[نویسندگان جهان] [آیه‌های شیطانی]
سِر احمد سلمان رشدی (به انگلیسی: Sir Ahmed Salman Rushdie) (زادۀ ۱۹۴۷ م) نویسنده و داستان‌نویس هندی‌الاصل تبعه انگلستان است. وی نخستین‌بار با کتاب «بچه‌های نیمه‌شب» به شهرت رسید و جایزه بوکر را بابت نگارش این اثر دریافت کرد.[۱] اغلب آثار رشدی از شبه‌قاره هند ریشه می‌گیرد. داستان‌های او را در گونه رئالیسم جادویی طبقه‌بندی می‌کنند.
چهارمین اثر وی با فر نام «آیات شیطانی» اعتراضاتی را در کشورهای اسلامی برانگیخت. پس از آن، فتوای صادره روح‌الله خمینی رهبر مذهبی و بنیان‌گذار نظام جمهوری اسلامی مبنی بر ضرورت کشتن وی، باعث شد تا سلمان رشدی سالیان درازی به‌زندگی مخفیانه روی آورد و تنها در مناسبت‌های خاص در انظار ظاهر شود.
آثار رشدی همواره با استقبال منتقدان ادبی رو به رو شده‌است و وی بارها برندهٔ جوایز ادبی نظیر وایت‌برد (۲ بار)، بوکر داستان، بوکر بوکرها، جایزه شورای هنر، اتحادیه انگلیسی‌زبانان و نویسنده سال بوده است.[٢]
[↑] زندگی‌نامه
احمد سلمان رشدی که فرزند یک بازرگان هنـدی اسـت، در ۱۹ ژوئن ۱۹۴۷ ميـلادی، در خانـواده‌ای مسـلمان در شـهر بمبئـی (مومبئـی) هنـد به‌دنیـا آمـد[٣]. در سـیزده سالگی برای تحصیـل به انگلستان مهاجرت کرد[۴] و مدتی با نوشتن مقالات تبلیغی در انگلستان به تأمین مخارج زندگی پرداخت[۵]. او خود می‌گوید: «خانواده من به اسلام گرایش داشتند ولی در خانه ما از دین خبری نبود. فقط سالی یک‌بار مرا برای عبادت به مسجد می‌بردند مثل مراسم سال نوی مسیحیان. یک دایۀ مسیحی داشتم. اکثر دوستان من غیر مسلمان بودند. پدرم از قانون قرآن در مورد منع نوشیدن مشروبات الکلی تبعیت نمی‌کرد. خوشبختانه می‌توانم بگویم پدر و مادر من مسلمانان بدی بودند».[٦]
رشدی در دانشـگاه کمبریج انگلســتان تحصـیل کـرد[٧] و در طول زندگی در انگلستان به بیدینی و بیاعتقادی مطلق رسید و در نهایت منکر خدا شد و این عقیده را رسماً بیان کرد.[٨]
و در حـال حاضـر تبـعهٔ کشــور انگلســتان اســت.[۹] وی تا به حال چندین بار ازدواج کرده است.
سلمان رشدی با قوه خارق‌العاده تخیل تاریخ را به‌زبان داستان به تصویر می‌کشد و اکثر آثارش در هند و پاکستان می‌گذرد.[۱٠] وی «گریموس»، را در سال ۱۹۷۵ چاپ کرد که عمدتاً مورد بی‌توجهی خریداران کتاب و محافل ادبی قرار گرفت. اما دومین تلاش او در داستان‌نویسی - بچه‌های نیمه شب - او را یکشبه به‌شهرت ادبی رساند. این کتاب جایزه بوکر سال ۱۹٨۱ را برد و در سال ۱۹۹٣ پس از آنکه بهترین رمان در میان برندگان بوکر در ٢۵ سال نخست اعطای جایزه شناخته شد «بوکر بوکرها» را برد.[۱۱]
کتاب چهارم او - آیه‌های شیطانی چاپ ۱۹٨٨ - نبردی کیهانی میان خیر و شر را ترسیم می‌کند و عالم خیال، فلسفه و طنز را درهم می‌آمیزد. اما این کتاب بلافاصله پس از چاپ به‌خاطر آنچه مسلمانان ارائه تصویری کفرآمیز از پیامبر اسلام دانستند محکوم شد.[۱٢]
مخالفان سلمان رشدی در ایران نوشتند: «سلمان رشدی «آیات شیطانی»اش را در سال ۱۹٨٧ به‌سفارش «گیلون ریتکن»، رئیس یهودی انتشارات وایکینگ نوشت و برای نگارش آن ۵٨٠ هزار پوند دستمزد دریافت کرد. دستمزدی که به اعتقاد خیلی از مولفان، تا آن زمان در تاریخ انگلستان بی‌سابقه بود. اما این کتاب، در کمتر از یک ماه در هند ممنوع اعلام شد و مردم بنگلادش، سودان، مصر، افریقای جنوبی، سریلانکا و پاکستان هم با راه‌اندازی تجمع‌های اعتراض‌آمیز، خواستار جلوگیری از انتشار آن شدند.»[۱٣]
منتقدان ادبی سبک روایی رشدی را از گونه رئالیسم جادویی می‌دانند.[۱۴] رمان بچه‌های نیمه‌شب تم‌هایی از طبل حلبی گونتر گراس را در خود دارد که رشدی آن را الهام‌بخش نوشتن کتاب می‌داند. آیات شیطانی نیز به وضوح وامدار مرشد و مارگریتا اثر میخائیل بولگاکف روسی است.[۱۵]
رشدی پس از ظهور مجدد در انظار عمومی از جنجال پرهیز نکرده است. وی در حمایت از سخنان جک استرا درباره زنان مسلمانی که روبنده می‌پوشند، حجاب را «زننده» توصیف کرده است؛ زیرا آن را مظهر «محدودیت برای زنان» می‌داند. وی همچنین در پی جنجالی که در جهان اسلامی بر سر کاریکتاتورهای پیامبر اسلام که در یک روزنامه دانمارکی چاپ شده بود به راه افتاد، نسبت به «استبدادگرایی اسلامی» هشدار داد.
