال ١٩٨٧ م
- پښتنی سندرې (موسيقی پشتون‌ها)، (جلد دوم)، کابل: سال ١٣٣٧ خ
- پښتنی دودونه (رسوم و سنت‌های پشتون‌ها)، کابل: سال ١٣٣٦ خ
- د پښتنو د ادبياتو تاريخ (تاريخ ادبيات پشتو)، (جلد دوم)، اثر پوهاند عبدالحی حبيبی، سال ١٣٣٧ خ
- لودی پښتانۀ، اثر پوهاند عبدالشکور رشاد، سال ١٣٣٦ خ
- د ملنګ جان خوږې نغمې، اثر ملنګ جان، سال ١٣٣٥ خ
- پښتو متلونه (ضرب‌المثل‌های پشتو)، (در تدوين و اهتمام آن سهم داشت)، سال ١٣٤١ خ[٧]
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهديزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- پشتونمل، افغان تاريخپوه پوهاند محمدحسن ضمير ساپی پۀ حق ورسېد، وب‌سايت افغان جرمن آنلاين
[۲]- همان‌جا، و همچنان: د هیواد وتلی علمی ادبی او سیاسی شخصیت پوهاند ضمیر ساپی له مونږ څخه جلا شو، فاروم پندار
[۳]- فيروز افريدی، د پښتو ادب يو بل ستورې هم غروب شو، دستار پښتو حجره
[۴]- مأخذ يادشده، فاروم پندار
[۵]- همان‌جا
[۶]- فيروز افريدی، مأخذ يادشده
[٧]- همان‌جا
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
