[↑] محمدطاهر بدخشى؛ بنيادگذار سازا:
محمدطاهر بدخشى فرزند محمدذاكر، در يك خانواده دهقان مرفه و بهرهمند از علوم و فرهنگ متداول، صبح اول قوس ۱٣۱۴ خورشيدى در شهر فيضآباد مركز ولايت بدخشان ديده به‌جهان گشود.
محمدطاهر بدخشى پيش از شمول به مكتب رسمى، نزد پدر، خويشاوندان و استادان محلى طلاوت قرآن مجيد و مبادى علوم دينى را آموخت. در مكتب متوسطه فيضآباد همواره شاگرد ممتاز بوده است. وى ضمن آموزش دروس مكتب، نزد سيدعبدالكريم حسينى نويسنده تذكره «بهار بدخشان» به تحصيل فقه، صرف و نحو عربى، منطق، تفسير و ساير علوم متداول پرداخت و مطالعات خود را در عرفان و تصوف و ادبيات كهن فارسى آغاز نمود، در صنوف پنجم و ششم براى نخستين بار مقالات وى در روزنامه بدخشان به چاپ رسيد. در دوران مكتب، دوبار نسبت ايراد بيانيه‌هاى افشاگرانه و انتقادى كه جنبه سياسى داشت از طرف اداره مجازات شد و يكبار موقتا از مكتب اخراج گرديد.
در سال ۱٣٣۱ خورشيدى مادرش را از دست داد و در سال ۱٣٣٣ خورشيدى به كابل آمده در ليسه حبيبيه به تعليمات خويش ادامه داد. در جوزاى ۱٣٣٣ پدرش درگذشت. بدخشى پس از آن با مشكلات اقتصادى دست به گريبان شد. به حيث طالب العلم مدتى در مسجد كاه فروشى شهر كابل زندگى مىكرد سپس حاجى غلام‌سرور دهقان اين مرد مهربان به سر وقتش رسيد او را به خانهاش برد و بدخشى جوان چند سالى در آنجا زيست و از مكتب فيض دهقان سيراب شد.
بدخشى در كابل با دانشمندان، شعرا و فضلاى معروف همچون مولانا خسته، مولوى سليم راغى، ژوبل، قارى شرف‌الدين، صوفى عشقرى، حاجى دهقان، مولانا قربت، استاد بيتاب، شايق جمال، اسلام خان معين، خليلى، علامه سلجوقى، ميرغلام‌محمد غبار، مير محمدصديق فرهنگ و ديگر شخصيت‌ها و رجال علمى، سياسى و فرهنگى آشنا گرديده و به مطالعه آثار فلسفى، تاريخى، اجتماعى و ادبى و سياسى با پيگيرى و به‌گونه تحقيقى ادامه داد.
بدخشى در سال ۱٣٣٧ خورشيدى شامل دانشكده حقوق و علوم سياسى دانشگاه كابل شد و از رشته اقتصاد آن دانشكده ديپلوم گرفت و در اداره پلان وزارت معدن به كار پرداخت. مدتى در مجله اقتصاد و سپس در شعبه ريسرچ دانشگاه كابل اجراى وظيفه مىكرد. از آنجا به حيث عضو علمى رياست تأليف و ترجمه و وزارت تعليم و تربيه مقرر شد، كه تا آخرين روزهاى زندگى آزادش در آنجا كار مىكرد.
محمدطاهر بدخشى عضو فعال كميته سرپرست هفت نفرى بود كه به تاريخ ۱٨ سنبله ۱٣۴۲ تشكيل گرديد. بدخشى و دو عضو ديگر اين كميته در ۱۱ جدى سال ۱٣۴٣ خورشيدى نخستين كنگره جمعيت دموكراتيك خلق افغانستان را با اشتراك ۲٧ نفر برگزار نمودند. محمدطاهر بدخشى در كار كنگره نقش بسيار فعال و برجسته داشت و از جمله سه نفرى بود كه بيشترين آراى كنگره را بدست آوردند.
بدخشى مظاهره عظيم ٣ عقرب ۱٣۴۴ خورشيدى را در شهر كابل رهبرى كرد و به‌عقوبت آن زندانى گرديد. پس از انشعاب حزب دموكراتيك خلق و دو جناح، وى با همرزمانش در صف «خلق» قرارگرفت، اما نسبت اختلافات اصولى با اين جناح به ويژه بر سر مساله عضويت حفيظ اللّه امين در رهبرى آن بخش، بدخشى با همرزمانش در بهار سال ۱٣۴٧ از آن جناح جدا شد و در ۱۵ اسد همان سال سازمان انقلابى زحمتكشان افغانستان را بنياد گذاشت.
بدخشى در سال ۱٣۴٨ خورشيدى به نسبت فعاليت‌هاى سياسى مدت ۴ ماه در توقيف كابل زندانى گرديد.
محمدطاهر بدخشى در رژيم داود نيز در سال ۱٣۵۴ خورشيدى با ۵۰ تن از اعضاى رهبرى و كادرهاى سرسپرده س.ا.ز.ا. زندانى گرديد و مدت هژده ماه در دهمزنگ
كابل حبس مجرد بود. دفاعيه بدخشى در محكمه مشهور است و در نتيجه اين دفاعيه كوبنده و منطقى در بهار سال ۱٣۵٦ خورشيدى از محكمه برائت گرفت و آزاد شد.
محمدطاهر بدخشى در زمينه‌هاى سياسى، تاريخى، اقتصادى، فرهنگى و ادبى آثار زيادى آفريده است كه قسما در مطبوعات كشور چاپ شده است و بخشى ديگر در وقت مساعد نشر خواهد گرديد.
محمدطاهر بدخشى، اين وطن پرست پرشور و مبارز دلير پس از رويداد هفت ثور در تابستان ۱٣۵٧ مجدا زندانى گرديد و در ٨ عقرب سال ۱٣۵٨ خورشيدى به‌دستور حفيظاللّه امين به شهادت رسانيده شد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين نوشتار که بخشی از یادداشت‌های مهدیزاده کابلی دربارۀ چهره‌های سیاسی و فرهنگی معاصر افغانستان است، توسط الهام محمدی برای دانشنامهی آريانا ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- محمدطاهر بدخشى؛ بنيادگذار سازمان انقلابى زحمتكشان افغانستان (سازا)، ميهن، نشريه مركزى سازمان انقلابى زحمتكشان افغانستان، سال اول، شماره اول، شنبه اول عقرب ۱٣٦٧.
[↑] سرچشمه‌ها
□ ميهن، نشريه مركزى سازمان انقلابى زحمتكشان افغانستان، سال اول، شماره اول، شنبه اول عقرب ۱٣٦٧.
[برگشت به بالا]