وی در مقاله‌ای که در شماره روز پنجشنبه، ۱۱ اوت ۲۰۰۵، روزنامه تايمز منتشر شده است، به وضعيت مسلمانان انگلستان پرداخته و وجود اعتقادات قديمی را باعث انزوا و بيگانگی فرهنگی و اجتماعی آنان و روی آوردن جوانان مسلمان به اقدامات خشونت‌آميز دانسته است. در اين مقاله که تحت عنوان «مسلمانان متحد شويد: اصلاحات جديد دين شما را به‌عصر نوين خواهد آورد» انتشار يافته، رشدی اين نظر را مطرح می‌کند که برداشت جديد و گسترده‌تری از قرآن و اسلام می‌تواند به‌بهبود روابط بين مسلمانان و پيروان ساير جوامع منجر شود و از بروز بيگانگی در ميان جوانان مسلمان جلوگيری کند. به باور وی، چنين نگرشی راه را بر رشد افراط‌گرايی از جمله عقايد گروه‌های جهادی می‌بندد و مانع از حوادثی مانند بمب‌گذاری‌های ماه ژوئيه همان‌سال در لندن می‌شود که جوانان مسلمان مسئول آن‌ها بوده‌اند[۱٦].
در ژوئن سال ۲۰۰۷، رشدی از الیزابت دوم، ملکه پادشاهی متحده، به پاس خدماتش به عالم ادبیات، لقب شوالیه دریافت کرد.[۱٧]
این اقدام باعث واکنش‌های گسترده مثبت و منفی در کشورهای مختلف از جمله در برخی محافل داخلی انگلیس شد. در همین ارتباطات سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با محکوم کردن این اقدام، در کنفرانسی خبری در تهران گقت: «مدال دادن به یکی از منفورترین چهره‌ها در جهان اسلام، نمونه بارزی از ضدیت با اسلام در میان مقامات ارشد بریتانیاست».[۱٨]
[↑] فتوای قتل
به‌نوشتۀ مجلۀ مهر (نشریۀ ایرانی)، بیست و پنجم بهمن ماه ۱٣٦۸، جنجالی‌ترین و خبرسازترین حکم اعدام تاریخ معاصر دنیا صادر شد: «اعدام به محض رویت مجرم» حکمی که امام خمینی، درباره سلمان رشدی اعلام کرد و واکنش‌های سیاسی و اجتماعی زیادی را در پی داشت. اما هیچ‌کدام از این واکنش‌ها نتوانست از خشم جوامع اسلامی نسبت به این نویسنده مرتد و تلاش برای اجرای حکم او کم کند.[۱۹]
روح‌الله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی ایران در ۱۴ فوریه ۱۹۸۹ حکم کشتن سلمان رشدی را صادر کرد و این فتوا تا به امروز بر قوّت خود باقی است. رهبر فعلی ایران، سید علی خامنه‌ای نیز در سال ۱۳۸۳ خورشیدی، حکم خمینی را غیر قابل تغییر خواند.[٢٠] پس از این فتوا برخی از نهادهای دولتی ایران، جایزه‌هایی برای کشتن او تعیین کردند.[٢۱]
متن کامل فتوای روح‌الله خمینی که در تاریخ ۱۴ فوریه ۱۹۸۹ برای اوّلین بار از رادیوی دولتی ایران منتشر شد بدین شرح است:[٢٢]
- «باسمه تعالی انّالله و انّا الیه راجعون، به اطّلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می‌رسانم، مؤلّف کتاب «آیات شیطانی» که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم شده است، همچنین ناشرین مطّلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می‌باشند. از مسلمانان غیور می‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آن‌ها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرئت نکند به مقدّسات مسلمین توهین نماید و هر کس که در این راه کشته شود، شهید است انشاء‌الله. ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به‌مردم معرّفی نماید تا به‌جزای اعمالش برسد. و السّلام علیکم و رحمةالله و برکاتة. روح‌الله الموسوی الخمینی ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ / ۱۷ رجب»[٢٣]
دولت انگلستان در واکنش به این حکم تروریستی، از سلمان رشدی حمایت کرد. وزارت کشور انگلیس اقدامات شدید امنیتی را برای سلمان رشدی در نظر گرفت و اعلام کرد که مسئولیت حمایت از او را به‌عنوان یک شهروند انگلیسی به‌عهده می‌گیرد. سلمان رشدی بعد از آن در مکانی نامشخص و تحت نظارت محافظان دولتی انگلیس نگهداری می‌شد؛ اما هزینه‌های محافظت از او در سال آنقدر بالا بود که ولیعهد انگلستان یک بار اعلام کرد سلمان رشدی سربار پرخرجی برای مالیات‌دهندگان انگلیسی است![٢۴]
[↑] آثار
سلمان رشدی، تاکنون چندین اثر نوشته است که فقط تعداد کم آن به زبان فارسی برگردان شده است.
- اوّلین کتاب سلمان رشدی، گریموس، در سال ۱۹۷۵ به چاپ رسید که مورد استقبال مردم قرار نگرفت.
- بچه‌های نیمه‌شب که در سال ۱۹۸۱ به نشر رسید، و برندهٔ جایزه بوکر شد.
- شرم، که به‌سال ۱۹۸۳ منتشر شد.
- لبخند یوزپلنگ: سفری به نیکاراگوا که به‌سال ۱۹۸۷ چاپ شد.
- کتاب آیات شیطانی اثر جنجالی او است که در سال ۱۹۸۸ چاپ شد و در کشورهای ایران، هند، پاکستان، بنگلادش، مصر و آفریقای جنوبی رسماً ممنوع اعلام شده است.
- وطن‌های خیالی: مقلات و نقد ۱۹۸۱-۱۹۹۱؛ که در سال ۱۹۹۲ منتشر شد
- شرق، غرب، در سال ۱۹۹۴ به چاپ رسید.
- زمین زیر پایش، به‌سال ۱۹۹۹ منتشر شد.
- کتاب شالیمار دلقک آخرین اثر وی است که در سپتامبر ٢٠٠۵ به زبان انگلیسی انتشار یافت.
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: الاهه بقراط، سلمان رشدی و آیه‌های شیطانی
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- سلمان رشدی، ويکی‌پديا، دانشنامۀ آزاد، به نقل از: بخش فارسی بی بی سی
[٢]- همان‌جا
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]- مصاحبه با مجله اشپیگل در ٢۱ اردیبهشت ۱٣۷۱
[٧]-
[٨]- مصاحبه با مجله اشتترن در ۷ آبان ۱٣۷۱
[۹]- ایران: تقدیر از رشدی، مقابله با اسلام است، بخش فارسی بی‌بی‌سی: يکشنبه ۱٧ ژوئن ٢٠٠٧ - ٢٧ خرداد ۱۳٨٦
[۱٠]- سلمان رشدی لقب شوالیه دریافت کرد، بخش فارسی بی‌بی‌سی: شنبه ۱٦ ژوئن ٢٠٠٧ - ٢٦ خرداد ۱۳٨٦
[۱۱]- همان‌جا
[۱٢]- همان‌جا
[۱٣]- سلمان رشدی ٢٣ سال در انتظار اعدام، خبرگزاری مهر، تهران: ۲۵ بهمن ۱۳۹۰
[۱۴]- ويکی‌پديا، دانشنامۀ آزاد، به نقل از: Salman Rushdie (1947-)
[۱۵]- همان‌جا
[۱٦]- سلمان رشدی خواستار نگرش نوين در اسلام شد، بخش فارسی بی‌بی‌سی: پنجشنبه ۱۱ اوت ۲۰۰۵
[۱٧]- سلمان رشدی لقب شوالیه دریافت کرد، پیشین
[۱٨]- ایران: تقدیر از رشدی مقابله با اسلام است، پیشین
[۱۹]- سلمان رشدی ٢٣ سال در انتظار اعدام، پیشین
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢٢]-
[٢٣]- یك دانشجوی ایرانی، اولین مجری حكم ارتداد سلمان رشدی، وبلاگ تبیان: سه شنبه ٢۵ بهمن ۱۳٨۴
[٢۴]- سلمان رشدی ٢٣ سال در انتظار اعدام، پیشین
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
